Ngày 29/10, Quốc hội thảo luận toàn thể tại hội trường về kết quả thực hiện dự toán ngân sách nhà nước; đánh giá giữa kỳ thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã giải trình thêm các vấn đề xung quanh việc thực hiện kế hoạch đầu tư trung hạn.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã giải trình thêm các vấn đề xung quanh việc thực hiện kế hoạch đầu tư trung hạn

Chúng ta đã tiến được một bước rất dài…

Dù chưa triệt để, nhưng Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định là “đã giảm rất nhiều” dàn trải và phân tán trong đầu tư công. Đây là kết quả thứ đầu tiên sau khi thực hiện Luật Đầu tư công và thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Để dẫn chứng cho nhận định này, Bộ trưởng dẫn số liệu giai đoạn 2011 -2015, đã khởi công thực hiện hơn 20.000 dự án, nhưng trong kế hoạch 5 năm 2016 - 2020, chúng ta giảm chỉ còn 9.620 dự án, tức là đã giảm hơn 1 nửa số dự án đã thực thi.

Trong 9.620 dự án của giai đoạn 2016-2020 có hơn 8.000 dự án của giai đoạn 2011-2015 chuyển tiếp, chuyển qua giai đoạn này. Tất cả các dự án khởi công mới dùng vốn ngân sách Trung ương, kể cả của Trung ương và Trung ương trên địa bàn của địa phương, chỉ có 412 dự án, chiếm không đến 4%.

Bộ trưởng cũng cho biết, việc giảm sự dàn trải số lượng và số vốn đã giúp tập trung vào trả nợ xây dựng cơ bản hết 9.000 tỷ đồng, trả nợ khoản ứng mà chúng ta đã ứng trước kế hoạch từ ngày xưa hơn 50.000 tỷ và tập trung vào cho hơn 8.000 dự án chuyển tiếp là khoảng gần 65% số vốn của giai đoạn này.

“Như vậy, trong giai đoạn này chúng ta chỉ còn khởi công mới có 412 dự án với một số vốn rất hạn hẹp”, Bộ trưởng Dũng phát biểu.

Kết quả thứ 2, theo đánh giá của người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư là nợ đọng xây dựng cơ bản cũng đã chấm dứt đến 31/12/2014.

“Tức là khi Luật Đầu tư công bắt đầu có hiệu lực, chúng ta không còn nợ đọng xây dựng cơ bản. Phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản sau ngày 01/01/2015 là một hành vi vi phạm pháp luật. Do vậy, chúng tôi xin khẳng định tất cả số vốn chúng ta bố trí nhiệm kỳ này đã đủ để trả nợ hết nợ đọng xây dựng cơ bản của giai đoạn trước. Tất cả những số sau này đều là bất hợp pháp và vi phạm pháp luật”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Kết quả lớn nhất, theo Bộ trưởng Dũng là ý thức chấp hành pháp luật của chúng ta cao hơn. “Trước đây, chúng ta quyết định dự án rất tùy tiện, khong biết vốn ở đâu, không biết nguồn có hay không, không biết có bao nhiêu nhưng cứ quyết định đầu tư đã. Bây giờ hiện tượng này được quy định trong Luật Đầu tư công là vi phạm pháp luật, nên ý thức chấp hành của chúng ta đã cao hơn. Vẫn còn nhưng đã giảm đi rất nhiều việc quyết định tùy tiện các vốn này nữa”, Bộ trưởng cho biết.

…nhưng chúng ta cũng không được lơ là để quay trở lại giai đoạn trước

Cho biết Chính phủ cũng đã nhận thức và thấy được các vấn đề tồn tại bất cập trong một số quy định của Luật Đầu tư công, vì thế đang trình với Quốc hội để sửa lần này.

Còn những vấn đề thuộc thể chế, thuộc thẩm quyền của Chính phủ, thì Chính phủ đã ban hành Nghị định 120 để sửa 3 nghị định liên quan đến đầu tư công để khắc phục một bước các bất cập, vướng mắc hiện nay. Theo đó, có ban hành Nghị quyết 60 năm 2016 và Nghị quyết 70 năm 2017 để tháo gỡ một phần ách tắc, rào cản, khắc phục được các tình trạng này.

Bên cạnh đó, còn có đôn đốc của Thủ tướng, các Phó Thủ tướng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chúng tôi đã thành lập rất nhiều đoàn công tác đi xuống các bộ, ngành, các địa phương để thúc đẩy giải ngân, tháo gỡ các vướng mắc khó khăn, hướng dẫn các thủ tục để thực hiện trên tinh thần để thúc đẩy giải ngân ngay.

Bộ trưởng cho biết, tinh thần chung sắp tới là kiến nghị sửa các thể chế theo hướng thể chế hóa các đường lối của Đảng liên quan đến tái đầu tư công.

Thứ hai, đồng bộ với các văn bản pháp luật khác.

Thứ ba, phân cấp triệt để và từ trong lựa chọn dự án phân bổ vốn cho đến điều chỉnh vốn, thẩm định nguồn vốn, khả năng cân đối vốn nhưng tổ chức thực hiện tinh thần phân cấp triệt để cho các địa phương và các bộ ngành.

Thứ tư, vẫn phải đảm bảo quản lý chặt chẽ, hiệu quả theo tinh thần của Luật Đầu tư công.

“Chúng ta đã tiến được một bước rất dài nhưng chúng ta cũng không được lơ là để quay trở lại giai đoạn trước. Chúng tôi vẫn theo tinh thần của Luật Đầu tư công và trong đó áp dụng công nghệ thông tin, công khai, minh bạch nhiều hơn”, Bộ trưởng Dũng nhấn mạnh.

Ông cũng cho biết, Luật Đầu tư công sửa đổi lần này cũng sẽ gắn trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức thực hiện liên quan đến các khâu, các đoạn của phân bổ vốn và giải ngân vốn. Đặc biệt của người đứng đầu các cấp cơ sở thực hiện dự án.

Thủ tục bổ sung danh mục mới là nhược điểm lớn của kế hoạch đầu tư trung hạn

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng khẳng định rằng, kế hoạch đầu tư công trung hạn là bước mang tính đột phá rất lớn, tránh tình trạng "ăn đong", tình trạng xin – cho, vốn thì ít nhưng dự án nhiều, dẫn đến dàn trải, dẫn đến nợ đọng...

“Bây giờ chúng ta sẽ làm cho kế hoạch 5 năm cộng kết hợp hàng năm, tức là để chúng ta thấy trong 5 năm sẽ có bao nhiêu tiền để chủ động chọn lựa dự án, sắp xếp thứ tự ưu tiên và tổ chức triển khai một cách hiệu quả nhất, bố trí cho dự án nào, dự án nào phải đủ vốn ngay, hoàn thiện và kết thúc dự án ngay, đưa vào sử dụng mang hiệu quả cao ngay, mình chủ động làm được chuyện 5 năm. Tuy nhiên, 5 năm là kế hoạch còn tiền chi thật, giải ngân thực tế phụ thuộc vào cân đối ngân sách trên cơ sở thu thực tế hàng năm sẽ có kế hoạch 5 năm giao triển khai thực hiện”, Bộ trưởng giải trình thêm.

Ưu điểm của kế hoạch 5 năm là khắc phục được hạn chế cắt khúc hàng năm, tăng tính khả thi của kế hoạch, tức là nhìn trước có bao nhiêu tiền để sắp xếp, tăng được tính dự báo, giảm cơ chế xin - cho, như một số đại biểu đã nêu. Tức là các bộ, ngành và địa phương sẽ biết 5 năm có bao nhiêu, hàng năm đã chi bao nhiêu, còn lại các năm bao nhiêu, nên sẽ chủ động cân đối mà không cần phải xin - cho.

Song, Bộ trưởng cũng thừa nhận, vì đưa kế hoạch ban hành kèm theo một danh mục, nên khi bổ sung danh mục mới vào trong trung hạn là thủ tục rất khó khăn.

Đấy là một nhược điểm kém linh hoạt, kém chủ động, vì phải thực hiện rất nhiều bước mới bổ sung được danh mục.

“Ví dụ, nếu điều chỉnh các dự án thuộc của Chính phủ đã nằm trong kế hoạch thì Thủ tướng Chính phủ quyết định, nhưng những dự án mới bổ sung vào trong danh mục kế hoạch 5 năm thì phải trình Quốc hội. Mỗi một thủ tục phải trình Quốc hội như vậy là rất phức tạp. Nhược điểm là khi chúng ta đã cột nó vào trong danh mục 5 năm thì việc điều chỉnh linh hoạt sẽ khó hơn. Khi chúng ta làm thì phải đủ thủ tục ngay từ đầu nhiệm kỳ, nó gây sức ép cho khâu chuẩn bị dự án cho đầu nhiệm kỳ”, Bộ trưởng dẫn giải.

Khắc phục tình trạng giao vốn chậm: Nếu chỉ Chính phủ nỗ lực, thì chưa đủ!

Quy định của pháp luật về đầu tư công quy định khi giao vốn kế hoạch đầu tư công thì phải đủ thủ tục và phải chờ đủ thủ tục thì tỉnh nọ lại chờ tỉnh kia, bộ nọ lại chờ bộ kia nên khi mà các bộ, ngành và địa phương không làm đủ thủ tục thì Chính phủ không thể giao kế hoạch được. Vì đây là một hành vi vi phạm pháp luật.

Khi không đủ thủ tục, thì không thể giao kế hoạch được, nên việc giao chậm, giao nhiều lần là khó tránh. Người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cho biết, dù từ năm 2017, Chính phủ và Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã giao ngay từ ngày đầu tiên của năm, nhưng việc giao chi tiết của các bộ, ngành địa phương, cho các cơ quan, các chủ đầu tư, các ban quản lý để triển khai thực hiện lại giao chậm.

“Có những tỉnh đến tháng 4 chưa giao kế hoạch chi tiết thì không thể làm được, đây cũng thuộc trách nhiệm của các địa phương và các bộ, ngành, có những tỉnh đến tháng 9 chưa giải ngân”, Bộ trưởng Dũng chia sẻ.

Đặt câu hỏi là tại sao trong cùng một mặt bằng quy phạm pháp luật như nhau mà có tỉnh giải ngân chậm, có tỉnh giải ngân nhanh, có tỉnh giao vốn chậm, có tỉnh giao vốn nhanh, việc này các địa phương cũng phải xem lại, Bộ trưởng chỉ rõ: “Nếu chỉ là nỗ lực của trung ương, Chính phủ, các bộ, ngành không thì không đủ, phải có sự vào cuộc quyết liệt, nhất là của các địa phương và các bộ, ngành và trách nhiệm người đứng đầu, nếu không tình trạng này sẽ tái diễn trong 1,2 năm tới và rất khó khắc phục”.

Về vốn dự phòng của Trung ương, Chính phủ xin khẳng định là Chính phủ làm đúng với các quy định của Luật Đầu tư công, Nghị quyết 26 và hoàn toàn thực hiện theo quy định chứ không có vấn đề gì về các quy định này.

“Tức là phải nằm trong 2 triệu tỷ mà Quốc hội đã cho định mức; đảm bảo các chỉ tiêu về nợ công và bội chi; phải đảm bảo khả năng thu thực tế của ngân sách nhà nước; ưu tiên cũng được sắp xếp theo thứ tự đã được quy định trong Nghị quyết 26”, người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẳng định.

Về danh mục, Bộ trưởng Dũng cho biết, sau khi Chính phủ trình Quốc hội cho chủ trương, nguyên tắc, tiêu chí, Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tổng hợp và xây dựng danh mục để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Việc này đã được quy định trong Nghị quyết 26 là báo cáo danh mục trước khi giao với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chứ không phải với Quốc hội.

“Về vốn ODA, hiện nay Chính phủ cũng đang trình với Quốc hội cho điều chỉnh tổng mức ODA, thêm 60 nghìn tỷ để bù đắp cho những dự án mới ký hiệp định và đã có chủ trương để đủ vốn cho các dự án này thực hiện trong thời gian tới”, Bộ trưởng Dũng báo cáo thêm./.