70% việc làm của Việt Nam bị đe dọa bởi tự động hóa
Sáng nay (16/5), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Ngoại giao và Trung tâm Phát triển của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) tổ chức Tọa đàm về đánh giá quốc gia đa chiều - Đề xuất các ưu tiên phát triển của Việt Nam trong giai đoạn 2021-2030.
Tọa đàm nằm trong khuôn khổ xây dựng Báo cáo đánh giá quốc gia đa chiều (MDCR) do Việt Nam và OECD phối hợp thực hiện, nhằm góp phần tư vấn, khuyến nghị cho Chính phủ trong xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030.
Xây dựng con đường phát triển nhanh, bền vững
Nền kinh tế Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với cơ hội và thách thức đan xen. Sau hơn ba thập niên tiến hành Đổi mới, Việt Nam đã có bước tiến dài trên con đường phát triển của mình với nhiều thành tựu rất quan trọng. Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi cần xây dựng con đường phát triển phù hợp với thực tiễn và điều kiện đặc thù của đất nước. Do đó, việc phân tích các mô hình, bài học kinh nghiệm phát triển quốc tế sẽ là kênh tham khảo hữu ích trong xây dựng các chiến lược, chính sách phát triển của Việt Nam.
Dưới sự chỉ đạo sâu sát của Thủ tướng Chính phủ, Tiểu ban Kinh tế - Xã hội chuẩn bị cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đang khẩn trương xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030. Trong đó có Báo cáo MDCR được xây dựng theo lộ trình 3 giai đoạn: Giai đoạn I, đánh giá sơ bộ; Giai đoạn II, đánh giá chuyên sâu và tư vấn, khuyến nghị chính sách; Giai đoạn III, Đề xuất các biện pháp hành động.
Đánh giá cao sự hỗ trợ, giúp đỡ của OECD đối với Việt Nam thông qua việc xây dựng Báo cáo MDCR của Việt Nam, Thứ trưởng Nguyễn Văn Trung nhấn mạnh: “Điều này rất có ý nghĩa khi chúng tôi đang triển khai tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ chiến lược, kế hoạch thời gian qua để tổ chức xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm giai đoạn 2021-2025. Hiện nay, đề cương chi tiết Chiến lược 10 năm và Kế hoạch 5 năm đang được trình Trung ương xem xét, thông qua, sau đó sẽ được tiếp tục hoàn thiện để xin ý kiến các bộ, cơ quan trung ương, các địa phương, các tổ chức, cá nhân có liên quan và toàn thể nhân dân trong tháng 10 năm nay”.
Thứ trưởng Nguyễn Văn Trung đánh giá cao sự hỗ trợ, giúp đỡ của OECD
Đồng tình với Thứ trưởng Trung, Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Văn Thảo khẳng định, Việt Nam coi trọng và đánh giá cao sự phối hợp chặt chẽ của OECD với các bộ, ngành của Việt Nam trong triển khai xây dựng Báo cáo MDCR.
“Tọa đàm hôm nay là diễn đàn để các thành viên Tổ Biên tập của Tiểu ban xây dựng Chiến lược Kinh tế - Xã hội, những cán bộ trực tiếp “chắp bút” cho dự thảo văn bản Chiến lược và các chuyên gia OECD cùng xác định những rào cản lớn nhất, có tác động nhiều chiều nhất đến sự phát triển của Việt Nam, để OECD tập trung đánh giá sâu hơn và toàn diện hơn trong Giai đoạn II của lộ trình xây dựng Báo cáo MDCR”, Trợ lý Bộ trưởng Nguyễn Văn Thảo cho biết.
“Chúng tôi kỳ vọng với phương pháp khoa học, đa chiều, liên ngành, liên lĩnh vực và từ kinh nghiệm, mô hình phát triển phong phú của nhiều nước trên thế giới, Báo cáo MDCR sẽ đưa ra các tư vấn, khuyến nghị chính sách có tính khả thi cao để Việt Nam có thể phát triển nhanh, bền vững và bao trùm hơn trong 5-10 năm tới”, Trợ lý Bộ trưởng Nguyễn Văn Thảo nêu rõ.
Những thách thức trước mắt
Phát biểu tại tọa đàm, ông Mario Pezzni, Giám đốc Trung tâm Phát triển của OECD cho rằng, tăng trưởng không phải là mục tiêu cuối cùng mà OECD hướng đến. Việc cải thiện phúc lợi, mang đến hạnh phúc cho người dân mới là cốt lõi. Để đạt được điều này, OECD sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong việc phác thảo kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.
Ông Mario Pezzni, Giám đốc Trung tâm Phát triển của OECD phát biểu tại tọa đàm/Ảnh: Đức Trung
“Để có những đánh giá đa chiều về Việt Nam, chúng ta cần phải xem xét các vấn đề ở các góc độ khác nhau, liên ngành để đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích của người dân Việt Nam”, ông Mario Pezzni nói.
Cụ thể, theo đánh giá sơ bộ của OECD, xu hướng trong tương lai, Việt Nam có tốc độ già hóa dân số nhanh. Tốc độ này khá dễ tính toán dựa trên cấu trúc nhân khẩu học của Việt Nam. Bên cạnh đó, tầng lớp trung lưu tại Việt Nam đang tăng lên, từ khoảng 11,5 triệu người năm 2018 lên 41,5 người vào năm 2030.
Bối cảnh số hóa và tự động hóa sẽ đe dọa đến việc làm của người lao động. Theo một nghiên cứu của OECD, 70% việc làm của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng của tự động hóa (robot), và nếu không kịp thay đổi cơ cấu thì rất nhiều công việc sẽ bị mất đi.
Mặt khác, Việt Nam cũng gặp những thách thức từ khí thải nhà kính. Biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho kinh tế - xã hội.
Toàn cảnh tọa đàm/Ảnh: Đức Trung
Phân tích các hạn chế theo cách tiếp cận đa chiều, các chuyên gia của OECD chỉ ra, hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam không có sự tích hợp, liên kết đủ với nhau. Trên 50% người cao tuổi nằm ở hai nhóm dưới đáy trong bảng ngũ phân vị thu nhập không có trợ cấp thu nhập tuổi già từ ngân sách nhà nước. Bảo hiểm xã hội mới bao phủ được 23% tổng số lực lượng lao động và một số ít lao động trong khu vực phi chính thức.
Điều đáng quan tâm là, có nhiều người trẻ muốn rút khỏi bảo hiểm xã hội trước tuổi về hưu, nhất là những người trong độ tuổi 25-35. Nguyên nhân xuất phát từ lí do thiếu bảo hiểm thất nghiệp.
Báo cáo của OECD cũng cho biết, tỷ lệ tiếp cận giáo dục trung học phổ thông của Việt Nam tăng từ 27,2% năm học 1992-1993 lên 72,4% năm 2014. Đáng lưu ý là, tỷ lệ hoàn thành bậc học ở Việt Nam cao hơn Ấn Độ và các nước khác trong khu vực ASEAN (như Campuchia và Myanmar), và tương tự như Mexico. Mặc dù vậy, chỉ có 50% trẻ em dân tộc thiểu số đi học phổ thông. Trong bối cảnh nền kinh tế cần có lao động tay nghề cao, thì vấn đề này cần phải xem xét.
Liên quan đến vấn đề tăng năng suất, OECD nhận xét, năng suất lao động của Việt Nam tăng trưởng không ổn định. Đầu tư của khu vực nhà nước kém hiệu quả so với các khu vực FDI và kinh tế tư nhân.
Việt Nam rất thành công trong việc thu hút FDI, nhưng thách thức đặt ra là thiếu sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước, chưa đầu tư nhiều vào hoạt động R&D để đổi mới sáng tạo, dẫn đến doanh nghiệp FDI nhập khẩu hầu hết đầu vào, thiết bị của họ.
Khả năng quản lý tài khóa chưa bền vững. Trong tương lai, Việt Nam khó có thể giữ được trần nợ công dưới 65%. Nguồn thu từ thuế đóng góp lớn vào GDP, tuy nhiên nguồn thu này cũng đang giảm dần, mặc dù tỷ trọng doanh thu thuế vẫn cao.
Hơn nữa, Việt Nam cũng đang mất cân đối trong ngành tài chính khi khả năng tiếp cận tài chính của doanh nghiệp và người dân còn hạn chế. Thị trừng trái phiếu tăng trưởng đáng kể, song nghiêng về tài chính khu vực công nên chưa hỗ trợ được nhiều cho doanh nghiệp tư nhân và thị trường chứng khoán.
Một hạn chế khác được OECD chỉ ra, đó là tình trạng hối lộ, tặng quà cáp ở Việt Nam vẫn còn phổ biến. Khu vực hành chính nhà nước vẫn thiếu năng lực về cả tính độc lập, nguồn lực, hay khả năng đổi mới…
Để tiến lên phía trước
Để tiến lên con đường phía trước, theo OECD, Việt Nam cần phải vượt qua 3 thách thức trước mắt liên quan đến tăng trưởng thâm dụng tài nguyên, cùng những hạn chế về năng lực tài chính và năng lực quản lý, quản trị. Cụ thể:
Thứ nhất, quan tâm đến phương thức phát triển bền vững và năng động. Trong đó, cần tối ưu hóa chức năng của nhà nước trong nền kinh tế để tăng năng suất; nâng cấp chuỗi cung ứng giá trị toàn cầu; chuyển đổi carbon thấp; đẩy mạnh đổi mới sáng tạo.
Thứ hai, mở rộng năng lực tài chính để giải quyết các thách thức trong tương lai. Chẳng hạn như, phát triển ngành tài chính năng động; thực hiện công cụ thuế tốt hơn và đa dạng hóa các nguồn thu thuế trong ngân sách công; bền vững tài chính đối với dịch vụ an sinh xã hội.
Thứ ba, xây dựng năng lực quản trị và điều tiết. Theo OECD, Việt Nam cần cải cách quản trị doanh nghiệp nhà nước và vai trò của nhà nước trong nền kinh tế. Thiết lập sự liêm chính và kiểm soát tham nhũng; nâng cao năng lực quản lý hành chính để khắc phục hiệu quả. Ngoài ra, cần tạo ra khung điều tiết có thể dự đoán được và hỗ trợ kinh doanh./.
Bình luận