Dự thảo Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa được xây dựng với các chính sách, chương trình đồng bộ nhằm hỗ trợ DNNVV có chọn lọc, phù hợp với mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế của đất nước đang nhận được nhiều sự kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Xu thế ca thế gii

DNNVV đóng vai trò quan trng trong s phát trin kinh tế - xã hi ca hu hết các quc gia trên thế gii. Nhng nn kinh tế phát trin, như: M, Nht Bn, EU, thành viên T chc Hp tác và Phát trin (OECD), các nn kinh tế thành viên APEC và các nn kinh tế đang phát trin trong khu vc, như: các thành viên ASEAN, Trung Quc, n Đ… đu coi trng vai trò ca khu vc DNNVV.

V mt xã hi, phát trin DNNVV chính là phát trin khu vc trung lưu, thu hp khong cách giàu nghèo trong xã hi. Đi vi tng th nn kinh tế, phát trin DNNVV chính là đ duy trì s năng đng thông qua khi nghip và s t chèo lái – doanh nghip nh đây không có nghĩa là doanh nghip mi. V hiu sut s dng ngun lc, các DNNVV tn dng tt hơn các ngun lc hơn các doanh nghip ln. Đi vi công cuc phát trin nói chung, phát trin DNNVV thc cht là đ nuôi dưỡng s đi mi, linh hot đng thi góp phn gii quyết các khng hong đnh kỳ và bt thường ca nn kinh tế. Và, đi vi các cá nhân, phát trin DNNVV thc cht là gii pháp giúp gii quyết rt nhiu vn đ v thu nhp và vic làm.

DNNVV có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế

Kinh nghim phát trin khu vc DNNVV ca các nn kinh tế trên thế gii cho thy, mi quc gia, vi mi trình đ phát trin, công tác h tr, phát trin DNNVV luôn đòi hi mt chiến lược hay cách tiếp cn mang tính tng th, ct ngang và điu chnh nhiu lĩnh vc khác nhau. Mt khác, vic h tr DNNVV tiếp cn và hòa nhp vi th trường trong nước và quc tế luôn đòi hi Nhà nước đu tư đáng k vào vic phát trin th chế và xây dng kết cu h tng, cơ s vt cht bn vng, đng thi đm bo vic cung cp dch v cho DNNVV trong tt c các lĩnh vc. Do đó, nhiu quc gia đã sm ban hành các đo lut đ h tr DNNVV, đin hình như M (1953) hay Nht Bn (1956), nhm thúc đy khu vc doanh nghip này phát trin, đi mi sáng to, đóng góp ngày càng cao trong nn kinh tế. Thm chí mt s quc gia, h tr DNNVV được quy đnh trong hiến pháp, như: Hàn Quc, Đài Loan.

Thc tế chính sách h tr DNNVV ti Vit Nam

Nhn thc được vai trò và tm quan trng ca khu vc DNNVV, thi gian qua, Chính ph đã có nhiu n lc trong vic tr giúp phát trin DNNVV. Ngày 23/11/2001, Chính ph đã ban hành Ngh đnh s 90/2001/NĐ-CP v tr giúp phát trin DNNVV. Đây là văn bn pháp lý đu tiên đưa ra đnh nghĩa chính thc v DNNVV và các chính sách tr giúp ca Nhà nước đi vi khi doanh nghip này.

Tiếp đó, cùng vi s tác đng tích cc ca Lut Doanh nghip năm 2005, Lut Đu tư năm 2005 và nhng ci cách trong các lĩnh vc đu tư, thương mi, hi quan, thuế…, ngày 30/06/2009, Chính ph đã ban hành Ngh đnh s 56/2009/NĐ-CP v tr giúp phát trin DNNVV, thay thế Ngh đnh s 90/2001/NĐ-CP.

Các văn bn này đã góp phn thúc đy s ra đi và phát trin ca các DNNVV, tháo g khó khăn phát trin sn xut, kinh doanh, to nim tin cho các nhà đu tư trong nước, cho cng đng các nhà tài tr quc tế trong vic h tr, hp tác tr giúp phát trin DNNVV, phù hp vi xu hướng chung ca các nước trong khu vc và trên thế gii. Đây cũng là cơ s pháp lý đ xây dng và trin khai thc hin các chính sách, chương trình tr giúp phát trin DNNVV, phát huy tim năng và nâng cao vai trò ca các DNNVV trong phát trin kinh tế - xã hi quc gia.

Trên cơ s Ngh đnh s 56/2009/NĐ-CP, nhiu kế hoch, chương trình d án h tr DNNVV cũng đã được thc thi, như: Kế hoch Phát trin DNNVV giai đon 2006-2010 và Kế hoch Phát trin DNNVV giai đon 2011-2015 ti các Quyết đnh s 236/2006/QĐ-TTg, ngày 23/11/2006 và Quyết đnh s 1231/QĐ-TTg, ngày 07/09/2012. Các kế hoch này đã đưa ra h thng gii pháp tr giúp DNNVV tương đi toàn din và có l trình thc hin c th. Nhiu tnh, thành ph cũng đã xây dng các chính sách, chương trình tr giúp cho DNNVV trên nhng lĩnh vc, như: qun tr doanh nghip, xúc tiến thương mi, xây dng thương hiu, nâng cao năng sut cht lượng sn phm, đi mi công ngh, t chc các cuc đi thoi gia chính quyn, các cơ quan qun lý nhà nước vi doanh nghip…

Vic ban hành các chính sách h tr doanh nghip ca Chính ph đã to điu kin bước đu hình thành h thng các cơ quan phát trin DNNVV t Trung ương đến đa phương, huy đng được s tham gia tích cc ca các hip hi, các nhà tài tr, các nhà cung cp dch v phát trin kinh doanh...

Cn thiết phi ban hành Lut H tr DNNVV

Các chính sách v h tr DNNVV quy đnh ti Ngh đnh s 56/2009/NĐ-CP và các văn bn pháp lut liên quan thi gian qua đã đt được mt s kết qu đáng ghi nhn. Tuy nhiên, chính sách và t chc thc hin h tr DNNVV còn mt s hn chế, bt cp sau:

V chính sách: Mt s chính sách h tr đã được quy đnh ti Ngh đnh s 56/2009/NĐ-CP, ngày 30/06/2009 ca Chính ph v tr giúp phát trin DNNVV, nhưng ch mang tính khuyến khích chung, chưa c th, không quy đnh ngun kinh phí h tr thc hin, ngoài ra còn chu s điu chnh ca các lut trong các ngành, lĩnh vc khác. Vì vy, hiu lc thc thi ca Ngh đnh 56 chưa cao, dn đến vic thc hin h tr DNNVV chưa hiu qu.

V t chc thc hin: Vic trin khai thc hin chính sách tr giúp DNNVV còn chm; ni dung nhiu chương trình tr giúp DNNVV mang tính cht phát trin ngành, còn dàn tri, chưa tp trung hoc chưa gn kết vi nhau làm cho các DNNVV chưa tiếp cn hay nhn được s h tr mt cách thun li; cơ chế điu phi hot đng h tr DNNVV gia các b ngành, gia Trung ương và đa phương chưa hiu qu; cơ chế báo cáo, công khai minh bch thông tin, giám sát và đánh giá các hot đng h tr chưa được thc hin nghiêm túc và đy đ; chưa có cơ chế thu hút s tham gia ca khu vc tư nhân, các t chc, cá nhân trong và ngoài nước đi vi vic xây dng và thc hin các chương trình h tr phát trin DNNVV, trong khi ngun ngân sách trung ương hn chế. Nguyên nhân chính là do Ngh đnh s 56 có tm hiu lc thc thi và điu phi thp, vic lut hóa s góp phn khc phc nhng hn chế này.

Vi nhng lý do nêu trên, vic xây dng và ban hành Lut H tr DNNVV là hết sc cn thiết. Ngh quyết s 89/2015/QH13 ca Quc hi khóa XIII, kỳ hp th 9 thông qua ngày 09/06/2015 v điu chnh Chương trình Xây dng lut, pháp lnh nhim kỳ Quc hi khóa XIII, năm 2015 và Chương trình Xây dng lut, pháp lnh năm 2016 đã giao nhim v cho Chính ph xây dng d tho Lut H tr Doanh nghip nh và va. Căn c nhim v được giao, Th tướng Chính ph ban hành Quyết đnh s 1273/QĐ-TTg, ngày 07/08/2015 phân công cơ quan ch trì son tho các d án lut, pháp lnh năm 2016. Trưởng Ban son tho d án Lut H tr Doanh nghip nh và va ln lượt là nguyên B trưởng B Kế hoch và Đu tư Bùi Quang Vinh, sau đó là B trưởng Nguyn Chí Dũng, Phó Trưởng Ban son tho là Th trưởng B Kế hoch và Đu tư Đng Huy Đông và các thành viên là đi din lãnh đo các b, ngành, đa phương, t chc hip hi và chuyên gia.

Nhng ni dung ln trong d tho Lut H tr Doanh nghip nh và va

V mc tiêu xây dng và ban hành Lut:

- Thiết lp đng b các chính sách, chương trình nhm h tr DNNVV có chn lc, phù hp vi mc tiêu và đnh hướng phát trin kinh tế ca đt nước, li thế cnh tranh ca tng đa phương, quc gia và ngun lc có th b trí trong tng thi kỳ. Qua đó, nâng cao sc cnh tranh và cht lượng hot đng ca khu vc DNNVV.

- Bo đm tính thng nht trong h thng pháp lut, tính kh thi và không làm cn tr vic thc hin các điu ước quc tế mà Vit Nam là thành viên.

- Tăng cường năng lc và hiu qu cho h thng cơ quan, t chc h tr DNNVV; nâng cao hiu qu điu phi, xây dng, t chc thc hin, giám sát và đánh giá các hot đng h tr DNNVV.

- To khung pháp lý đ huy đng khu vc kinh tế tư nhân và các t chc, cá nhân trong và ngoài nước tham gia cùng Chính ph thc hin h tr DNNVV.

V quan đim xây dng Lut:

Th nht, c th hóa ch trương, đường li, quan đim ca Đng v phát trin kinh tế tư nhân, đc bit là Ngh quyết s 14/NQ/TW (khóa IX), ngày 18/03/2002 v tiếp tc đi mi cơ chế, chính sách, khuyến khích và to điu kin phát trin kinh tế tư nhân; Ngh quyết 09/NQ/TW, ngày 09/12/2011 ca B Chính tr về xây dng và phát huy vai trò ca đi ngũ doanh nhân Vit Nam trong thi kỳ đy mnh công nghip hóa, hin đi hóa và hi nhp quc tế.

Th hai, h tr DNNVV phù hp vi nguyên tc th trường, không phân bit đi x, đm bo không vi phm các điu ước quc tế mà Vit Nam là thành viên.

Th ba, h tr DNNVV s dng ngun lc nhà nước ch yếu thông qua vic to cơ chế chính sách, điu kin thun li đ các t chc trung gian cung cp dch v h tr DNNVV và thc hin bi các t chc, cá nhân cung cp dch v h tr DNNVV được la chn theo quy đnh ca pháp lut.

Th tư, Nhà nước cng c, kin toàn h thng cơ quan, t chc h tr Trung ương và đa phương, đng thi khuyến khích s tham gia ca các t chc, cá nhân ngoài nhà nước đ h tr DNNVV.

Th năm, các ni dung, bin pháp h tr DNNVV phi da trên nhu cu ca doanh nghip, nhm giúp các doanh nghip tăng trưởng v cht lượng và quy mô.

V ni dung c th:

Da trên nhng mc tiêu và quan đim đó, D tho Lut H tr Doanh nghip nh và va đã được cơ quan son tho xây dng và trình Quc hi trong kỳ hp tháng 10/2016 va qua. D tho Lut gm 6 chương vi 45 điu, c th như sau:

Chương I: Nhng quy đnh chung (t Điu 1 đến Điu 6)

Ti chương này quy đnh phm vi điu chnh, đi tượng áp dng, tiêu chí xác đnh DNNVV, các nguyên tc h tr, quyn và nghĩa v ca DNNVV.

Đi tượng áp dng ca d tho Lut là toàn b các DNNVV, tuy nhiên, đ tránh vic h tr dàn tri, to gánh nng cho ngân sách nhà nước, d tho Lut được thiết kế theo nguyên tc:

- Mi doanh nghip có th tiếp cn các ni dung h tr cơ bn thông qua vic to ra cơ chế chính sách h tr như thuế, tín dng, đào to, thông tin, tư vn…

- Mt s doanh nghip có tim năng phát trin được Nhà nước h tr có chn lc, trng tâm nhm góp phn chuyn đi mô hình tăng trưởng và tái cơ cu nn kinh tế, thúc đy tăng trưởng, nâng cao năng lc cnh tranh và t ch ca nn kinh tế.

D tho Lut đã thu hp các đi tượng h tr nhm có trng tâm, tp trung ngun lc ưu tiên cho: doanh nghip khi nghip đi mi sáng to, doanh nghip chuyn t h kinh doanh, DNNVV trong lĩnh vc sn xut chế biến, DNNVV tham gia chui giá tr, cm liên kết ngành, phù hp vi mc tiêu và đnh hướng phát trin ca đt nước, li thế ca tng ngành, lĩnh vc, đa bàn và kh năng ngun lc ca quc gia trong tng thi kỳ.

Chương II: Các ni dung h tr cơ bn DNNVV (t Điu 7 đến Điu 18)

Chương này quy đnh v ni dung h tr cơ bn cho DNNVV, bao gm: gia nhp và rút khi th trường, tín dng, tài chính, công ngh, mt bng sn xut, xúc tiến và m rng th trường, mua sm công, thông tin và tư vn, phát trin ngun nhân lc, ươm to và cung cp dch v h tr.

Đây là nhng h tr cơ bn, thiết yếu đi vi tt c các DNNVV. Tr ni dung gim thuế thu nhp cho DNNVV, các ni dung h tr còn li ti Chương này không h tr tài chính trc tiếp, không bao cp cho DNNVV. Nhng h tr cơ bn này được thc hin thông qua cơ chế chính sách đ h tr các t chc, doanh nghip trung gian cung cp dch v h tr cho DNNVV. Nhng quy đnh này không vi phm nhng cam kết quc tế vì đi tượng là DNNVV được loi tr trong các cam kết mà Vit Nam là thành viên.

Chương III: Chương trình h tr trng tâm DNNVV (t Điu 19 đến Điu 32)

Các chương trình h tr này mang tính chn lc, chuyên bit, trng tâm, t đó góp phn chuyn đi mô hình tăng trưởng và tái cơ cu nn kinh tế, thúc đy tăng trưởng, nâng cao năng lc cnh tranh và t ch ca nn kinh tế, bao gm:

(i) Chương trình h tr DNNVV chuyn đi t h kinh doanh. Chương trình này nhm mc tiêu hướng h kinh doanh t hot đng phi chính thc lên chính thc, to tin đ và đng lc cho các h phát trin thành quy mô và đng thi cũng bo v quyn li cho người lao đng. Trước mt, vic min thuế cho đi tượng này có th làm nh hưởng đến ngun thu ngân sách, nhưng đây là bin pháp nuôi dưỡng ngun thu, đưa đi tượng này sang môi trường có điu kin phát trin thành quy mô ln.

(ii) Chương trình h tr doanh nghip khi nghip đi mi sáng to. Vit Nam đang chuyn đi mô hình t phát trin da vào các yếu t cơ bn như tài nguyên, lao đng giá r sang phát trin da vào nâng cao hiu sut. Trong bi cnh đó, doanh nghip đc bit là các DNNVV chính là nơi khi ngun đi mi sáng to trong kinh doanh và cũng chính là cu ni đưa các kết qu nghiên cu khoa hc công ngh vào thc tin cuc sng. Nhiu doanh nghip Vit Nam đã làm ch được công ngh và sn xut thành công nhng sn phm đi mi sáng to có giá tr kinh tế ln. Nhm to kênh vn cho các hot đng đu tư khi nghip đi mi sáng to, d tho Lut quy đnh kênh huy đng vn thông qua qu đu tư khi nghip đi mi sáng to ca khu vc tư nhân và b sung chc năng ca Qu Phát trin DNNVV được đu tư vào qu tư nhân này. D tho Lut cũng quy đnh các bin pháp h tr đ khuyến khích tư nhân đu tư các cơ s ươm to, khu làm vic chung cho doanh nghip khi nghip đi mi sáng to.

(iii) Chương trình h tr DNNVV tham gia cm liên kết ngành. Chương trình này hướng ti mc tiêu thúc đy hình thành liên kết gia các doanh nghip, gia DNNVV vi doanh nghip ln, các cơ s nghiên cu khoa hc… nhm giúp DNNVV tham gia sâu hơn vào chui giá tr, hình thành và phát trin các cm liên kết ngành sn phm có li thế cnh tranh ca Vit Nam, to ra chui giá tr gia tăng cao và bn vng cho các sn phm ch lc quc gia, khc phc được tính nh l, thiếu liên kết, ri rc ca các DNNVV. Nguyên tc h tr ca Chương trình này là Nhà nước ch h tr vào khâu trng yếu, sau đó đ t bn thân doanh nghip và th trường điu tiết.

Chương IV: Nhim v, quyn hn và trách nhim h tr DNNVV ca cơ quan, t chc, cá nhân (t Điu 33 đến Điu 36)

D tho Lut kế tha mt s quy đnh ti Ngh đnh 56, đng thi b sung các quy đnh khác đ làm rõ ni dung v qun lý nhà nước và nhim v, quyn hn ca các đơn v liên quan. C th, bao gm: ni dung, trách nhim qun lý nhà nước v h tr DNNVV ti Trung ương và đa phương; nhim v, quyn hn và trách nhim h tr DNNVV ca các t chc hip hi đi din cho doanh nghip; và nhim v, quyn hn và trách nhim h tr DNNVV ca t chc, cá nhân cung cp dch v h tr DNNVV.

Chương V: Ngun vn, cơ chế phi hp, giám sát và đánh giá h tr DNNVV (t Điu 37 đến Điu 42)

D tho Lut quy đnh v ngân sách h tr và d toán ngân sách nhà nước h tr DNNVV và huy đng ngun vn ngoài ngân sách nhà nước cho h tr DNNVV. Ngoài ra, d tho Lut cũng quy đnh cơ chế điu phi công tác h tr DNNVV, cơ chế công khai, giám sát và đánh giá h tr DNNVV.

Chương VI: Điu khon thi hành (t Điu 43 đến Điu 45)

D tho Lut quy đnh điu khon chuyn tiếp v thi đim có hiu lc thi hành.

Sau khi trình bày ti Quc hi, cơ quan son tho nhn được nhiu ý kiến đóng góp ca đi biu Quc hi ti các phiên tho lun ti T Biên tp Lut H tr Doanh nghip nh và va và phiên tho lun ti hi trường. Hin nay, U ban Kinh tế Quc hi, cơ quan chu trách nhim thm tra d án Lut, đang phi hp cùng B Kế hoch và Đu tư đ hoàn chnh d tho Lut. Sau đó s gi xin ý kiến các đoàn Đi biu Quc hi trước khi trình Quc hi ly ý kiến, xem xét thông qua ti Kỳ hp th 3 ca Quc hi khoá XIV (tháng 05/2017).

Như vy, thi gian còn li đ hoàn tt d tho Lut không nhiu. Trong khi đó, đây li là mt đo lut nhn được rt nhiu kỳ vng ca đông đo cng đng doanh nghip. Cơ quan son tho chc chn phi n lc rt nhiu đ th hin được đy đ và rõ ràng các ni dung h tr DNNVV, c gng đáp ng được nhu cu ca các DNNVV, đng thi phát huy hiu qu cao nht vai trò và ngun lc có hn ca Nhà nước đ góp phn chung vào phát trin và nâng cao năng lc cnh tranh tng th ca nn kinh tế Vit Nam./.