Ngày 11/4/2018, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh đã có cuộc đối thoại với các nhà khoa học, nhằm nhận diện, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình đăng ký, nghiên cứu, nghiệm thu các đề tài, dự án, chương trình nghiên cứu khoa học. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã đến dự cuộc đối thoại.

Tại cuộc đối thoại, nhiều nhà khoa học phản ánh, không chỉ vất vả với các thủ tục hồ sơ nghiên cứu, họ còn gặp khó khăn do quy trình xét duyệt đề tài nghiên cứu quá dài và phức tạp. Vì thế, có đề tài nghiên cứu khi được cấp kinh phí thực hiện thì nội dung nghiên cứu đã được một nhóm nghiên cứu nước ngoài công bố trước.

Kế hoạch triển khai nhiệm vụ nghiên cứu khoa học hằng năm rất cứng, khó thay đổi, bổ sung những đề tài đột xuất, phát sinh cấp thiết và thiếu kinh phí dự phòng để triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến tại cuộc đối thoại nêu sự cấp thiết của việc tăng cường kiểm soát chất lượng đầu ra là kết quả của các nghiên cứu khoa học.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ làm đầu mối, đại diện giới khoa học để “nói chuyện với các bộ chuyên ngành”

Phát biểu tại buổi đối thoại, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định, phải tìm mọi cách tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho các nhà khoa học.

Phó Thủ tướng cho rằng thời gian qua, từ chủ trương, tầm chiến lược đến các bộ, ngành đều tích cực tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho các nhà khoa học nhưng vẫn còn khoảng cách giữa mong muốn và khả năng thực hiện, giữa chủ trương chung và quy định cụ thể, giữa nói và làm.

Theo Phó Thủ tướng, cuộc đối thoại hôm nay là sự mở đầu cho nhiều cuộc đối thoại về từng vấn đề hết sức cụ thể trong nghiên cứu khoa học để nhà quản lý và nhà khoa học hiểu rõ hơn.

Cùng với những giải đáp của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghê, Phó Thủ tướng đề nghị hai viện hàn lâm khoa học xem lại toàn bộ cơ chế hoạt động liên quan đến quyền tự chủ để làm nhiệm vụ khoa học cần bổ sung gì. Đây là nhiệm vụ cốt lõi, từ đó liên quan đến tự chủ về bộ máy tổ chức, biên chế, tài chính.

“Tự chủ nghiên cứu khoa học là đổi mới cách cấp ngân sách nhà nước cho các nhiệm vụ khoa học. Bộ Khoa học và Công nghê phải có cơ chế mạnh hơn để các chủ nhiệm đề tài có quyền ký hợp đồng với những người chưa ở trong biên chế để thực hiện các nghiên cứu khoa học”, Phó Thủ tướng lưu ý.

“Việc đăng ký đề tài, kế hoạch nghiên cứu khoa học hàng năm phải có cơ chế, giải pháp về ngân sách để các cơ sở nghiên cứu khoa học có thể đăng ký bổ sung những đề tài cấp thiết theo tình hình mới. Các đồng chí phải xông vào, gỡ từ đâu, cụ thể ra sao chứ không thể chỉ nói mãi là không ổn”.

Điểm thứ hai, Phó Thủ tướng cho rằng vô cùng quan trọng, đó là mọi khâu liên quan đến nghiên cứu khoa học, công nghệ đều phải công khai minh bạch như đăng ký đề tài, kết quả, quá trình thẩm định, bỏ phiếu kết quả đề tài… “để ngay trong giới khoa học phản biện”.

Các đề tài cần được kết nối với cơ sở dữ liệu khoa học trong nước và thế giới để các nhà khoa học không mất thời gian, công sức giải quyết những vấn đề mà trong nước, kể cả quốc tế đã nghiên cứu rồi hoặc chỉ cần nghiên cứu tiếp, nghiên cứu sâu thêm, ở giác độ khác.

Đối với các bất cập, vướng mắc liên quan đến định mức kỹ thuật, đơn giá, ngày công khi thực hiện các đề tài khoa học, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ làm đầu mối, đại diện giới khoa học để “nói chuyện với các bộ chuyên ngành”, yêu cầu có văn bản điều chỉnh.

“Từng thông tư cần góp ý điểm nào, sửa ra sao các đồng chí phải đề xuất cụ thể. Còn những điểm, quy định đã đúng nhưng các cơ quan, nhà khoa học hiểu chưa đúng, chưa rõ thì bộ chuyên ngành như Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính cần có công văn hướng dẫn thống nhất thực hiện”.

Về kiến nghị cơ chế sở hữu trí tuệ, xử lý tài sản hình thành trong quá trình hoạt động khoa học, Phó Thủ tướng khẳng định: Nhà nước không có nhu cầu thu hồi những tài sản này về ngân sách mà dành cho phát triển khoa học, vì vậy, Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Tài chính cần nghiên cứu, hướng dẫn thống nhất./.