Với 100% phiếu thuận, ngày 10/7, Thượng viện Mỹ đã thông qua Nghị quyết S.RES.412 về an ninh hàng hải biển Đông và yêu cầu Trung Quốc thiết lập lại nguyên trạng biển Đông trước ngày 1/5/2014.

S.RES.412 có tên đầy đủ là “Tái khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ của Mỹ đối với tự do hàng hải và việc sử dụng hợp pháp các vùng biển và vùng trời ở châu Á – Thái Bình Dương, giải quyết ngoại giao hòa bình các tranh chấp và đòi hỏi lãnh thổ ở khu vực”.

Nghị quyết này đã được trình lên Thượng viện Mỹ từ ngày 20/5/2014, do một số thượng nghị sĩ có ảnh hưởng bảo trợ, như: Thượng nghị sĩ Robert Menendez, Thượng nghị sĩ John McCain, Chủ tịch thường trực Thượng viện Patrick Leahy, Chủ tịch Ủy ban đối ngoại Thượng viện Benjamin Cardin, Thượng nghị sĩ James Risch, Thượng nghị sĩ Marco Rubio, Thượng nghị sĩ Dianne Feinstein và Thượng nghị sĩ John Cronyn.

Nghị quyết nêu rõ, mặc dù không phải là một bên có yêu sách ở Biển Đông, nhưng Mỹ là một cường quốc châu Á-Thái Bình Dương, có lợi ích quốc gia trong việc khuyến khích và ủng hộ các quốc gia trong khu vực hợp tác với nhau để giải quyết các tranh chấp bằng con đường ngoại giao và hòa bình; phản đối việc cưỡng bức, hù dọa, đe dọa hoặc sử dụng vũ lực.

Từ đó, S.RES.412 liệt kê một loạt hành động của Trung Quốc vi phạm luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), cũng như Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).

Đó là việc áp đặt vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông cuối tháng 11/2013, vi phạm Công ước Chicago của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO). Hay việc chiếm cứ bãi cạn Scarborough của Philippines, ngăn cản Philippines tiếp tế cho quân lính ở bãi Cỏ May. Hoặc gây tranh chấp với Nhật Bản liên quan quần đảo Điếu Ngư; cho tàu cản đường tuần dương hạm USS Cowpens của Mỹ trên Biển Đông (tháng 12/2013).

Đặc biệt, ngày 1/5/2014 vừa qua, Tổng công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC), với sự tháp tùng của hơn 25 tàu, đã hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 (Haiyang Shiyou-981) tại lô 143, cách bờ biển Việt Nam 120 hải lý.

Sau đó, Trung Quốc điều động thêm hơn 80 tàu, trong đó có 7 tàu quân sự, và sử dụng trực thăng, vòi rồng để ngăn chặn hoặc có những hành động đe dọa, nhiều lần cố tình đâm húc tàu của Việt Nam. Trung Quốc cũng thiết lập vùng cấm xung quanh giàn khoan Hải Dương 981…

Nghị quyết nêu rõ, các yêu sách lãnh thổ và hành động trên đây của Trung Quốc là không thể biện minh theo luật pháp quốc tế như đã được nêu rõ trong UNCLOS và là một hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng bằng vũ lực, vi phạm DOC mà Trung Quốc đã ký với ASEAN năm 2002.

Nghị quyết cũng lên án việc cưỡng chế, sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực gây cản trở các hoạt động hàng hải và hối thúc chính phủ Trung Quốc rút giàn khoan Hải Dương 981 cùng các lực lượng ra khỏi các vị trí hiện nay, ngay lập tức trả mọi việc trở về nguyên trạng như trước ngày 1/5/2014.

Cuối cùng, S.RES.412 kêu gọi Trung Quốc kiềm chế không thực hiện Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở vùng Biển Đông, trái với tự do hàng không ở không phận quốc tế và kiềm chế những hành động khiêu khích tương tự ở những nơi khác trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Đến thời điểm hiện tại, phía Trung Quốc vẫn chưa có phản ứng nào./.