Nông nghiệp là điểm trừ lớn trong xuất khẩu

Theo Tổng cục Thống kê, tính chung quý I/2015, kim ngạch hàng hóa xuất khẩu ước tính đạt 35,7 tỷ USD, tăng 6,9% so với cùng kỳ năm 2014.

Về cơ cấu hàng hóa xuất khẩu: Nhóm hàng công nghiệp nặng và khoáng sản ước tính đạt 16,4 tỷ USD, tăng 13,1% so với cùng kỳ năm 2014 và chiếm 46% tổng kim ngạch hàng hóa xuất khẩu (tăng 2,5 điểm phần trăm so với tỷ trọng cùng kỳ năm 2014); Nhóm hàng công nghiệp nhẹ và tiểu thủ công nghiệp đạt 14,2 tỷ USD, tăng 8,9% và chiếm 39,7% (tăng 0,7 điểm phần trăm); Nhóm hàng nông, lâm sản đạt 3,8 tỷ USD, giảm 10,6% và chiếm 10,7% (giảm 2 điểm phần trăm); Hàng thủy sản đạt 1,3 tỷ USD, giảm 19,8% và chiếm 3,6% (giảm 1,2 điểm phần trăm).

Như vậy, sự suy giảm xuất khẩu trong lĩnh vực nông nghiệp là điểm trừ lớn trong bức tranh thương mại quý I. Tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 3, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, một số mặt hàng rất lớn của chúng ta như gạo, cà phê, cao su đều có sự suy giảm với mức độ trên dưới 30%. Tính chung nhóm mặt hàng nông-lâm-thủy sản xuất khẩu trong quý I suy giảm đã làm mất đi khoảng hơn 500 triệu USD.

Thứ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, qua phân tích đánh giá thấy có một số nguyên nhân. Trước tiên là do áp lực cân đối cung-cầu trên thị trường thế giới, nhất là các mặt hàng nông sản thế mạnh của Việt Nam tiếp tục có diễn biến khó khăn cho hàng xuất khẩu của chúng ta, đặc biệt là gạo, cà phê... Nguồn cung trong quý I trên thị trường thế giới có gia tăng dẫn đến áp lực cho các mặt hàng của Việt Nam cạnh tranh với các nước khác.

Bên cạnh đó, một thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam là Trung Quốc trong quý I có những diễn biến tương đối bất thường, việc nhập khẩu gạo và nông sản bị suy giảm. Qua phân tích, đánh giá thì thấy chính sách vĩ mô điều hành của Trung Quốc có những thay đổi, ví dụ cấp hạn ngạch cho nhập khẩu gạo diễn ra rất nhỏ giọt, rất chậm.

Một số thị trường truyền thống ở ASEAN như Philippines, Indonesia, Malaysia lượng hàng nhập khẩu không có những hợp đồng lớn cho quý I/2015. Điều này khác với những năm trước khi mà chúng ta có những hợp đồng lớn của năm trước chuyển sang quý I của năm tiếp theo. Vì vậy lượng gạo của chúng ta xuất khẩu giảm rất lớn.

Một số mặt hàng khác, ví dụ thủy sản, thiệt hại rất lớn do Mỹ tiếp tục áp dụng thuế chống bán phá giá ở mức cao gây khó khăn cho doanh nghiệp của chúng ta. Cùng với đó, tỷ giá đồng USD có xu hướng mạnh lên so với một số đồng tiền khác như Euro làm giảm nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường.

Tựu chung lại, trong quý I/2015, tăng trưởng xuất khẩu của chúng ta chỉ đạt 6,9% trong khi kế hoạch của chúng ta đăng ký với Quốc hội là 10%; đồng thời nhập siêu trở lại với mức hơn 5%. Thứ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết tình hình này không bất ngờ bởi trong dự báo đánh giá, chúng ta dự kiến quý I/2015 sẽ có những khó khăn trong công tác thị trường. Ngoài những nguyên nhân kể trên, chúng ta cũng phải thấy rằng năng lực sản xuất hàng xuất khẩu của chúng ta đạt ngưỡng cao của những năm 2013-2014, vì vậy, tăng trưởng những năm tiếp theo sẽ khó khăn hơn.

Một vấn đề nữa là các nước xuất khẩu khác như Thái Lan với kho dự trữ gạo rất lớn đang tìm cách tiêu thụ và đẩy ra thị trường thế giới làm giá trên thị trường thế giới giảm sâu, nhất là những mặt hàng như gạo của Việt Nam.

Phải mở rộng tìm kiếm thị trường mới

Để thúc đẩy xuất khẩu nói chung và mặt hàng nông nghiệp nói riêng, Thứ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng phải tìm cách phát triển bền vững thông qua mở rộng tìm kiếm thị trường mới. Trong năm 2015, hàng loạt hiệp định thương mại tự do đang được tiếp tục triển khai và đưa vào cuộc sống. Chúng ta có Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào cuối năm 2015, đàm phán TPP, hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu, Liên minh Thuế quan đang được triển khai tích cực... đang mở ra cơ hội thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu. Do đó, việc xây dựng văn bản hướng dẫn các khuôn khổ này, thể chế hóa nó để phục vụ doanh nghiệp nhằm thúc đẩy cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam là những nội dung cơ bản trong năm 2015.

Bên cạnh đó, phải tiếp tục ổn định vĩ mô, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh, sản xuất, xuất khẩu cũng là những nội dung quan trọng trong nghị quyết của Chính phủ. Trong đó một trong những nội dung lớn mà Bộ Công Thương và các bộ, ngành thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng là tiếp tục cải cách hành chính, tháo gỡ khó khăn theo hướng đơn giản hóa cho các thủ tục thông quan, kể cả các thủ tục hải quan cũng như thủ tục khác liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu.

Ngoài ra còn phải tích cực tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, hướng tới chất lượng, gắn kết chặt chẽ nhu cầu của các ngành hàng, của doanh nghiệp, hướng thị trường trọng tâm, trọng điểm có nhu cầu lớn, tiềm năng để tháo gỡ khó khăn cho các sản phẩm, doanh nghiệp. Tăng cường chỉ đạo cho các cơ quan đại diện, cơ quan xúc tiến thương mại để cung cấp thông tin thị trường, nghiên cứu phát triển thị trường, đồng thời giải quyết có hiệu quả các tranh chấp thương mại quốc tế bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp Việt Nam trên cơ sở các cam kết hội nhập quốc tế và công cụ của WTO.

Các bộ, ngành cũng cần tăng cường phối hợp để hỗ trợ cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu và từng bước cùng với các doanh nghiệp tạo cơ chế thực hiện các hoạt động liên kết thúc đẩy sản xuất hàng xuất khẩu./.