Lỗ 4-5 năm đầu là theo quy luật, theo kế hoạch

Cuối tuần trước (ngày 28/03), tại buổi Toạ đàm về dự án khai thác bôxit Tây Nguyên do Trung tâm Con người và Thiên nhiên (Pan Nature) tổ chức ở Hà Nội, TS. Nguyễn Thành Sơn, nguyên Giám đốc Ban quản lý dự án than Đồng bằng sông Hồng (Vinacomin) đã đưa ra các đánh giá lo ngại về việc càng làm, càng lỗ của dự án này. Trong đó, TS. Sơn đã nêu ra bài toán cho rằng, Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã "sập bẫy giá rẻ" khi chọn nhà thầu Trung Quốc.

Với việc công suất thấp hơn dự kiến (nhà thầu cam kết công suất 630 USD/tấn thay vì 650 USD/tấn theo thiết kế), mức tiêu hao quặng lớn, Nhà nước phải trợ giá điện..., TS. Sơn kết luận, mỗi tấn alumin lỗ 56,7 USD, tương ứng lỗ khoảng 37,4 triệu USD năm 2015.

Điều này phản ánh, quá trình thực tế triển khai các dự án bôxít tại Tây Nguyên, một số nhà khoa học và dư luận xã hội có ý lo ngại về hiệu quả kinh tế của các dự án.

Hồi đáp lại các ý kiến trên, vào chiều ngày 30/03, Bộ Công Thương khẳng định, 2 dự án alumin Tân Rai (Lâm Đồng) và alumin Nhân Cơ (Đắk Nông) thuộc tổ hợp dự án bô-xit nhôm Tây Nguyên đều có hiệu quả về kinh tế - xã hội.

Bộ Công Thương khẳng định, hiệu quả kinh tế của Dự án alumin Tân Rai đã được báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tính đến 26/4/2014, Dự án có hiệu quả với thời gian lỗ kế hoạch dự kiến là 4 năm và thời gian thu hồi vốn 11,5 năm. Tuy nhiên, thực tế giá bán alumina trên thế giới hiện đã bước vào chu kỳ tăng, bình quân cả năm 2014 đạt 326,5 USD/tấn cao hơn so với tính toán của Dự án là 325 USD/tấn.

Do vậy, hiệu quả kinh tế của Dự án tăng lên, thời gian lỗ kế hoạch dự kiến sẽ giảm dưới 4 năm, thời gian thu hồi vốn cũng giảm theo.

Còn với dự án Nhà máy alumin Nhân Cơ, do có điều kiện vận tải xuống cảng biển xa hơn, hạ tầng khó khăn hơn nên hiệu quả kinh tế thấp hơn, với thời gian lỗ kế hoạch là 5 năm và thời gian thu hồi vốn 12 năm. Đóng góp cho ngân sách nhà nước là 435.444 triệu đồng/năm, tương đương khoảng 29% mức thu ngân sách năm 2013 của tỉnh Đăk Nông (1.500 tỷ đồng).

Với xu thế tăng giá alumin như cuối năm 2014 và đầu năm 2015, hiệu quả Dự án sẽ được tăng lên đáng kể, giảm thời gian lỗ kế hoạch và rút ngắn thời gian thu hồi vốn dự kiến.

Bộ Công Thương còn dẫn đánh giá của Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sau khi giám sát tổng thể “Hiệu quả tổng thể về kinh tế - xã hội gắn với đảm bảo an ninh - quốc phòng của 2 dự án bôxit Tân Rai và Nhân Cơ do Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam làm chủ đầu tư” từ tháng 11/2013 đến tháng 4/2014.

Trên cơ sở đó, Nghị quyết 775 của Quốc hội ban hành ngày 23/6/2014 đã đánh giá việc triển khai thí điểm 2 dự án là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước nhằm khai thác tiềm năng, thế mạnh của các địa phương, thúc đẩy phát triển toàn diện kinh tế - xã hội ở khu vực địa bàn chiến lược Tây Nguyên.

Hiệu quả tổng hợp bước đầu của 2 dự án đã tác động lan tỏa và tích cực đến phát triển kết cấu hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, lao động tại các địa phương. Dự án đã tạo được sự đồng thuận và nhận được sự ủng hộ, hỗ trợ tích cực của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân 2 tỉnh Lâm Đồng và Đắk Nông.

Riêng Dự án tại Tân Rai, ước tính, sau khi đi vào vận hành ổn định, số thuế, phí nộp ngân sách khoảng 430 tỷ đồng/năm, doanh thu của Dự án dự kiến sẽ đạt trên 4.000 tỷ đồng/năm; đào tạo nghề và tuyển dụng trực tiếp trên 1.200 công nhân công nghiệp, tạo việc làm ổn định cho khoảng 12.000 lao động liên quan, chuyển đổi cơ cấu lao động nông thôn, nâng cao đời sống người dân khu vực Dự án, đóng góp đáng kể cho nguồn thu của tỉnh Lâm Đồng.

Nói sản xuất 660.000 tấn bôxít sẽ lỗ khoảng 37,4 triệu USD là thiếu cơ sở

Đặc biệt, Bộ Công Thương cho biết, ngày 9-10/2/2015, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã kiểm tra và chỉ đạo 2 dự án bôxit. Thủ tướng đánh giá cao Dự án Tân Rai đã đảm bảo hiệu quả tổng hợp, gồm cả hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và yêu cầu về môi trường.

Những lo ngại về hoàn nguyên, xử lý bùn đỏ đều được giải tỏa bởi kiểm tra các thông số về môi trường đều đáp ứng được tiêu chuẩn cho phép; Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam đang tiến hành hoàn nguyên và trồng cây công nghiệp ngay sau khi khai thác; các hồ bùn đỏ được xây dựng quy mô, công nghệ hiện đại và bảo đảm an toàn. Những kết quả này đã khẳng định chủ trương của Đảng, Nhà nước về khai thác bôxit để sản xuất Alumin, nhôm là đúng đắn.

Năm 2015 và một vài năm tiếp theo, các khoản lỗ mang tính chất lỗ kế hoạch theo dự kiến của hai dự án này mang tính qui luật. Do đó, “đánh giá “nếu sản xuất 660.000 tấn bôxít sẽ lỗ khoảng 37,4 triệu USD” là vội vã, thiếu cơ sở”, Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Ngân sách vẫn lợi hàng triệu USD dù hỗ trợ mặt bằng, giá điện

Với bài toán cho rằng, người dân phải bù lỗ cho dự án nhôm kim loại, khi dự án điện phân nhôm này sẽ được mua với giá rẻ, chỉ 5 cent/kWh trong khi giá bình quân điện hiện nay là 7,5 cent/kWh, Bộ Công Thương cũng phản bác lại, cho rằng, đánh giá như vậy là phiếm diện.

Bộ này cho biết, dự án điện phân nhôm Trần Hồng Quân (do công ty Trần Hồng Quân làm chủ đầu tư) trong tổ hợp dự án bô xit Tây Nguyên được mua điện ở cấp điện áp 220kV, không mua ở cấp điện áp sinh hoạt. Trạm biến áp 220kV do chủ đầu tư xây dựng, vì vậy, giá bán, giá thành điện bán cho dự án này không có chi phí trạm biến áp (gồm chi phí khấu hao cơ bản, chi phí sửa chữa lớn …).

Bộ nhấn mạnh tiếp: "Việc mua điện ở cấp điện áp 220kV có giá thấp hơn ở các cấp điện áp thấp hơn là đương nhiên do ở cấp điện áp thấp các đơn vị bán điện phải đầu tư thêm các thiết bị để hạ áp và lưới phân phối. Việc so sánh giá bán điện bình quân chủ yếu ở cấp điện áp thấp với việc mua giá điện ở cấp 220KV là khập khiễng và phiến diện".

Đến năm 2018, công suất dự án sẽ đạt công suất thiết kế là 300.000 tấn/năm. Dự kiến chi phí Nhà nước hỗ trợ về giá điện cho dự án trong 10 năm giai đoạn 2016-2025 là 229 triệu USD, khoảng 4.800 tỷ.

"Vì vậy việc cho rằng, hàng năm Nhà nước bù lỗ 3.000 tỷ đồng/năm là thiếu cơ sở", Bộ Công Thương cho biết.

Chưa kể, dự án điện phân nhôm này dự kiến nộp ngân sách giai đoạn 2016-2045 là 420 triệu USD, bình quân 14 triệu USD/năm. Nếu trừ đi chi phí Nhà nước hỗ trợ về giá điện cho dự án giai đoạn 2016-2025 là 229 triệu thì dự án Trần Hồng Quân còn dư nộp ngân sách là 190 triệu USD

Thêm vào đó, việc Nhà nước hỗ trợ chuẩn bị mặt bằng tới 1200 tỷ (khoảng 54 triệu USD - theo Luật Đầu tư khi có dự án ở địa bàn khó khăn), dự án Trần Hồng Quân trong 10 năm dự kiến sẽ vẫn còn dư nộp ngân sách là 136 triệu USD, sau khi số dư 190 triệu USD trên trừ đi số chi phí Nhà nước hỗ trợ mặt bằng là 54 triệu USD./.