Phương thức mua sắm tập trung còn khắc phục được tình trạng mua sắm vượt tiêu chuẩn, định mức, vượt nhu cầu thực tế

Kết quả thí điểm

Ngày 26/11/2007, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 179/2007/QĐ-TTg cho phép thí điểm việc tổ chức mua sắm tài sản, hàng hoá từ ngân sách nhà nước theo phương thức tập trung từ năm 2008.

Theo Cục Quản lý công sản, Bộ Tài chính, sau gần 6 năm triển khai thí điểm tại 24 bộ, ngành, địa phương, việc mua sắm tài sản Nhà nước theo phương thức tập trung đã chứng tỏ rõ những hiệu quả quan trọng và cho thấy đây là một hướng đi đúng, phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện cụ thể của Việt Nam.

Việc mua sắm với số lượng lớn sẽ giúp giảm giá mua, giảm đầu mối thực hiện mua sắm và giảm đáng kể chi phí để tổ chức đấu thầu (hiện nay có khoảng hàng chục nghìn đơn vị đầu mối hàng năm cùng tiến hành các thủ tục về đầu thấu mua sắm những loại tài sản như nhau. Khi thực hiện mua sắm tập trung thì chỉ thực hiện một hoặc một số cuộc đấu thầu trong năm).

Từ hàng chục nghìn đơn vị đầu mối sẽ giảm còn khoảng 170 đầu mối mua sắm tập trung, gồm: 2 đơn vị mua sắm tập trung cấp quốc gia, 42 đầu mối thuộc các bộ, cơ quan trung ương và 126 đầu mối của các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Phương thức này còn khắc phục được tình trạng mua sắm vượt tiêu chuẩn, định mức, vượt nhu cầu thực tế và mua sắm xa xỉ, không hiệu quả. Hạn chế tiêu cực, sai phạm trong việc mua sắm công do việc thực hiện mua sắm được chuyên nghiệp hóa, công khai, minh bạch.

Không những thế, phương thức mua sắm tập trung đi vào vận hành một cách chuyên nghiệp sẽ giảm bộ máy và biên chế trong mua sắm công.

Hiệu quả có thể nhận thấy rõ nhất chính là việc tiết kiệm ngân sách nhà nước. Theo số liệu tổng hợp trong 5 năm, chênh lệch giữa dự toán và số thực tế mua sắm của các bộ, ngành, địa phương tham gia thí điểm là hơn 467 tỷ đồng.

Cơ quan này khẳng định, hiệu quả này không chỉ thể hiện ở số tiền giảm chi do mua sắm theo lô lớn, mà còn được thể hiện ở chỗ chất lượng đầu vào tốt, giá mua thống nhất, tương đồng về kỹ thuật. Nếu mở rộng phạm vi áp dụng thì số tiền chênh lệch và hiệu quả mua sắm công sẽ lớn hơn rất nhiều.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Cục Quản lý công sản cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong quá trình thí điểm.

Trước hết, phương thức mua sắm tập trung đang được áp dụng dựa trên tinh thần tự nguyện tham gia của các bộ, ngành, địa phương đăng ký tham gia thí điểm; danh mục hàng hóa, tài sản mua sắm chủ yếu do các bộ, ngành, địa phương quyết định; chưa có quy định bắt buộc áp dụng, vì vậy, phạm vi triển khai còn hẹp, chưa đồng nhất.

Trong khi đó, theo cơ quan này, nhận thức của các cấp, các ngành về phương thức mua sắm tập trung với vị trí là công cụ hữu hiệu để phòng, chống tham nhũng, lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài chính, tài sản công chưa đầy đủ; còn có tâm lý e ngại, chưa chủ động và tích cực khi áp dụng phương thức này.

“Nhiều bộ, ngành, địa phương có số lượng tài sản mua sắm lớn chưa tham gia vào quá trình thí điểm”, Cục Quản lý công sản nêu rõ.

Về cách thức và quy trình mua sắm tập trung, giai đoạn thí điểm chỉ áp dụng một cách thức mua sắm tập trung duy nhất là đơn vị được giao nhiệm vụ mua sắm tập trung ký hợp đồng trực tiếp với nhà cung cấp được lựa chọn.

“Với cách thức này, quy trình, thủ tục mua sắm sẽ bị kéo dài, chưa phù hợp với quy trình chung về giao dự toán ngân sách, hạn chế quyền chủ động của các cơ quan, đơn vị trực tiếp sử dụng tài sản dẫn đến bộ máy thực hiện mua sắm cồng kềnh, không hiệu quả, khó có thể nhân rộng”, Cục Quản lý công sản nhấn mạnh.

Một rào cản lớn khác nằm ở mô hình tổ chức của đơn vị mua sắm tập trung. Ở hầu hết các bộ, cơ quan Trung ương, địa phương thực hiện thí điểm, việc thực hiện mua sắm tập trung được giao cho Vụ Kế hoạch - Tài chính, Cục quản lý chuyên ngành, Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế… thực hiện.

Đến nay mới chỉ có Bình Thuận có tổ chức chuyên trách về mua sắm tài sản, hàng hoá theo phương thức tập trung là Trung tâm Mua tài sản công thuộc Sở Tài chính. Cán bộ làm nhiệm vụ mua sắm tập trung hoạt động kiêm nhiệm. Việc kiêm nhiệm tại các đơn vị gặp nhiều khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện, hiệu quả mua sắm tài sản không cao.

Đặc biệt, khi thực hiện mua sắm tập trung, hợp đồng mua sắm do chủ đầu tư ký với các nhà thầu, các đơn vị nhận hàng hoá, tài sản không được tham gia các điều khoản trong hợp đồng nên có những điều khoản trong hợp đồng khó thực hiện, nhất là điều khoản về bảo hành, bảo trì.

Đưa hoạt động mua sắm công vào đúng quỹ đạo

Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định quy định việc mua sắm tài sản nhà nước theo phương thức tập trung.

Theo đó, đơn vị mua sắm tập trung, gồm: a- Đơn vị mua sắm tập trung quốc gia (là đơn vị tại Bộ Tài chính để thực hiện nhiệm vụ mua sắm tài sản thuộc danh mục mua sắm tài sản tập trung cấp quốc gia, trừ thuốc); đơn vị mua sắm tập trung thuốc quốc gia (là đơn vị tại Bộ Y tế để thực hiện nhiệm vụ mua sắm tập trung thuốc thuộc danh mục mua sắm tập trung câp quốc gia); đơn vị mua sắm tập trung của các Bộ, cơ quan trung ương, các tỉnh.

Mua sắm tập trung theo cách thức ký hợp đồng trực tiếp được áp dụng trong 2 trường hợp:

1- Mua tài sản thuộc các chương trình, dự án sử dụng vốn ODA, nguồn viện trợ, tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước thuộc nguồn ngân sách nhà nước mà nhà tài trợ có yêu cầu áp dụng theo các thức ký hợp đồng trực tiếp;

2- Mua vắc xin phục vụ công tác tiêm chủng.

Việc mua sắm tập trung được thực hiện theo cách thức ký thỏa thuận khung, trừ trường hợp nêu trên.

Tài sản được đưa vào danh mục mua sắm tập trung phải đáp ứng các điều kiện quy định tại Khoản 1 Điều 71 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP ngày 26/6/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu.

Căn cứ kết quả mua sắm tập trung, yêu cầu thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước, năng lực của các đơn vị mua sắm tập trung, điều kiện phát triển của thị trường cung cấp tài sản và điều kiện quy định, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, các Bộ, cơ quan trung ương và Ủy ban nhân dân các tỉnh ban hành danh mục tài sản mua sắm tập trung.

Cụ thể, Bộ Tài chính công bố danh mục tài sản mua sắm tập trung cấp quốc gia (trừ thuốc phòng, chữa bệnh cho người, gọi tắt là thuốc); Bộ Y tế công bố danh mục thuốc mua sắm tập trung (bao gồm danh mục mua sắm tập trung cấp quốc gia và danh mục mua sắm tập trung cấp địa phương); các bộ, cơ quan trung ương, ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành danh mục tài sản mua sắm tập trung cấp Bộ, cơ quan trung ương, địa phương (trừ thuốc).

Danh mục tài sản mua sắm tập trung cấp quốc gia áp dụng cho tất cả các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương; Danh mục tài sản mua sắm tập trung cấp Bộ, cơ quan trung ương, địa phương áp dụng cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc phạm vi quản lý của Bộ, cơ quan trung ương và địa phương; riêng danh mục thuốc mua sắm tập trung cấp địa phương áp dụng cho các cơ sở y tế của trung ương và địa phương đóng trên địa bàn địa phương.

Tài sản thuộc danh mục mua sắm tập trung cấp bộ, cơ quan trung ương, địa phương không được trùng lắp với Danh mục tài sản mua sắm tập trung quốc gia do Bộ Tài chính và Bộ Y tế ban hành và công bố. Danh mục tài sản mua sắm tập trung phải được công khai theo quy định của pháp luật./.