V nguyên tc, thì tương thích, nhưng thc tế trin khai, thì li khó đánh giá!

Theo kết qu rà soát pháp lut Vit Nam vi các cam kết EVFTA v kim tra chuyên ngành đi vi các hàng hóa xut, nhp khu, thì hin nay các cam kết v kim tra chuyên ngành có 26 ni dung, được đ cp đến trong 11/16 điu thuc chương V: Hi quan và to thun li thương mi ca EVFTA. Trong đó, có 16 cam kết hoàn toàn tương thích vi pháp lut v kim tra chuyên ngành ca Vit Nam, 4 quy đnh tương thích 1 phn, 6 quy đnh chưa tương thích.

Đáng chú ý, đi vi 16 quy đnh đã tương thích, bà Nguyn Minh Tho, Vin Nghiên cu Qun lý kinh tế Trung ương vn t ra lo lng, v mt nguyên tc thì đã tương thích, nhưng trên thc tế trin khai, thì li khó đánh giá do gia thc thi và chính sách thì còn khong cách rt dài.

Đng ý vi ý kiến trên, chuyên gia Phm Thanh Bình cho biết, thc tế trin khai các quy đnh v trin khai chuyên ngành Vit Nam gp rt nhiu khó khăn, vướng mc dn đến các quy đnh ch hiu qu 1 phn, thm chí có nhng quy đnh còn gn như không hiu qu.

Chuyên gia Bình cho biết, có nhiu văn bn pháp lut đ cp vic to thun li cho thương mi. Tuy nhiên, các văn bn dưới nó li không quy đnh c th vic to điu kin như thế nào, ra sao?... trong khi các quy đnh v tăng cường qun lý, thì quy đnh rt nhiu, rt c th. Ngoài ra, còn có các quy đnh v kim tra chuyên ngành chng chéo dn đến mt mt hàng b điu chnh bi nhiu văn bn, phi thc hin nhiu th tc kim tra, gây khó khăn cho doanh nghip.

Các quy định về kiểm tra chuyên ngành đang gây nhiều bức xúc cho doanh nghiệp

Chuyên gia Bình nêu ví d: “Mt cái ni cơm đin đang chu điu chnh bởi 3 lut, đó là: kim tra cht lượng v đin theo Lut Cht lượng sn phm hàng hóa, dán nhãn năng lượng theo Lut S dng năng lượng tiết kim và hiu qu và giy chng nhn an toàn thc phm theo Lut kim tra an toàn thc phm. Đáng chú ý là các quy đnh này li do 3 b khác nhau qun lý”.

“Vic qun lý và kim tra chuyên ngành quá mc cn thiết đã dn đến vic mi năm các doanh nghip phi chi tr ti thiu khong 1.600 t đng và 2,5 triu ngày công đ thc hin th tc qun lý chuyên ngành, trong khi các lô hàng không đt cht lượng quy đnh chưa bao gi ti 1%”, ông Bình bc xúc.

Bà Nguyn Th Thu Trang, Giám đc Trung tâm WTO và Hi nhp – Cơ quan trc tiếp thc hin rà soát này chia s, chúng tôi đã thc hin tt c 6 cuc rà soát v các quy đnh pháp lut trong thi gian qua. Song, rà soát v kim tra chuyên ngành là phc tp nht. Bi, rà soát này không phi ch yếu là rà soát các văn bn cp lut, ngh đnh mà là cp thông tư, nên chúng nm gii rác rt nhiu nơi.

Bà Trang cho biết: “Quá trình rà soát chúng tôi nhn thy, trên cao (lut, ngh đnh) thì tương thích nhiu, nhưng càng xung dưới (thông tư), thì li càng không tương thích. Điu này cho thy mt bc tranh không mi, nhưng li 1 ln na đánh đng chúng ta v nhng bt cp ca h thng pháp lut hiện hành”.

Bt buc phi sa đi

Như vy, theo kết qu rà soát, Lut pháp và công tác qun lý chuyên ngành mi ch tương thích mt phn vi lut pháp quc tế và các cam kết quc tế. Còn rt nhiu điu phi sa đ phù hp vi cam kết quc tế và to thun li thc s cho hàng hóa xut nhp khu.

Theo đó, báo cáo rà soát pháp lut Vit Nam vi các cam kết EVFTA v kim tra chuyên ngành đi vi các hàng hóa xut, nhp khu đưa ra các kiến ngh sa đi, đó là: b sung các quy đnh chi tiết v các bin pháp to thun li cho thương mi, các b qun lý chuyên ngành phi hp rà soát danh mc hàng hóa kim tra chuyên ngành đ khc phc tình trng hàng hóa chu s qun lý ca nhiu b và b điu chnh bi nhiu lut, sa đi quy đnh ti các văn bn pháp lut theo hướng cp chng ch cho dòng sn phm (mt mt hàng/mã hàng/model hàng nhp khu ch phi chng nhn/công b hp chun/hp quy, kim tra cht lượng/an toàn thc phm)...

Còn theo kiến ngh ca bà Phm Thanh Hin, V Hp tác Quc tế, Tng cc Hi quan, thì cn xem xét dưới góc đ, đơn gin hóa th tc trên cơ s áp dng các bin pháp qun lý ri ro, nhm to thun li cho thương mi.

Theo bà Nguyn Th Thu Trang, nếu vi các quy đnh khác, chúng ta đ xut sa đi thì còn ph thuc vào quyết đnh ca các cơ quan nhà nước có làm hay không?, nhưng vi nhng cam kết trong các hip đnh thương mi t do thế h mi, như: EVFTA và TPP, thì buc các cơ quan nhà nước phi sa đi đ tương thích vi các cam kết này.

“Rõ ràng nếu sa đi, thì s vt v, nhưng không sa đi thì câu chuyn v th tc kim tra chuyên ngành, s mãi không gii quyết dt đim được”, bà Trang nhn mnh./.

Theo kết qu rà soát, 16 quy đnh hoàn toàn tương thích vi cam kết trong EVFTA, gm: Cam kết hp tác vi các bên trong qun lý chuyên ngành, tuân th “Công ước HS”; Rà soát, sa đi b sung các quy đnh, th tc; Gii phóng hàng nhanh; np t khai đin t; Np và x lý t khai trước khi hàng đến; ng dng công ngh thông tin, trao đi d liu đin t; Phi hp các lc lượng to thun li cho chuyn ti, quá cnh; Công khai minh bch; Phí và l phí hp lý; Không yêu cu hp pháp hóa lãnh s các chng t thương mi; Công khai v phí, l phí; Sa đi phí, l phí; Không áp dng chế đ kim tra hàng nhp khu trước khi xếp lên tàu; Th tc khiếu ni; Tham vn, đăng ti các văn bn pháp lut.

4 cam kết tương thích 1 phn, gm: cam kết ca đm bo qun lý nhà nước, va to thun li cho thương mi; cam kết không phân bit đi x trong qun lý chuyên ngành; cam kết áp dng các phương pháp qun lý hiu qu; th tc rõ ràng;

6 cam kết chưa tương thích, gm: cam kết áp dng các phương pháp qun lý hin đi; Đơn gin hóa th tc; Áp dng th tc mt chng t hành chính; Áp dng chế đ kim tra sau thông quan trong qun lý chuyên ngành; Áp dng qun lý ri ro; Công ty tư nhân không tham gia kim tra hàng hóa nhp khu.