Đúng căn cứ pháp lý

Việc Ngân hàng Dầu khí Toàn cầu, Ngân hàng Xây dựng và Ngân hàng Đại Dương được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) mua lại với giá 0 đồng thời gian qua được nhiều chuyên gia nhận định là bước đi hợp lý và đúng luật

Cụ thể, Điều 149 trong Luật Các Tổ chức tín dụng nêu rõ, NHNN có quyền trực tiếp mua hoặc chỉ định tổ chức tín dụng khác mua lại ngân hàng yếu kém, những ngân hàng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, nếu ngân hàng đó không thực thiện được việc tăng vốn, không thực hiện phương án tăng vốn theo quy định của NHNN.

Trên cơ sở đó, năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 48/2013/QĐ-TTg ngày 1/8/2013 về việc góp vốn, mua cổ phần bắt buộc của tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt, đã hướng dẫn cụ thể về trình tự thủ tục, các hình thức, biện pháp mua lại các ngân hàng trong diện kiểm soát đặc biệt bao gồm định giá cổ phiếu, quyền các bên liên quan.

Việc thực hiện mua ngân hàng với giá 0 đồng còn được dựa trên cơ sở Quyết định 254 của Thủ tướng Chính phủ về Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011-2015, qua đó nêu rõ quyền của NHNN sử dụng các biện pháp theo quy định của pháp luật, trong đó có việc buộc các tổ chức tín dụng yếu kém hợp nhất, sáp nhập, mua lại.

Trong hội thảo về “Định vị hệ thống ngân hàng sau tái cơ cấu” diễn ra ngày 23/10, TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia tài chính ngân hàng cho rằng, mua ngân hàng với giá 0 đồng thực sự là phương sách giải quyết tình trạng ngân hàng yếu kém một cách nhanh nhất nhưng lại vững chắc về mặt pháp lý.

Giải thích tại sao lại là 0 đồng, TS. Lê Xuân Nghĩa cho biết, NHNN đã mời các công ty định giá độc lập và tổ chức kiểm toán độc lập xác định giá trị thực của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ. Kết quả đánh giá cho thấy cổ phần của các ngân hàng nói trên không còn giá trị. Ông Nghĩa chỉ ra: “Hơn nữa, tất cả các ngân hàng bị mua đều đã được cho thời hạn khắc phục trong hai năm, nhưng họ cũng không gượng dậy được. Lúc này, cần phải NHNN ra tay, chấm dứt những trò mặc cả, chây ì ”.

Theo TS. Trương Văn Phước, Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, mặc dù Quyết định 48 không nêu rõ việc mua ngân hàng trong diện kiểm soát đặc biệt với giá 0 đồng, nhưng khi ngân hàng có Tài sản Có nhỏ hơn Tài sản Nợ thì NHNN có thể mua lại ngân hàng yếu kém này với giá 0 đồng hoặc chỉ định ngân hàng khác mua lại. Ông Phước nhấn mạnh “Khi mua lại, tiếp quản ngân hàng yếu kém, NHNN sẽ kế thừa quyền lợi đối với tài sản có, có quyền đòi nợ vay cũng như kế thừa nghĩa vụ đối với tài sản nợ hay phải chi trả cho người gửi tiền”.

Ông Phước cũng cho lý giải, khái niệm "0 đồng" mà chúng ta đưa ra là không đúng. Tại sao không mua 1 đồng? 1 đồng khác 0 đồng chỗ nào? Ông Phước nhận định:"Hệ thống văn bản pháp luật của chúng ta chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định rõ khái niệm “0 đồng” mà nên nói rõ NHNN mua toàn bộ cổ phiếu của các cổ đông hiện hữu mua theo giá thị trường - market value là 1 đồng, có gì đâu mà phải thắc mắc nữa".

Mua là để bảo vệ hệ thống và người gửi tiền

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa, Chánh Thanh tra Ngân hàng Nhà nước nhấn mạnh, một trong những sứ mạng của NHNN là bảo vệ sự an toàn của TCTD và tiền gửi của người dân. Do vậy, việc mua lại các ngân hàng yếu kém là để bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và đảm bảo sự an toàn cho hệ thống.

Chánh Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cũng khẳng định, đây là quan hệ mua bán, không phải là quốc hữu hóa, đừng nghĩ ngân hàng phá sản thì Nhà nước không mất gì, bởi Bảo hiểm Tiền gửi là tổ chức tài chính của Nhà nước, phải chi trả cho người gửi tiền.

TS. Lê Xuân Nghĩa đánh giá cao biện pháp mua lại 0 đồng là sáng tạo, không để các ngân hàng yếu kém cò kè mặc cả, bảo vệ tài sản của họ nhưng coi lợi ích của người gửi tiền là rơm rác. Thực tế, việc mua là để "chấn chỉnh" lại ngân hàng đó, sau đó bán lại cho một ngân hàng khỏe mạnh hơn. Trong trường hợp đặc biệt, NHNN có thể cho vay tái cấp vốn đặc biệt đối với ngân hàng này. Chính vì vậy, những ngân hàng được mua 0 đồng cho đến giờ vẫn hoạt động khá ổn định.

Đồng tình vấn đề này, TS. Trương Văn Phước giải thích, mục đích NHNN mua lại ngân hàng yếu kém không vì mục đích kinh doanh mà nhằm mục tiêu bảo đảm sự an toàn, ổn định hệ thống, không để xảy ra đổ vỡ ngân hàng ngoài tầm kiểm soát của nhà nước và bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền. Qua quá trình tái cơ cấu, hoạt động kinh doanh của ngân hàng sẽ dần hồi phục, mất cân đối Tài sản Có – Tài sản Nợ dần dần khép lại từ âm lớn đến âm nhỏ, dương nhỏ rồi dương lớn.

Song ông Phước cũng đề xuất, NHNN mua lại hoặc chỉ định ngân hàng khác mua lại ngân hàng yếu kém thì phải cử cán bộ có đầy đủ năng lực, phẩm chất để quản trị, điều hành ngân hàng đó phục hồi. Sự phục hồi này sẽ làm giá trị cổ phần, cổ phiếu tăng lên và NHNN có thể chuyển nhượng cổ phần cho các nhà đầu tư khác để thu hồi vốn./.