Hội thảo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh việc theo dõi các biến chủng mới của virus trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết để đảm bảo hiệu quả của vắc-xin cũng như quá trình xét nghiệm và điều trị.

Nhờ có hiểu biết về trình tự gen của virus SARS-CoV-2 mới có thể phát hiện được bộ xét nghiệm và vắc-xin đáp ứng đặc hiệu

Hội thảo có sự tham gia của đại diện Bộ Y tế Việt Nam, Tổ chức Y tế Thế giới, Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU), Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ, và đặc biệt là các chuyên gia đến từ những cơ quan nghiên cứu y tế công cộng, sinh học phân tử và phát triển vắc-xin trên khắp Việt Nam, như Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh, Viện Pasteur Nha Trang v.v.

Mục tiêu chính của hội thảo là nhìn nhận tầm quan trọng của năng lực kỹ thuật giải trình tự và phân tích hệ gen để phục vụ việc ra chính sách ứng phó với đại dịch, cụ thể là đánh giá năng lực và quy trình hiện có và chia sẻ kinh nghiệm từ các nước phát triển như Anh, Mỹ. Đại biểu tham dự đã thảo luận những cơ hội để nâng cao năng lực chuyên môn và củng cố vai trò của Việt Nam trong việc chia sẻ dữ liệu trình tự gen SARS-CoV-2.

Đại sứ Anh tại Việt Nam, ông Gareth Ward, phát biểu tại Hội thảo

Hội thảo cũng nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa nghiên cứu và chính sách; đồng thời phát hiện và đánh giá các cơ hội tăng cường hợp tác quốc tế trong việc ứng phó với đại dịch COVID-19 và các dịch bệnh khác.

Đại sứ Anh tại Việt Nam, ông Gareth Ward cho biết: “Vắc-xin mới chỉ là một nửa công việc. Việc phát hiện và giám sát các biến chủng virus cũng quan trọng không kém để chúng ta có thể kịp thời ứng phó với đại dịch. Một ưu tiên của cộng đồng quốc tế là chia sẻ và minh bạch dữ liệu với nhau. Vương quốc Anh có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này và sẵn sàng chia sẻ với các đối tác”.

Giáo sư Guy Thwaites, Giám đốc Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford chia sẻ: “Hiện nay, nhiều quốc gia còn có hạn chế về chuyên môn khoa học để giải trình tự toàn bộ hệ gen của virus và sau đó, chia sẻ dữ liệu này với cộng đồng quốc tế. Các thiết bị phục vụ cho hoạt động này tuy không quá đắt, nhưng việc vận hành chúng lại đòi hỏi nhiều kỹ năng đặc biệt cần tích lũy trong thời gian dài. Chúng ta cần có những chương trình tập huấn với sự hỗ trợ kỹ thuật từ những quốc gia đã sẵn có kinh nghiệm chuyên môn.”

Nghiên cứu hệ gen là việc nghiên cứu toàn bộ hoặc một phần trình tự, cấu trúc và chức năng hệ gen của sinh vật cũng như cơ chế di truyền biểu sinh của chúng. Nhờ có hiểu biết về trình tự gen của virus SARS-CoV-2 mà các nhà khoa học mới có thể phát hiện được bộ xét nghiệm và vắc-xin đáp ứng đặc hiệu.

Các loại virus tiến hóa liên tục qua thời gian và đột biến gen có thể xảy ra ngẫu nhiên ở bất kì không gian nào. Một số đột biến gen có thể khiến virus lây lan nhanh hơn và/hoặc trở nên nguy hiểm hơn và gây ảnh hưởng đến hiệu quả chẩn đoán, điều trị và đáp ứng vắc-xin so với chủng virus đầu tiên.

Trong bối cảnh đại dịch, việc nghiên cứu hệ gen (giải và phân tích trình tự hệ gen) là cơ sở khoa học để sớm phát hiện các biến chủng mới của virus SARS-CoV-2 và những đặc tính của chúng, để đưa ra những chính sách can thiệp phù hợp.

GISAID là một sáng kiến khoa học toàn cầu và là nguồn sơ cấp cho nền tảng dữ liệu mở về hệ gen của virus cúm và virus SARS-CoV-2. Gần 50% dữ liệu trên GISAID về SARS-CoV-2 là do các nhà khoa học Anh đóng góp.

Tại Việt Nam, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương và Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh là hai cơ quan nghiên cứu đầu ngành, có nhiệm vụ phân tích hệ gen từ các mẫu bệnh phẩm SARS-CoV-2 để truy vết nguồn gốc lây bệnh (trên cơ sở kết hợp điều tra dịch tễ) và chia sẻ dữ liệu với quốc tế.

Đơn vị nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) có văn phòng tại Việt Nam từ năm 1991, là đơn vị có năng lực chuyên môn cao về y học, đã nhiều năm hợp tác với các đối tác Việt Nam để nghiên cứu hệ gen ở nhiều bệnh khác nhau. Trong đại dịch, OUCRU đã hợp tác với Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương và Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới thành phố Hồ Chí Minh trong thử nghiệm điều trị COVID19, và hỗ trợ giải trình tự nhiều mẫu SARS-CoV2 và phát hiện các biến chủng mới đã lan truyền vào Việt Nam.