Vấn đề này được nêu bật tại Phiên họp toàn thể lần thứ 10 của Ủy ban Tư pháp khi thảo luận về dự thảo Báo cáo giám sát “Việc chấp hành pháp luật về tố tụng hành chính trong việc giải quyết các vụ án hành chính, thi hành các bản án, quyết định hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch UBND và UBND”, ngày 22/08/2018.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga chủ trì Phiên họp toàn thể lần thứ 10 của Ủy ban Tư pháp

Theo dự thảo Báo cáo giám sát về tố tụng hành chính được thảo luận tại Phiên họp toàn thể của Ủy ban Tư pháp, tỷ lệ chủ tịch UBND, UBND và người đại diện của UBND không tham gia đối thoại, không tham gia phiên tòa hành chính có xu hướng ngày càng tăng. Thậm chí, có không ít bản án, quyết định hành chính có hiệu lực từ lâu nhưng đến nay chưa được thi hành.

Báo cáo cho biết, trong 3 năm 2015, 2016, 2017, cả nước có 11.180 quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch UBND, UBND bị khiếu kiện đến Tòa án. Điều đáng nói là, các quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ tịch UBND, UBND bị khiếu kiện chủ yếu là về lĩnh vực đất đai, nhà ở, chiếm tới 90%. Những địa phương có tốc độ đô thị phát triển càng nhanh thì khiếu nại, khiếu kiện đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ tịch UBND, UBND càng có xu hướng cao hơn so với các địa phương khác.

Trong chấp hành Luật Tố tụng hành chính năm 2015, việc tham gia đối thoại, tham gia phiên tòa xét xử các vụ án hành chính nhìn chung được chủ tịch UBND, UBND nhiều địa phương cơ bản thi hành nghiêm túc.

Một số địa phương có số án hành chính lớn nhưng Chủ tịch UBND và người đại diện của UBND vẫn bố trí tham gia tố tụng nghiêm túc. Đơn cử như Đồng Nai, trong 142 vụ, Chủ tịch UBND và người đại diện của UBND đã tham gia 100% phiên đối thoại và tham gia 96,5% phiên tòa. Tiếp đó là Tiền Giang có 102 vụ, Chủ tịch UBND và người đại diện cho UBND tham gia 98% phiên đối thoại và phiên tòa.

Tuy nhiên, có những địa phương, chủ tịch UBND làm văn bản ủy quyền thường xuyên cho phó chủ tịch tham gia tố tụng. Nhưng sau đó, phó chủ tịch cũng không tham gia bất kỳ phiên đối thoại hoặc phiên tòa nào.

Đơn cử, trong 3 năm, Tòa án Nhân dân TP Hà Nội xét xử 189 vụ án hành chính nhưng chưa có vụ nào Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội tham gia tố tụng.

Trong khi đó, tại TP Hồ Chí Minh, năm 2017 có 260/260 vụ (chiếm 100%) không tổ chức đối thoại được do Chủ tịch UBND và đại diện UBND vắng mặt. Có địa phương, sau khi nhận được thông báo thụ lý vụ án của tòa án nhân dân, chủ tịch UBND có văn bản gửi tòa án đề nghị được vắng mặt trong tất cả các hoạt động tố tụng mà tòa án triệu tập.

Có nhiều lý do dẫn đến việc vắng mặt, trong đó, có việc các lãnh đạo “bận công tác”. Ngoài ra, có một số địa phương cho rằng, vì Luật Tố tụng hành chính năm 2015 thu hẹp phạm vi người được ủy quyền tham gia tố tụng so với Luật Tố tụng hành chính năm 2010 nên dẫn đến khó khăn bố trí người tham gia tố tụng.

Tại phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đặt câu hỏi, trong năm 2017, có địa phương có 260/260 vụ không tổ chức đối thoại được do Chủ tịch UBND và đại diện UBND vắng mặt như vậy thì có tôn trọng luật không? Có đúng nguyên nhân do không đủ cấp phó để ủy quyền tham dự hay không? Chẳng lẽ trong ba năm trời ở một thành phố lớn lại không thể cử được một đồng chí cấp phó nào tham dự các phiên đối thoại?

“Chúng tôi xem tivi thấy các đồng chí đi khởi công, đi động thổ, đi dự hội nghị ngành nọ, ngành kia. Tại sao những hoạt động mang tính phong trào, những hoạt động khác, lãnh đạo vẫn đi được mà không tham gia đối thoại được? Đây cũng chính là phản ánh của cử tri đối với Đại biểu Quốc hội. Nếu cho rằng 260/260 vụ không thể nào cử được người tham gia được vì không đủ cấp phó thì có giải thích được không?”, Chủ nhiệm Lê Thị Nga đặt câu hỏi.

Bên cạnh đó, kết quả giám sát của Ủy ban Tư pháp cũng cho thấy, có tới 36 bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật chưa được Chủ tịch UBND, UBND thi hành. Điều này gây bức xúc cho người thi hành án, dẫn đến tình trạng khiếu nại, khiếu kiện phức tạp. Câu chuyện không tuân thủ đúng quy định của luật của lãnh đạo các cơ quan hành chính không chỉ ảnh hưởng đến kỷ luật, kỷ cương của nền hành chính mà còn ảnh hưởng đến tính nghiêm minh của pháp luật, làm giảm niềm tin của người dân.

Và cũng chính vì lãnh đạo chính quyền không có mặt đã “đẩy” sự việc càng “nóng” hơn, trở thành một trong những nguyên nhân dẫn đến các vụ khiếu kiện kéo dài, vượt cấp. Nếu gần dân thật sự, lắng nghe dân thật sự, đến tận nơi xảy ra khiếu kiện để lắng nghe thông tin đầy đủ, xử lý kịp thời từ trong “trứng nước” thì đâu có những vụ án ở Đồng Tâm, Hà Nội; đâu có những vụ khiếu kiện ở Thủ Thiêm, Thanh Đa, Bình Chánh… TP Hồ Chí Minh?

Để giải quyết , các đại biểu cho rằng, cần thay đổi nhận thức về việc được “mời” ra tòa, bất kể là phiên tòa về vấn đề gì. Đặc biệt, cần phải có chế tài xử lý trách nhiệm khi người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp không thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình trong các vụ án hành chính theo quy định của pháp luật./.