Ông Nguyễn Dương Thái đã khẳng định điều này tại buổi họp báo thường kỳ quý I/2015 của Bộ Tài chính ngày 7/4.

“Đến hẹn lại lên”

Theo phản ánh của báo chí, trong một tuần gần đây, mặt hàng dưa hấu, thanh long đang vào mùa thu hoạch, đồng thời phía Trung Quốc thu mua với giá hợp lý nên các tư thương ồ ạt đưa hàng lên Cửa khẩu Tân Thanh khiến cho tình trạng tồn đọng mặt hàng này lại diễn ra.

Cho biết tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Tài chính, Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Dương Thái nhấn mạnh, đây không phải hiện tượng mới và thường xuyên xuất hiện vào khoảng tháng 3, tháng 4 hàng năm khi vào tiết thanh minh, phía Trung Quốc tăng cường nhập khẩu số lượng lớn hoa quả tươi.

Năm nay, lượng dưa hấu, thanh long tăng 10%-15% so với cùng kỳ 2014 nên số lượng xe rất nhiều tại Tân Thanh. Tuy nhiên, ông Thái khẳng định, "cho đến nay, có thể khẳng định, tồn đọng thì có nhưng mất trật tự, ùn tắc thì không. Toàn bộ xe chưa xuất khẩu đã được các lực lượng bố trí từ ga Đồng Đăng, dọc quốc lộ 1A lên Cửa khẩu Tân Thanh, khi nào trong cửa khẩu có khả năng tiếp cận mới cho vào, không có chuyện ùn tắc, lộn xộn".

Phó Tổng cục trưởng cho biết, mỗi ngày, lực lượng Hải quan tại Cửa khẩu Tân Thanh giải quyết thủ tục cho khoảng 300 đến 350 xe trong số lượng xe có tại Cửa khẩu là 800 xe, còn tồn lại khoảng 400 xe.

Giải thích lý do, ông Thái cho biết, mặt hàng dưa hấu, thanh long là mặt hàng xuất khẩu tiểu ngạch, không có hợp đồng thương mại cũng không có cam kết cụ thể giữa người mua và người bán. Điều đó dẫn đến việc được mùa rớt giá hay tồn đọng hàng số lượng lớn.

Bên cạnh đó, năng lực xử lý hàng phía Trung Quốc cũng có hạn. Mỗi xe sau khi được xuất qua Cửa khẩu Tân Thanh sẽ sang chợ Pò Chài. Tại đây, phía Trung Quốc sẽ lựa chọn dưa từ từng xe, lau vỏ, đóng thùng. Việc xử lý này mất khoảng 2-3 giờ/xe, do đó chỉ có thể xử lý 200-300 xe/ngày.

Hơn thế, thời điểm này là dịp dưa hấu, thanh long vào mùa thu hoạch trong khi khả năng tiêu thụ trong nước ít dẫn đến lượng dồn lên Tân Thanh lớn. Đặc biệt, mặt hàng này chỉ có thể nhập khẩu vào Trung Quốc qua Pò Chài nên không thể chuyển sang các cửa khẩu khác ở khu vực phía Bắc.

Giải pháp nào để xử lý triệt để?

Dự báo trước được tình trạng này, ngày 12/2/2015, UBND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành Quyết định số 251/QĐ-UBND thành lập Tổ công tác liên ngành điều hành xuất khẩu nông sản để theo dõi tình hình thị trường nông sản trong nước, thị trường tiêu thụ của Trung Quốc, tham mưu đề xuất báo cáo bộ, ngành, thông tin khuyến cáo địa phương liên quan đến tình hình nông sản xuất khẩu qua địa bàn tỉnh.

Đồng thời đưa ra các giải pháp chống ùn tắc phương tiện chở hàng, phân luồng phương tiện, đảm bảo trật tự an toàn giao thông, an toàn tài sản phương tiện hàng hóa của doanh nghiệp.

Qua tổ chức triển khai thực hiện đã không xảy ra hiện tượng ùn tắc tại các cửa khẩu, đặc biệt là tại cửa khẩu Tân Thanh, từ đó tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động thương mại qua địa bàn, thúc đẩy hàng hóa nông sản xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Tuy nhiên, các giải pháp hiện nay của chính quyền tỉnh Lạng Sơn, các giải pháp tạo thuận lợi của cơ quan Hải quan và các lực lượng chức năng tại cửa khẩu mới chỉ giải quyết phần ngọn của vấn đề dưa hấu xuất khẩu.

Trả lời trên báo Hải quan mới đây, ông Phùng Quang Hội, Chi Cục trưởng Chi cục Hải quan Cửa khẩu Tân Thanh cho rằng, vấn đề mấu chốt đó là công tác quản lý, dự báo và định hướng của các cơ quan quản lý nhà nước, trực tiếp là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng Bộ Công Thương.

Các bộ, ngành cần có cơ chế chính sách quy hoạch vùng trồng trái cây, nông sản hợp lý nhằm hạn chế phát sinh thiệt hại cho nông dân; đầu tư công nghệ chế biến, công nghệ sinh học bảo quản sau thu hoạch, tránh thiệt hại kinh tế, tổn thất cho doanh nghiệp và nông dân.

Đối với các doanh nghiệp và thương nhân cần thay đổi phương thức kinh doanh, từ buôn bán hàng theo kiểu bạn hàng truyền thống kinh doanh tiểu ngạch sang phương thức kinh doanh chính ngạch có hợp đồng ngoại thương theo thông lệ quốc tế, từ đó giảm thiểu được rủi ro khi xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần quan tâm đầu tư kết cấu cơ sở hạ tầng khu vực cửa khẩu, như địa điểm kho chứa hàng hóa, kho sơ chế bảo quản nông sản, bãi đỗ phương tiện chở hàng hóa xuất – nhập khẩu, đáp ứng yêu cầu phát triển thương mại hai chiều ngày càng tăng với Trung Quốc, đảm bảo cơ sở vật chất cho các lực lượng tại cửa khẩu thực hiện chức năng quản lý nhà nước.

Trong khi đó, chia sẻ những giải pháp các lực lượng tại Tân Thanh đã triển khai để tạo thuận lợi cho việc xuất khẩu dưa hấu, thanh long, Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Dương Thái cho biết, lực lượng Hải quan và Biên phòng tại Tân Thanh đã thống nhất kéo dài thời gian làm việc từ 7 giờ sáng đến 20 giờ tối, "đến khi bên Trung Quốc không nhận nữa mới thôi" để giải quyết tối đa lượng hàng xuất khẩu.

Về lâu dài, Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Dương Thái thông tin, Tổng cục Hải quan đã, đang và sẽ tiếp tục kiến nghị các bộ, ngành liên quan xây dựng quy hoạch dài hơi cho các vùng trồng rau quả; thực hiện điều phối sản xuất theo nhu cầu nhập khẩu của phía bạn để tránh tình trạng xuất khẩu tự phát như hiện nay.

Đồng thời, cơ quan Hải quan cũng kiến nghị đẩy mạnh phát triển hoạt động chế biến hoa quả nhất là thanh long, dưa hấu; phát triển cơ sở hạ tầng cho khu vực Tân Thanh rộng hơn, tốt hơn, có khu vực bảo quản nông sản để đảm bảo chất lượng hoa quả tại cửa khẩu.

"Những kiến nghị này sẽ được nghiên cứu và triển khai nhưng không thể trong ngày một ngày hai. Trước mắt, tình trạng tồn đọng như thế vẫn sẽ còn tiếp tục, nhưng các lực lượng chức năng đã vào cuộc để chống mất trật tự và ùn tắc", Phó Tổng cục trưởng nói./.