Nhiều tiềm năng

Theo Tổng cục Thủy sản - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cá rô phi hiện đang là đối tượng nuôi có thị trường tiêu thụ tốt trong nước lẫn xuất khẩu và cũng là một trong những đối tượng chủ lực trong kế hoạch tái cơ cấu của ngành thủy sản.

Với ưu thế ít dịch bệnh, thức ăn không đòi hỏi chất lượng cao... nuôi cá rô phi đang ngày càng được quan tâm và diện tích thả nuôi tăng hàng năm. Năm 2014, diện tích nuôi cá rô phi của cả nước là 16.000 ha, sản lượng trên 125.000 tấn; năm 2015, diện tích nuôi đạt 21.000 ha, sản lượng 150.000 tấn.

Cá rô phi hiện đang có thị trường tiêu thụ tốt trong nước cũng như xuất khẩu. Trong khi giá một số hàng thủy sản luôn có nhiều biến động, thì hầu hết các sản phẩm từ cá rô phi có giá khá ổn định trong vòng 5 năm qua. Giá bán thay đổi ít đã tạo ra môi trường kinh doanh tương đối ổn định cho các cơ sở nuôi, sản xuất và hệ thống phân phối tiêu thụ cá rô phi. Hiện nay, sản phẩm từ cá rô phi của Việt Nam đã xuất khẩu đến trên 60 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, đạt kim ngạch xuất khẩu trên 27 triệu USD với giá xuất khẩu khá cao (Thành Công, 2015).

Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu thụ cá rô phi cả trong và ngoài nước còn rất lớn, tốc độ tăng trưởng khoảng 10%/năm. Những năm gần đây, nhu cầu tiêu thụ cá rô phi trên thế giới ngày càng tăng cao, nên đây là mặt hàng xuất khẩu giàu tiềm năng, 3 nước có kim ngạch nhập khẩu lớn sản phẩm cá rô phi của Việt Nam là Mỹ (trên 5,8 triệu USD), Tây Ban Nha (trên 3 triệu USD) và Colombia (trên 3 triệu USD)…

Ngoài ra, theo số liệu tổng hợp từ Cục Chế biến nông lâm sản và nghề muối, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước hiện có trên 600 cơ sở chế biến thủy sản quy mô công nghiệp với công suất đạt khoảng 2,8 triệu tấn sản phẩm/năm. Các cơ sở này đều có thể chuyển đổi sang chế biến cá rô phi phục vụ nội địa và xuất khẩu.

Đây là những cơ hội tốt mở ra triển vọng phát triển nghề nuôi, chế biến cá rô phi xuất khẩu. Tuy nhiên, việc phát triển loài thủy sản này cũng gặp không ít thách thức. Trong đó, Việt Nam là nước đi sau trong sản xuất cá rô phi, nên việc xâm nhập vào các thị trường nhập khẩu lớn là rất khó. Các doanh nghiệp trong nước phải cạnh tranh với những doanh nghiệp đối thủ có kinh nghiệm, tiềm lực tài chính và kỹ thuật thả nuôi hiện đại, như: Trung Quốc, Indonesia.

Hơn nữa, cá rô phi của Việt Nam sản xuất còn hạn chế về số lượng, chưa có thương hiệu và thiếu các sản phẩm đặc trưng. Chưa kể, chất lượng con giống vẫn chưa đáp ứng; quy mô nhỏ, thời gian nuôi dài, dịch bệnh vẫn xảy ra...

Cá rô phi được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định là 1 trong 4 đối tượng thủy sản nuôi chủ lực trên cả nước

Định hướng lâu dài

Với những khó khăn trên, để phát triển nuôi cá rô phi bền vững, mới đây Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Quyết định số 1639/QĐ-BNN-TCTS, ngày 06/05/2016 về phê duyệt Quy hoạch phát triển nuôi cá rô phi đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu phát triển nuôi cá rô phi thành ngành sản xuất hàng hóa lớn, hiệu quả, bền vững với sản phẩm đa dạng, giá trị cao để đáp ứng thị trường xuất khẩu và tiêu thụ trong nước.

Theo đó, đến năm 2020, phấn đấu diện tích nuôi cá rô phi tại các vùng trên cả nước đạt 33.000 ha và 1,5 triệu m3 lồng nuôi trên sông và hồ chứa lớn. Sản lượng cá rô phi đạt 300.000 tấn, trong đó 50%-60% sản lượng đủ tiêu chuẩn nguyên liệu chế biến xuất khẩu. Sản xuất được 100% nhu cầu về số lượng và chất lượng con giống sạch bệnh phục vụ nuôi thương phẩm. Tạo công ăn việc làm cho khoảng 54.000 lao động trực tiếp và 5.000 lao động gián tiếp.

Định hướng đến năm 2030, diện tích nuôi cá rô phi đạt 40.000 ha và 1.800.000 m3 lồng nuôi trên hệ thống sông và hồ chứa lớn. Sản lượng cá rô phi đạt 400.000 tấn, trong đó 45%-50% sản lượng cá rô phi phục vụ xuất khẩu.

Về đối tượng nuôi, tập trung phát triển sản xuất ba loài cá rô phi: cá rô phi vằn; cá rô phi lai khác loài giữa rô phi vằn và rô phi xanh; cá rô phi đỏ.

Theo Quyết định, cá rô phi được tập trung phát triển theo 7 vùng sinh thái gồm: Vùng Trung du miền núi phía Bắc; vùng Đồng bằng Bắc bộ; vùng Bắc Trung Bộ; vùng Nam Trung bộ; các tỉnh Tây Nguyên; vùng Đông Nam bộ; vùng Tây Nam bộ.

Quyết định cũng nêu rõ những giải pháp để thực hiện quy hoạch. Theo đó, đầu tư nghiên cứu phát triển giống cá rô phi mới chất lượng cao, sinh trưởng nhanh trong môi trường nuôi nước ngọt và nước lợ, chống chịu tốt với các bệnh phổ biến, tỷ lệ fillet cao. Tạo được tập đoàn cá rô phi giống tốt, đáp ứng nhu cầu nuôi thương phẩm. Hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp nước ngoài để nhập đàn cá bố mẹ có chất lượng tốt làm vật liệu chọn giống.

Về đầu tư và tín dụng, các tổ chức, cá nhân được vay vốn tín dụng để sản xuất, kinh doanh cá rô phi theo quy định tại Nghị định 55/2015/NĐ-CP, ngày 09/6/2015 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn.Đầu tư ngân sách nhà nước từ nguồn các chương trình khoa học công nghệ cấp Nhà nước, cấp bộ, ngân sách khoa học công nghệ cấp tỉnh, TP cho các nghiên cứu phát triển giống cá rô phi chất lượng cao.

Về xúc tiến thương mại, tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu, nhãn mác hàng hóa cá rô phi Việt Nam với thông tin đầy đủ về chất lượng, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường đến khách hàng ở các thị trường tiêu thụ trọng điểm thông qua các hoạt động triển lãm, hội chợ, quảng cáo.

Khuyến khích các tổ chức, cá nhân sản xuất cá rô phi xây dựng và phát triển thương hiệu, nhãn mác các sản phẩm cá rô phi Việt Nam, sản phẩm có chỉ dẫn địa lý, nguồn gốc xuất xứ đáp ứng thị hiếu và lòng tin của người tiêu dùng.

Cũng theo các chuyên gia, để phát triển ngành hàng này, ngành chức năng cần nhanh chóng triển khai thực hiện dự án phát triển nuôi cá rô phi chất lượng cao xuất khẩu và hoàn thành việc hướng dẫn áp dụng quy trình VietGAP cho nuôi cá rô phi thương phẩm. Từ đó, từng bước tổ chức xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật về chất lượng phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2016). Quyết định số 1639/QĐ-BNN-TCTS, ngày 06/05/2016 về việc Phê duyệt quy hoạch phát triển cá rô phi đến năm 2020, định hướng đến năm 2030

2. Thành Công (2015). Phát triển nuôi cá rô phi cần gắn với tiêu thụ, truy cập từ http://baocongthuong.com.vn/phat-trien-nuoi-ca-ro-phi-can-gan-voi-tieu-thu.html