Đó là khuyến nghị được bà Elisa Fernandez, Giám đốc UN Women tại Việt Nam nêu lên tại Diễn đàn đa phương Thúc đẩy bình đẳng giới trong kỷ nguyên số và hội nhập do Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội tổ chức vào ngày 18/7/2018 tại Hà Nội.

Toàn cảnh Diễn đàn

Tỷ lệ nữ Quốc hội của Việt Nam cao ở khu vực và thế giới

Bình đẳng giới được chấp nhận trên phạm vi toàn cầu như là một sự cần thiết cho phát triển bền vững cho năm giới và phụ nữ, cải thiện mức sống cho tất cả mọi người. Bình đẳng giới có tầm quan trọng sống còn đối với các nền kinh tế, các ngành kinh doanh tạo ra thuận lợi và hiện thực hóa đầy đủ tiềm năng và hạnh phúc của con người.

Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là quốc gia xóa bỏ khoảng cách giới nhanh nhất trong 20 năm qua và được xếp ở nhóm các quốc gia có bình đẳng giới tốt nhất trên thế giới năm 2016. Tình trạng bất bình đẳng giới ở Việt Nam được cải thiện nhanh thể hiện ở các chỉ số phát triển giới (GDI), chỉ số khoảng cách giới (GGI) và chỉ số bất bình đẳng giới (GII) đều ở mức khá tốt.

Theo Báo cáo phát triển con người năm 2016, chỉ số GII của Việt Nam là 0,337, xếp thứ 71/188 quốc gia; chỉ số GGI là 0,700 xếp thứ 65/183 quốc gia và chỉ số GDI là 1,010 thuộc nhóm 1 trong 5 nhóm (188 quốc gia) xếp hạng về bình đẳng giới trong giá trị chỉ số phát triển con người.

Đặc biệt, trong lĩnh vực tham chính, tỷ lệ nữ Quốc hội khóa XIII (2011-2016) đạt 24,4%, đưa Việt Nam nằm trong nhóm nước có tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội cao ở khu vực và thế giới (đứng thứ 43/143 nước trên thế giới và đứng thứ 2 khu vực ASEAN).

Bà Nguyễn Thị Hà cho biết, trong những năm qua, hệ thống pháp luật và chính sách của Việt Nam về thúc đẩy bình đẳng giới đã không ngừng được xây dựng, sửa đổi, bổ sung theo hướng tiến bộ.

Nhiều chiến lược, kế hoạch, chương trình đề án liên quan đến bình đẳng giới được ban hành và tổ chức thực hiện có hiệu quả. Luật Bình đẳng giới ra đời năm 2006 đánh dấu một giai đoạn mới thay đổi về chất trong thúc đẩy bình đẳng giới ở Việt Nam. Các chính sách khác về giảm nghèo, hỗ trợ khởi nghiệp, tạo việc làm, hỗ trợ người lao động, học sinh, sinh viên… đều chỉ rõ những ưu tiên các đối tượng thụ hưởng là nữ.

Theo số liệu thống kê, tỷ lệ phụ nữ tham gia thị trường lao động khá cao đạt trên 70%, phụ nữ làm chủ doanh nghiệp và chủ cơ sở sản xuất kinh doanh đạt 31,6%. Các chỉ số phát triển giới, chỉ số khoảng cách giới và chỉ số bất bình đẳng giới đều đạt ở mức trung bình cao. Theo Báo cáo phát triển con người năm 2016, Việt Nam được xếp nhóm 1 trong 5 nhóm xếp hạng về bình đẳng giới - nhóm các quốc gia có tình trạng bình đẳng giới tốt nhất thế giới.

Thách thức về bình đẳng giới khi kỷ nguyên số mở ra

Thảo luận tại Diễn đàn, các chuyên gia cho rằng, kỷ nguyên số, cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với ứng dụng nhanh chóng, rộng rãi các tiến bộ công nghệ sẽ tác động to lớn đến nhiều mặt đời sống kinh tế - xã hội, tạo ra cơ hội cho cả nam và nữ tham gia vào thị trường lao động, thúc đẩy bình đẳng giới thực chất.

Theo TS. Đào Quang Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác sẽ được hưởng lợi cũng như chịu tác động từ cuộc cách mạng số trong bối cảnh hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ. Nghiên cứu mới đây của ILO được tiến hành tại 5 nước ASEAN, kết quả nghiên cứu vềtrường hợp Việt Nam cho thấy trong 10 năm tới, 70% số việc làm có rủi ro cao, 18% có rủi ro trung bình và 12% có rủi ro thấp.

Ở đây, rủi ro được hiểu là những công việc có thể bị thay thế bằng các hệ thống máy móc tự động hóa. Lao động nữ, lao động có trình độ thấp và lao động ở những ngành nghề có tiền lương thấp sẽ chịu tác động nhiều nhất. Lao động có trình độ học vấn càng thấp thì nguy cơ bị thay thế bởi máy móc ngày càng cao. Lao động nữ làm việc trong các ngành có rủi ro cao hơn 2,4 lần so với lao động nam.

Bên cạnh đó, TS. Dương Kim Anh, Phó Giám đốc Học viện phụ nữ cũng cho rằng, Cách mạng Công nghệ 4.0 tạo thuận lợi cho khởi nghiệp, giúp phụ nữ và các đối tượng yếu thế có thể tự tin khởi sự và điều hành doanh nghiệp với số vốn đầu tư không lớn nhưng có thể mang lại lợi nhuận cao và thường xuyên. Phụ nữ sẽ có nhiều cơ hội tiếp cận với công nghệ cao, với tiến bộ và công bằng xã hội.

Nhưng mặt trái Cách mạng 4.0 có thể gây ra sự bất bình đẳng, nó có thể phá vỡ thị trường lao động khi tự động hóa thay thế lao động chân tay, robot có thể thay thế con người trong nhiều lĩnh vực

Hiện cả nước có khoảng 200.000 doanh nghiệp do phụ nữ thành lập. Dưới áp lực của sự phát triển công nghệ, nền kinh tế mỗi ngày một tự động hóa cao, nhiều ngành nghề sẽ biến động lao động, việc làm rất lớn. Trong đó điển hình là ngành da, giầy và dệt may là hai ngành có nhiều lao động nữ, ước tính sẽ ảnh hưởng tới 80% việc làm của ngành.

Trao đổi tại diễn đàn, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết, điều kiện của phụ nữ so với nam giới vẫn bị bất bình đẳng, phụ nữ luôn luôn mất cơ hội, vì còn phải gánh thêm thiên chức gia đình.

Ngoài ra, trong thời đại công nghệ 4.0 và xu hướng hội nhập, xu hướng đẩy người lao động ra khỏi dây chuyền sản xuất, ra khỏi doanh nghiệp công ty, thì tỷ lệ nữ chiếm rất đông, cao hơn nam giới…

Cần phải làm gì để tiếp tục thúc đẩy bình đẳng giới?

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thị Hà, cùng với việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách, chương trình hành động, các biện pháp tuyên truyền giáo dục, ứng dụng công nghệ tiên tiến vào quản lý và sản xuất thì điều quan trọng hơn là tất cả mọi người, cả nam và nữ giới đều cần tự giác thay đổi quan niệm về phân biệt đối xử, nữ giới và nam giới phải nâng cao trình độ, sự hiểu biết để vừa tự bảo vệ mình, vừa tích cực tham gia các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội.

Đưa ra giải pháp về bình đẳng giới trong kỷ nguyên số và hội nhập, ông Bùi Sỹ Lợi cũng cho biết, về cơ bản, hệ thống pháp luật, chính sách về bình đẳng giới của nước ta hoàn thiện gồm: Hiến pháp, Luật bình đẳng giới, Luật phòng chống bạo lực gia đình… Tuy nhiên, cần phải tổ chức triển khai tuyên truyền bình đẳng giới ở cơ sở để việc thực thi được hiệu quả và nhận thức đầy đủ về chính sách.

Bên cạnh đó, TS. Trần Thị Hồng, Viện nghiên cứu Gia đình và Giới cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện quy định pháp lý đảm bảo an toàn lao động cho lao động nữ ở các doanh nghiệp, như: hoàn thiện định nghĩa, hướng dẫn về phòng, chống hành vi quấy rối tình dục ở nơi làm việc. Đồng thời, cần tuyên truyền định hướng để các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân hiểu và coi việc đầu tư đảm bảo an toàn cho người lao động, đặc biệt là lao động nữ như một chính sách quan trọng thu hút nguồn nhân lực.

Còn theo bà Elisa Fernandez, Giám đốc UN Women tại Việt Nam, để thúc đẩy sự hòa nhập của phụ nữ vào nền kinh tế và kỷ nguyên số, cần đầu tư xây dựng niềm tin và kỹ năng của phụ nữ, phát huy tài năng của phụ nữ trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ, đồng thời đẩy mạnh các chương trình tài chính toàn diện cho phụ nữ.

Ngoài ra, bà Elisa Fernandez khuyến nghị rằng, cần thúc đẩy thay đổi tiêu chuẩn xã hội theo hướng bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ./.