Đó là chủ đề chính của Hội thảo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP): Các cam kết cơ bản – Những lưu ý cho doanh nghiệp do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phối hợp cùng Bộ Công Thương tổ chức vào ngày 22/5/2018.

Toàn cảnh Hội thảo

CPTPP vẫn là FTA thế hệ mới có tiêu chuẩn cao

Sau khi Hoa Kỳ rút khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), cùng với 10 đối tác khác ở Thái Bình Dương, Việt Nam đã tham gia ký kết CPTPP vào ngày 8/3/2018.

Đây được xem là lựa chọn không thể tốt hơn cho khối các nước thành viên còn lại của TPP. Với Việt Nam, CPTPP cho phép có thêm 3 hiệp định thương mại tự do (FTA) mới với Canada, Mexico, Peru và 7 FTA nâng cấp với các đối tác còn lại. Bằng bước đi này, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tiến trình hội nhập sâu hơn với các thị trường ưu tiên, đặc biệt là mở ra những cánh cửa quan trọng để tiến sâu vào thị trường châu Mỹ đầy tiềm năng.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công Thương, Trưởng Đoàn đàm phán Chính phủ về kinh tế và thương mại quốc tế cho biết, "hiện nay, một số ý kiến cho rằng, CPTPP có mức độ tham vọng, tiêu chuẩn thấp hơn rất nhiều so với TPP trước đây, vì các nước thành viên thống nhất với nhau tạm hoãn thực thi một số nghĩa vụ quan trọng. Đây là một sự hiểu lầm lớn".

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương, toàn bộ các cam kết về mở cửa thị trường của TPP, cũng như tuyệt đại đa số các nội dung quan trọng khác bao gồm, các lĩnh vực truyền thống, phi truyền thống vẫn được giữ nguyên. “CPTPP vẫn là một hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có tiêu chuẩn cao. Hiệp định này không chỉ tạo ra một nền tảng quan trọng cho hoạt động giao thương và đầu tư trong khu vực, mà còn là một sự khích lệ rất lớn đối với tiến trình tự do hóa thương mại đang gặp nhiều trắc trở hiện nay", ông Khánh khẳng định.

TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết thêm, “cho đến thời điểm này, Việt Nam có nhiều FTA cũng như hiệp định xúc tiến bảo hộ thúc đẩy đầu tư với nhiều nền kinh tế trên thế giới, nhưng CPTPP vẫn là đỉnh cao nhất của các thỏa thuận về đầu tư, thương mại với nước ngoài, trong đó cam kết mở cửa thị trường là lớn nhất”.

Bên cạnh đó, ông Lương Văn Thái, Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương chia sẻ, “CPTPP về cơ bản giữ nguyên cam kết về mở cửa thị trường như TPP trước đây. Tất cả quy định về hình thức cắt giảm, lộ trình cắt giảm, quy tắc xuất xứ, cam kết mở cửa thị tường mua sắm công hay dịch vụ thị trường đầu tư… đều được giữ nguyên”.

Cơ hội song hành cùng thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam

Theo TS. Vũ Tiến Lộc, “không có Hoa Kỳ, bàn cờ lợi ích đã chuyển hướng. Lợi ích xuất khẩu lớn mà Việt Nam kỳ vọng ở thị trường này đã không còn, cơ hội lại chuyển hướng sang các thị trường khác mà Việt Nam chưa hẳn đã quen thuộc, nhưng rất có thể nhiều tiềm năng”.

Trong TPP, cơ hội xuất khẩu của ngành dệt may, giày dép, nông sản ở thị trường Hoa Kỳ được nhắc tới nhiều. Trong khi đó, ở CPTPP, thực phẩm, đồ uống, thuốc lá… lại là những mặt hàng xuất khẩu tiềm năng.

TS. Vũ Tiến Lộc phát biểu tại Hội thảo

Bên cạnh đó, ở những lĩnh vực, như: dịch vụ, đầu tư, mua sắm công…, mặc dù thay đổi có thể không lớn như trong xuất khẩu, nhưng cũng là đáng kể. Việt Nam từng kỳ vọng TPP sẽ như một cú hích quan trọng để thu hút đầu tư từ Hoa Kỳ hoặc từ các đối tác khác, tuy nhiên, với CPTPP khi không còn Hoa Kỳ, dòng chảy đầu tư, dịch chuyển dịch vụ cũng sẽ thay đổi.

TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cho rằng, “Hiệp định CPTPP, bên cạnh việc tạo ra những cơ hội tốt hơn cho đầu tư nước ngoài, có những cam kết để chọn lọc được nhà đầu tư tốt hơn, ví dụ, như: tiêu chuẩn về hợp đồng, tiêu chuẩn môi trường… thì CPTPP còn tạo ra áp lực cạnh tranh, điều này sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam sáng tạo và cũng là cơ hội để học hỏi từ các nước khác”.

Cùng với cơ hội mà CPTPP tạo ra là những thách thức cạnh tranh mới cho doanh nghiệp Việt Nam. Theo TS. Vũ Tiến Lộc, trong việc tận dụng các cơ hội từ CPTPP, thách thức đặt ra là tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan trung bình của các FTA hiện chỉ xấp xỉ 30%-40%.

Bên cạnh đó, một thách thức đặt ra đó là doanh nghiệp phải chủ động tham gia cùng các cơ quan nhà nước kiến tạo hệ thống thể chế pháp luật về môi trường kinh doanh để vừa tuân thủ CPTPP, vừa tận dụng được không gian chính sách còn lại, nhằm phục vụ tốt nhất lợi ích của doanh nghiệp trong nước.

“Tôi cho rằng, trong một chừng mực nhất định, thách thức này cũng đặt ra đối với các cơ quan nhà nước liên quan: phải có quyết tâm tổ chức thực thi thuận lợi và thông suốt, để doanh nghiệp có thể tận dụng tối đa các cơ hội thị trường; và phải minh bạch, tham vấn cùng doanh nghiệp trong quá trình rà soát pháp luật, nội luật hóa và thực thi các cam kết CPTPP một cách thích hợp”, người đứng đầu VCCI nhấn mạnh.

Cũng tại hội thảo, ông Đoàn Xuân Trúc, Phó Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam chia sẻ, “một trong những thách thức lớn nhất của ngành chăn nuôi khi tham gia CPTPP là vấn đề giá thành sản phẩm. Hiện nay, giá thành của một số ngành chăn nuôi ở Việt Nam còn khá cao, nên rất khó để cạnh tranh được với các nước khác, ví dụ: ngành chăn nuôi lợn rất khó cạnh tranh với Hàn Quốc, Nhật Bản, ngành sữa khó cạnh tranh được với Australia và New Zealand”.

Nhà nước và doanh nghiệp cùng vào cuộc để cải cách toàn diện

Để doanh nghiệp Việt Nam thực thi tốt các cam kết CPTPP, ông Trần Quốc Khánh khuyến nghị, “doanh nghiệp cần suy nghĩ về môi trường kinh doanh, nghiên cứu về pháp luật để tận dụng những cơ hội và thách thức từ CPTPP, hòa nhập cùng các nước trong khối CPTPP”.

“Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần khuyến khích các doanh nghiệp lên tiếng thông qua các kênh Chính phủ thiết lập, các hiệp hội hoặc báo chí, truyền thông để có những giải pháp khắc phục kịp thời, xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi hơn”, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Ông Vũ Tiến Lộc cũng chia sẻ, “Nhà nước và doanh nghiệp phải cùng vào cuộc để cải cách một cách thực chất, toàn diện và hiệu quả, từ cải cách thể chế kinh tế theo yêu cầu của CPTPP cộng hưởng với những cải cách môi trường kinh doanh mà Chính phủ đang thúc đẩy”.

“Đối với các cơ quan nhà nước, cần phải có quyết tâm tổ chức thực thi các cam kết CPTPP một cách thuận lợi và thông suốt, để doanh nghiệp có thể tận dụng tối đa các cơ hội thị trường; đồng thời, phải minh bạch, tham vấn cùng doanh nghiệp trong quá trình rà soát pháp luật, nội luật hóa và thực thi các cam kết CPTPP một cách thích hợp”, TS. Vũ Tiến Lộc nói.

Còn đối với doanh nghiệp, người đứng đầu VCCI cho rằng, doanh nghiệp cũng cần chủ động tiếp cận các thông tin về hội nhập, chủ động sát cánh cùng Chính phủ để cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh theo yêu cầu của các FTA. Chủ động thay đổi mô hình kinh doanh, xây dựng chiến lược, chương trình hành động của doanh nghiệp phù hợp với yêu cầu, bối cảnh của hội nhập là rất quan trọng.

Với vai trò là đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, trong quá trình đàm phán TPP hơn 5 năm và sau đó là đàm phán CPTPP, VCCI đã là đầu mối tích cực và hiệu quả để thông tin cho doanh nghiệp, đồng thời, tập hợp ý kiến doanh nghiệp, xây dựng các khuyến nghị với Đảng, Nhà nước và đoàn đàm phán các phương án đàm phán thích hợp.

Vì vậy, TS. Vũ Tiến Lộc kỳ vọng: “Việc phổ biến tuyên truyền các nội dung cam kết của CPTPP, cùng với những tác động và thay đổi của CPTPP trong bối cảnh mới là rất cần thiết để các doanh nghiệp hoạch định tốt hơn mục tiêu kinh doanh của mình với các thị trường”./.