Xây chuỗi cung ứng sản phẩm an toàn

Nhằm giải quyết căn bản bức xúc nổi cộm hiện nay về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm trong lĩnh vực nông nghiệp, thực hiện triển khai Đề án về an toàn thực phẩm trong nông nghiệp giai đoạn 2013-2020, trong 2 năm 2013-2015 Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã triển khai thí điểm các mô hình an toàn thực phẩm tại 2 địa phương lớn nhất cả nước là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh với các địa phương khác trong chuỗi rau, thịt an toàn.

Tính đến tháng 04/2016, cả nước đã có 35 tỉnh, thành phố bắt tay xây dựng được chuỗi thực phẩm an toàn với tổng cộng 280 mô hình chuỗi an toàn “từ trang trại, đồng ruộng tới siêu thị, bàn ăn” với các sản phẩm chính là: rau, trái cây, chè, thịt các loại, trứng, gạo và thủy sản. Cùng với đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã bước đầu công bố 69 cơ sở bán thực phẩm được cơ quan chức năng xác nhận an toàn là những cơ sở nằm trong chuỗi từ sản xuất đến cung ứng sản phẩm sạch.

Trong số 69 địa chỉ này thì TP. Hồ Chí Minh có số cơ sở được công nhận nhiều nhất với 11 cơ sở/doanh nghiệp, chủ yếu là cung cấp rau các loại và thịt heo tươi với những cái tên nổi bật, như: Co.op Mart Văn Thánh, Co.op Mart Bình Triệu... TP. Hà Nội có chuỗi cung ứng rau, thịt heo an toàn, như: BigGreen Việt Nam, Cửa hàng Thủy Thiên Nhu...

Sản phẩm tới tay người tiêu dùng phải đạt các yêu cầu gồm: Nơi sản xuất đã đạt tiêu chuẩn VietGAP hoặc tương đương; nơi sơ chế, đóng gói, chế biến và nơi bày bán sản phẩm đã được cấp xác nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm.

Vẫn còn nhiều rào cản

Mặc dù đã có được chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, song theo Cục Quản lý chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản, số cơ sở được xác nhận kinh doanh an toàn thực phẩm vẫn ít, do yêu cầu kiểm chứng của các khâu từ sản xuất tới tiêu dùng phải đủ điều kiện về an toàn thực phẩm rất cao. Trong khi đó, sản xuất nông nghiệp ở hầu hết các địa phương còn manh mún, nhỏ lẻ, chưa có sự liên kết nên khó khăn cho các ngành chức năng khi cấp giấy chứng nhận sản phẩm an toàn. Nhiều cơ sở đáp ứng được khâu sản xuất, nhưng khâu sơ chế, bảo quản còn yếu, cơ sở vật chất ở các cửa hàng kinh doanh thực phẩm, nông sản chưa bảo đảm yêu cầu về vệ sinh.

Quy trình chăn nuôi,sản xuất của nông dân đang ngày càng hướng đến tiêu chuẩn VietGap

Trong khi đó, các quy định về việc xác nhận sản phẩm an toàn đối với cơ sở kinh doanh nông sản, thực phẩm hiện chưa có quy định bắt buộc trong Luật An toàn thực phẩm, mà chỉ mang tính chất tự nguyện nên các địa phương chưa mạnh dạn triển khai. Sự phối hợp giữa ngành nông nghiệp với các ngành y tế, công thương còn hạn chế, thiếu chủ động nên hiệu quả không cao (Quỳnh Ngọc, 2016).

Bên cạnh đó, trong chuỗi thực phẩm an toàn hiện nay việc tham gia giữa các doanh nghiệp còn thiếu chặt chẽ. Có những chuỗi sản phẩm doanh nghiệp chỉ tham gia ở khâu cung ứng đầu vào, thiếu đơn vị đứng ra bao tiêu, chế biến, bảo quản và vận chuyển dẫn đến sản phẩm nông dân làm ra đảm bảo an toàn, thế nhưng trong khâu vận chuyển, tiêu thụ chưa đảm bảo, khiến sản phẩm cuối cùng đến tay người tiêu dùng chất lượng không đảm bảo.

Hơn nữa, khối lượng, chủng loại sản phẩm của mô hình không đáp ứng đủ yêu cầu tiêu thụ là một khó khăn cho việc gắn kết giữa các cơ sở sản xuất, kinh doanh. Cùng với đó, chi phí cho bao bì, tem nhãn cao, trong khi giá bán chưa như mong đợi của người sản xuất, người tiêu dùng khó phân biệt chất lượng sản phẩm, chưa tin tưởng vào chất lượng... nên việc phát triển chuỗi còn hạn chế. Đây là những điểm nghẽn trong việc nhân rộng các mô hình “thực phẩm sạch” hiện nay và cũng khiến cho nhiều doanh nghiệp đắn đo khi quyết định đầu tư vào lĩnh vực này.

Cần sự vào cuộc của chính quyền các địa phương

Yêu cầu cấp thiết từ thực tế cho thấy để bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, cần sự chung tay của cơ quan quản lý, các nhà khoa học trong lĩnh vực chế biến thực phẩm, các doanh nghiệp, những người trực tiếp sản xuất, đặc biệt là nông dân, vì đây là người làm ra nguyên liệu cho chế biến thực phẩm.

Để nhân rộng các chuỗi cung ứng nông sản thực phẩm an toàn, trong khuôn khổ Tuần lễ “Giới thiệu nông sản an toàn”, tại hội thảo “Chuỗi cung ứng nông sản thực phẩm an toàn” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức ngày 09/05, tại Hà Nội, Thứ trưởng Vũ Văn Tám cho biết, tới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ ban hành quy trình kiểm tra, chứng nhận và xác nhận sản phẩm an toàn theo tư duy quản lý chuỗi và cách tiếp cận theo Luật An toàn thực phẩm. Trong đó, trọng tâm là kết nối nông sản an toàn đã được cơ quan chức năng xác nhận tới tay người tiêu dùng. Tuy nhiên, mấu chốt của việc thúc đẩy phát triển thực phẩm an toàn theo chuỗi vẫn là sự vào cuộc của chính quyền các địa phương.

Chính quyền tại các địa phương chính là người có thể hài hòa lợi ích trong chuỗi giá trị. Cụ thể cần có sự quyết liệt trong dồn điền đổi thửa để có vùng nguyên liệu ổn định, đủ để ứng dụng khoa học kỹ thuật cao vào sản xuất. Cùng với đó, sự quyết liệt, mạnh dạn cần thể hiện ở vai trò đồng hành với doanh nghiệp trong việc hỗ trợ tín dụng bằng cách bảo đảm quyền sử dụng đất lâu dài để doanh nghiệp có tài sản để định giá vay vốn.

Thứ trưởng khẳng định, điều quan trọng nhất doanh nghiệp trông chờ ở các địa phương là vai trò đầu mối. Doanh nghiệp không thể ký hợp đồng với từng hộ dân, nếu địa phương đứng ra để huy động bà con làm nông sản sạch thì doanh nghiệp sẽ có một đầu mối bảo đảm nguồn hàng để tiêu thụ.

Để đưa thực phẩm an toàn đến người tiêu dùng, bà Nguyễn Thị Minh Thái, Giám đốc Công ty cổ phần Sản xuất và Kinh doanh nông sản sạch Tây Bắc Việt Nam cho rằng, cần xử phạt nặng các doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm không an toàn hoặc doanh nghiệp mượn danh nghĩa sản xuất kinh doanh thực phẩm sạch nhưng sản phẩm cung cấp không không đạt chất lượng. Bên cạnh đó, cần hỗ trợ quy hoạch tập trung vùng nguyên liệu, vùng sản xuất để có thể dễ dàng quản lý, giám sát (Thanh Hiền, 2016).

Tài liệu tham khảo:

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2016). Hội thảo “Chuỗi cung ứng nông sản thực phẩm an toàn”, ngày 09/05, tại Hà Nội

Quỳnh Ngọc (2016). Xác nhận nông sản, thực phẩm an toàn: Vì sao khó?, truy cập từ http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Doi-song/833272/xac-nhan-nong-san-thuc-pham-an-toan-vi-sao-kho

Thanh Hiền (2016). Đưa thực phẩm an toàn đến người tiêu dùng: Giải pháp nào hiệu quả?, truy cập từ http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Xa-hoi/834040/dua-thuc-pham-an-toan-den-nguoi-tieu-dung-giai-phap-nao-hieu-qua