Báo động về tỷ lệ vốn vay/vốn chủ sở hữu tăng cao

Tỷ lệ tổng nợ trên vốn chủ sở hữu là chỉ số phản ánh sức mạnh tài chính, cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. Về nguyên tắc, hệ số này càng nhỏ, có nghĩa là nợ phải trả chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng tài sản hay tổng nguồn vốn thì doanh nghiệp ít gặp khó khăn hơn trong tài chính. Ngược lại, tỷ lệ này càng lớn thì khả năng gặp khó khăn trong việc trả nợ hoặc phá sản của doanh nghiệp càng lớn.

Tuy nhiên, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển (OECD), để vừa đảm bảo an toàn tài chính, vừa tận dụng được đòn bẩy tài chính trong sản xuất, kinh doanh, thì tỷ lệ vốn vay/vốn chủ sở hữu tối ưu nên ở mức 3/1. Bên cạnh đó, trong các giáo trình về quản trị rủi ro cũng quy định doanh nghiệp nên áp dụng tỷ lệ này.

Dựa theo nguyên tắc trên, xét ở Việt Nam, nguy cơ mất an toàn tài chính của doanh nghiệp đang có chiều hướng gia tăng, bởi hiện nay đang có nhiều doanh nghiệp có khoản vay vốn sản xuất, kinh doanh vượt gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu, dẫn đến việc doanh thu sản xuất không bù nổi chi phí trả lãi vay.

Cụ thể, đối với khu vực nhà nước, trong số 57/85 tập đoàn, tổng công ty 100% vốn nhà nước được Bộ Tài chính khảo sát, tính đến hết năm 2014, có 02 doanh nghiệp có hệ số lớn hơn 5 (01 đơn vị xây dựng và 01 đơn vị kinh doanh xăng dầu), 06 doanh nghiệp có hệ số từ 3 đến 5 (chủ yếu là các doanh nghiệp xây dựng) và 49 doanh nghiệp có hệ số nhỏ hơn 3.

Đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), Bộ Tài chính cho biết, số liệu thống kê của 9.400 doanh nghiệp FDI cả nước cũng cho thấy, mặc dù hệ số nợ/vốn chủ sở hữu chung tất cả các ngành là 1,23 lần, song đối với ngành thương mại, hệ số nợ lên tới 3,44 lần.

Đối với các dự án BOT nhiệt điện có vốn FDI (5 dự án đã ký hợp đồng và 17 dự án còn lại đang trong quá trình đàm phán có quy mô vốn đầu tư từ 700 triệu USD đến 2 tỷ USD/dự án) đều đạt ngưỡng tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu là 4/1, trong đó vốn vay là một khoản mục trong nợ phải trả.

Đặc biệt, các doanh nghiệp tư nhân có tỷ lệ cao nhất so với khối doanh nghiệp khác. Ví dụ như ngành dệt may, trên báo Tuổi Trẻ, bà Đặng Thị Phương Dung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, qua khảo sát các doanh nghiệp lĩnh vực dệt may, tỷ lệ vốn vay/vốn chủ sở hữu bình quân của các doanh nghiệp ngành này lên tới 6-8/1, thậm chí 10/1.

Sẽ có quy định khống chế

Nhằm khống chế gián tiếp tình trạng doanh nghiệp hoạt động dựa vào việc đi vay quá nhiều, Dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều các luật về thuế bổ sung điểm q vào Khoản 2, Điều 9 Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp số 14/2008/QH12 đã được sửa đổi, bổ sung tại Khoản 5, Điều 1 Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp số 32/2013/QH13 về các khoản chi không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế, đó là: Chi phí trả lãi tiền vay vốn tương ứng với khoản vay vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu (5/1) đối với lĩnh vực sản xuất, vượt quá 4 lần vốn chủ sở hữu (4/1) đối với các lĩnh vực còn lại sẽ không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế. Quy định này sẽ được áp dụng ngay khi Dự thảo Luật có hiệu lực từ ngày 01/01/2016.

Tiếp đó, từ ngày 01/01/2019, tỷ lệ khống chế chi phí trả lãi tiền vay vốn tương ứng với khoản vay vượt quá vốn chủ sở hữu là 4/1 đối với lĩnh vực sản xuất và 3/1 đối với các lĩnh vực còn lại.

Riêng tổ chức tín dụng và một số ngành, lĩnh vực mà pháp luật chuyên ngành đã có quy định về tỷ lệ khống chế chi phí trả lãi tiền vay vốn tương ứng với khoản vay vượt quá vốn chủ sở hữu thì thực hiện theo quy định đó. Các trường hợp đặc biệt giao Chính phủ quy định. Dự kiến, quy định mới này sẽ được trình Quốc hội xem xét vào kỳ họp tháng 10 tới.

Việc bổ sung quy định này được nhiều chuyên gia đánh giá là sẽ có hiệu quả. Bởi khi thực hiện quy định này, chi phí của các doanh nghiệp sẽ giảm so với trước, do các chi phí lãi vay trên không được tính vào. Điều này cũng có nghĩa, về lý thuyết, khoản lãi của doanh nghiệp cũng sẽ tăng lên, đồng thời, doanh nghiệp sẽ phải nộp thuế nhiều hơn. Do vậy, nếu quy định này được thông qua và có hiệu lực, doanh nghiệp buộc phải cân nhắc giữa “vay” và “không vay” để có phương án giảm thiểu chi phí tối ưu nhất.

Tuy nhiên, lo ngại quy định rất mới này có thể gây xáo trộn hoạt động của doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế cho rằng, Ban soạn thảo cần cân nhắc tỷ lệ khống chế, thời điểm và lộ trình thực hiện, vì nếu áp dụng Luật sửa đổi, bổ sung một số quy định về thuế ngay từ năm 2016, nhiều doanh nghiệp sẽ không kịp chuẩn bị về mặt thời gian (Hà Chính, 2015).

Góp ý về vấn đề này, tại Hội thảo lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế, ngày 01/09/2015, bà Đặng Thị Bình An, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Tư vấn thuế C&A cho rằng, nên áp dụng thống nhất cho tất cả mọi ngành nghề kinh doanh sản xuất, và cần nới rộng lộ trình như sau: từ năm 2016 đến 2019, tỷ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu là 5/1, từ năm 2019 đến 2022, tỷ lệ là 4/1 và từ năm 2022 trở đi, tỷ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu là 3/1./.

Tham khảo từ:

1. Lê Thanh (2015). Doanh nghiệp sẽ bị khống chế chi phí lãi vay, truy cập từ http://tuoitre.vn/tin/kinh-te/20150905/doanh-nghiep-se-bi-khong-che-chi-phi-lai-vay/963807.html

2. Tư Giang (2015). DN vốn mỏng sẽ bị kiểm soát về thuế thu nhập doanh nghiệp, truy cập từ http://www.thesaigontimes.vn/135214/DN-vo%CC%81n-mo%CC%89ng-se-bi%CC%A3-kie%CC%89m-soa%CC%81t-ve-thue-thu-nhap-doanh-nghiep.html

3. Phạm Huyền (2015). Đại gia hết thời vay nghìn tỷ, báo lỗ chuyển giá, truy cập từ http://vietnamnet.vn/vn/kinh-te/259997/dai-gia-het-thoi-vay-no-ngan-ty--bao-lo-chuyen-gia.html

4. Hà Chính (2015). Hạn chế chi phí vốn vay doanh nghiệp tư nhân bất lợi nhất, truy cập từ http://canhtranhquocgia.vn/Box-canh-tranh/Han-che-chi-phi-von-vay-DN-tu-nhan-bat-loi-nhat/236179.vgp