Việt Nam đã trải qua nửa năm đầu 2020 đầy khó khăn và thách thức, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp. Dự báo, trong các tháng cuối năm, khối lượng công việc của ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê sẽ rất nặng nề, nhất là trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19 tại TP. Đà Nẵng những ngày qua. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã có cuộc trao đổi ngắn với phóng viên Tạp chí Kinh tế và Dự báo về những nhiệm vụ của Bộ nói riêng, của toàn ngành nói chung trong thời gian tới.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng - Ảnh: Đức Trung

Dấu ấn tiên phong và đổi mới trong cải cách thể chế

PV: Thưa Bộ trưởng, trong những thành công chung của nền kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm có sự đóng góp không nhỏ của ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê. Xin Bộ trưởng cho biết rõ hơn về những công việc của ngành trong thời gian qua?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: 6 tháng đầu năm 2020, trong khi các quốc gia trên thế giới và khu vực đối mặt với suy thoái và tăng trưởng âm, thì nền kinh tế nước ta tiếp tục duy trì kết quả tích cực, tăng trưởng kinh tế 6 tháng đạt 1,81%. Đó là nhờ sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, kịp thời của Đảng, Nhà nước, sự chủ động và vào cuộc quyết liệt của toàn hệ thống chính trị, sự đồng lòng của người dân và xã hội, chúng ta đã đạt được “mục tiêu kép”, vừa kiểm soát dịch thành công, vừa phục hồi nền kinh tế ở mức hợp lý. Trong thành công chung đó, có đóng góp không nhỏ của ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê.

Những đóng góp đó thể hiện ở những kết quả mà ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê đã tham mưu cho Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong xây dựng và hoàn thiện thể chế, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, nhiệm vụ, giải pháp điều hành... với tinh thần tiên phong đổi mới, kiến tạo phát triển, cụ thể là:

Tiếp tục duy trì và giữ vững vai trò là cơ quan kiến tạo phát triển, điều đó đã được thể hiện rất rõ trong các đạo luật đã được ban hành trong thời gian vừa qua, như: Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Luật Đầu tư theo đối tác công tư (Luật PPP)… Các đạo luật này được xây dựng với tư tưởng cải cách, đổi mới hệ thống thể chế, cơ chế, chính sách hướng tới mục tiêu tạo hành lang pháp lý cho việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao hiệu quả phân bổ, huy động và sử dụng các nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội cả đất nước; phát triển kinh tế tư nhân và cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư, kinh doanh.

Với mục tiêu vì sự phát triển và tạo mọi điều kiện cho phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nghiên cứu và cụ thể hóa việc phân cấp, trao quyền cho các cấp, phù hợp với năng lực và trình độ phát triển qua từng thời kỳ, đồng thời gắn với việc nâng cao năng lực, phổ biến quy định pháp luật kịp thời, hiệu quả. Cụ thể như tăng cường phân cấp, trao quyền chủ động trong đầu tư công cho bộ, cơ quan trung ương và địa phương, như: quy định danh mục, dự án thẩm định nguồn vốn, giao chi tiết và điều chỉnh chuyển vốn hàng năm giữa các dự án; cắt giảm 22 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không cần thiết, bất hợp lý; bãi bỏ quy định chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án có quy mô vốn từ 5.000 tỷ đồng trở lên và không áp dụng thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án của cá nhân, hộ gia đình...

Tôi có thể khẳng định rằng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục chuyển mình từ một cơ quan “siêu bộ”, với những cơ chế xin - cho, chuyển sang một cơ quan tham mưu chiến lược về kinh tế cho Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, cơ quan làm công tác hoạch định chiến lược, xây dựng chính sách kiến tạo phát triển, luôn đồng hành với doanh nghiệp, người dân và năng động, thích nghi với xu hướng vận động và phát triển mới, phù hợp với tình hình chung, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước.

Về công tác tham mưu 6 tháng đầu năm 2020, Bộ đã nỗ lực phấn đấu, cơ bản hoàn thành nhiều công việc theo chức năng, nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu của các cấp như trình Quốc hội thông qua 03 luật trong tổng số 10 luật được phê chuẩn, 03 nghị quyết tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV… Hoạt động chỉ đạo, điều hành của Bộ cũng ngày càng được cải tiến, đổi mới. Những tồn tại, bất cập trong xây dựng và thực hiện nhiệm vụ được giao được chấn chỉnh, khắc phục. Tình trạng các đề án không khả thi, chậm tiến độ, chất lượng không cao đã được giải quyết triệt để; công tác đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ ngày càng được chú trọng. Tính đến ngày 30/6/2020, Bộ đã trình toàn bộ 39 đề án, báo cáo được giao, đạt tỷ lệ 100%.

Về ứng phó với ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 tới nền kinh tế, ngay từ đầu năm 2020, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ động, theo dõi sát sao, kịp thời cập nhật tình hình, phân tích đặc điểm, tính chất và đánh giá ảnh hưởng, dự báo xu hướng tác động của dịch bệnh tới phát triển kinh tế - xã hội; chủ trì xây dựng Báo cáo đánh giá ảnh hưởng của dịch và tham mưu Chính phủ cần phải có ngay những giải pháp quyết liệt để phòng chống, kiểm soát dịch bệnh, hạn chế tối đa tác động đến nền kinh tế.

Trên cơ sở đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ động phối hợp với các bộ, cơ quan trung ương và địa phương tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 11/CT-TTg về các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội ứng phó với dịch. Từ Chỉ thị này, nhiều nhiệm vụ, giải pháp đã kịp thời được ban hành, thực hiện hiệu quả trong chỉ đạo điều hành kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2020, được nhân dân và cộng đồng quốc tế ghi nhận.

Như vậy, tôi có thể khẳng định rằng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao trong 6 tháng đầu năm, công tác tham mưu ngày càng đáp ứng yêu cầu, thực hiện được phương châm là “tham mưu trúng, tham mưu đúng, tham mưu kịp thời” bảo đảm hiệu quả, đáp ứng đòi hỏi thực tiễn đề ra.

Càng khống chế sớm bệnh dịch, thì càng có dư địa phục hồi kinh tế

PV: Việc tái bùng phát với mức độ phức tạp của dịch bệnh Covid-19 ở Đà Nẵng những ngày qua cho thấy, việc duy trì những thành tựu 6 tháng qua là rất khó khăn. Vậy để đạt được mức tăng trưởng cao nhất có thể trong năm 2020, chúng ta cần thực hiện những giải pháp gì, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Mặc dù chúng ta đã thành công trong thực hiện “mục tiêu kép” 6 tháng đầu năm, nhưng cần phải luôn cảnh giác, không được chủ quan. Dịch Covid-19 bùng phát trở lại Đà Nẵng đã được chúng ta dự báo và đây cũng là dấu hiệu để chúng ta phải luôn chuẩn bị với những kịch bản xấu nhất có thể tác động đến nền kinh tế nước ta.

Với vị trí địa lý của mình, Việt Nam rất dễ bị ảnh hưởng của dịch bệnh một lần nữa hoặc nhiều lần nữa, vì dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến rất phức tạp, nghiêm trọng trên thế giới và dự báo chỉ khi nào có vắc xin, thuốc đặc trị, thì tình hình mới ổn định trở lại. Cái khó là chưa biết lúc nào hết dịch Covid-19. Khi chưa có vắc xin, thì tình hình còn khó khăn, chưa thể mở cửa nền kinh tế và cũng chưa thể biết khi nào mới kết nối lại được chuỗi sản xuất và cung ứng đã bị đứt gãy.

Vì thế, điều tiên quyết là phải khống chế dịch. Càng khống chế sớm, thì càng có dư địa phục hồi kinh tế, đón nhận và chủ động tham gia cuộc chơi mới, cơ hội mới trong cấu trúc mới, trật tự mới.

Trong những tháng cuối năm, nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới và trong khu vực đã và đang tung ra các gói cứu trợ kinh tế với quy mô lớn khác nhau có thể tác động tới tình hình tài chính toàn cầu. Cùng với đó là cạnh tranh gay gắt về thương mại, đầu tư, sự ảnh hưởng của các nước lớn sẽ có những tác động nhất định tới nền kinh tế cả nước ta. Bên cạnh đó là những khó khăn nội tại của nền kinh tế, những hạn chế chưa được khắc phục cùng với tâm lý chủ quan, chấp hành pháp luật chưa nghiêm ở nước ta là những cản trở, tác động tới khả năng duy trì tăng trưởng và phục hồi nền kinh tế.

Từ đó, chúng ta cần xác định một số việc phải ưu tiên thực hiện, đảm bảo nguồn lực triển khai trong 6 tháng cuối năm 2020, với phương châm là “duy trì sản xuất, nắm bắt cơ hội phát triển”, như: tháo gỡ ngay khó khăn, vướng mắc về quy định pháp luật nhằm đẩy nhanh hơn tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư toàn xã hội, vốn đầu tư công, nhất là đối với các công trình quan trọng quốc gia; đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ số, kinh tế số… nhằm giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia…

Năm 2020 là năm mà các bộ, cơ quan trung ương và địa phương xây dựng định hướng phát triển cho 5 năm tới 2021-2025 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021. Việc xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021 cần phải gắn với thực tiễn là dịch đang diễn ra phức tạp, khả năng phục hồi nền kinh tế nước ta phụ thuộc vào khả năng phục hồi kinh tế của thế giới, tuy nhiên cũng cần xem xét tới cơ hội hiện hữu là khả năng trong năm 2021 sẽ có vắc xin hoặc thuốc điều trị Covid-19, đây là cơ hội để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển nhanh nền kinh tế. Do vậy, cần tiếp tục triển khai hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp khắc phục hậu quả đại dịch, hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời, phải chuẩn bị ngay các giải pháp để sớm tăng tốc trở lại nền kinh tế, bắt kịp tốc độ tăng trưởng của kinh tế thế giới.

“Tôi tin tưởng rằng, cùng nhau chúng ta sẽ vượt qua”!

PV: Trong những tháng cuối năm 2020, khó khăn còn tăng lên gấp bội. Xin Bộ trưởng cho biết, những nhiệm vụ và yêu cầu đặt ra đối với từng cơ quan, đơn vị trong Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cũng như của toàn ngành thời gian tới?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Năm 2020 là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm cuối thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020, nhưng với thực tế là Việt Nam đang phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức, ảnh hưởng nhiều tới kết quả thực hiện các mục tiêu đã đề ra.

Năm nay cũng là năm kỷ niệm 75 năm ngày thành lập ngành Kế hoạch và Đầu tư. Chúng ta phải cùng nhau phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ đề ra trong 6 tháng cuối năm, lấy kết quả công việc là thành tích thiết thực để thi đua, chào mừng 75 năm thành lập ngành.

Chính phủ đã có nhiều giải pháp để tập trung thực hiện từ nay đến cuối năm, trong đó có nhiều nội dung liên quan đến ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê, đây là thời điểm quan trọng, khi mà chúng ta phải đồng thời thực hiện rất nhiều nhiệm vụ, nhưng không được chậm trễ. Điều này đòi hỏi trong 6 tháng cuối năm, toàn thể cán bộ, công chức, viên chức của ngành phải nỗ lực và có những giải pháp đồng bộ để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ.

Trước hết, chúng ta phải tập trung hoàn thiện thể chế hơn nữa theo tinh thần đổi mới, tháo gỡ mọi vướng mắc và khó khăn, làm mọi việc vì lợi ích chung của đất nước, người dân và doanh nghiệp; rà soát, cắt giảm triệt để các thủ tục hành chính còn chồng chéo, vướng mắc, không cần thiết trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh thuộc thẩm quyền của mình, thực hiện Nghị quyết số 68/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh giai đoạn 2020-2025.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần khẩn trương xây dựng và hoàn thiện các văn bản hướng dẫn Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) và Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư ngay trong năm 2020; triển khai tổ chức ngay các chương trình phổ biến, giải đáp thắc mắc việc thi hành các quy định tại Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) và Luật PPP tới các tổ chức, doanh nghiệp và người dân quan tâm…

Riêng vấn đề giải ngân vốn đầu tư công, toàn ngành cần quán triệt yêu cầu của lãnh đạo Chính phủ. Theo đó, phải sớm hoàn thành việc giao chi tiết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước năm 2020 cho các dự án, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 8/2020 để xem xét, điều chuyển vốn từ các dự án giải ngân chậm hoặc không có khả năng giải ngân sang dự án có nhu cầu giải ngân cao, các dự án cần hoàn thành trong năm 2020. Tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2020 (bao gồm các nguồn vốn các năm trước chuyển sang). Bám sát tiến độ thực hiện của từng dự án đầu tư công để bảo đảm tiến độ thực hiện, giải ngân như chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Ban hành kế hoạch giải ngân cho từng chủ đầu tư, yêu cầu chủ đầu tư cam kết, xem xét điều chuyển vốn cho dự án có tiến độ giải ngân tốt, có nhu cầu bổ sung vốn để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án; xem xét điều chuyển chủ đầu tư dự án theo thẩm quyền.

Đặc biệt, cần phân công lãnh đạo chịu trách nhiệm theo dõi tiến độ thực hiện từng dự án, lập kế hoạch giải ngân của từng dự án, đôn đốc, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho từng dự án. Kết quả giải ngân của từng dự án được phân công theo dõi là căn cứ chủ yếu để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ năm 2020. Cần thay thế kịp thời những cán bộ, công chức yếu kém về năng lực, trình độ hoặc suy thoái về đạo đức nghề nghiệp, gây nhũng nhiễu, tiêu cực hoặc thao túng, chi phối trong quản lý vốn đầu tư công, đấu thầu. Kiên quyết xử lý các hành vi tiêu cực trong quản lý đầu tư công, như: thông thầu, gian lận, cản trở, can thiệp bất hợp pháp...

Trong những tháng cuối năm, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần thực hiện tốt vai trò Tổ trưởng Tổ điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ (Tổ 1317), chủ động, tích cực phối hợp cơ quan liên quan, như: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công Thương theo dõi sát diễn biến tình hình khu vực và quốc tế, nhận diện rõ thời cơ, thách thức, dự báo cáo tác động, chủ động xây dựng các kịch bản để kịp thời tham mưu, đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các đối sách, giải pháp phù hợp, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống.

Về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), các địa phương cần bám sát tình hình, đánh giá và dự báo xu thế chuyển dịch dòng vốn đầu tư nước ngoài trong bối cảnh kinh tế thế giới cạnh tranh ngày càng gay gắt. Bên cạnh đó, chúng ta cần lưu ý rằng, nếu không cải cách thủ tục hành chính, không có sự chuẩn bị tốt, thì sẽ khó thu hút sự chuyển dịch đầu tư, vì các “địa chỉ”, như: Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Mexico… cũng đang cạnh tranh mạnh mẽ.

Về công tác quản lý đấu thầu, các đơn vị trong Bộ cần nghiên cứu hài hòa và thống nhất, tránh chồng chéo quy định giữa các luật: Đấu thầu, Xây dựng, Đất đai, Đối tác công tư, Ngân sách nhà nước. Hoàn thiện về hạ tầng kỹ thuật hệ thống, từ năm 2021, sẽ vận hành Hệ thống đấu thầu qua mạng mới tiên tiến, hiện đại hơn.

Riêng về công tác quy hoạch, trong thời gian tới, Bộ yêu cầu 6 địa phương còn lại sớm trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, tạo cơ sở xây dựng quy hoạch địa phương. Các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần phối hợp chặt chẽ với Bộ cùng các cơ quan liên ngành hoàn thiện quy hoạch Vùng thời kỳ 2021-2030, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng sẽ sớm trình Hội đồng Quy hoạch Quốc gia ban hành Khung định hướng lập quy hoạch tổng thể quốc gia, đề xuất các quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, định hướng ưu tiên phát triển và định hướng sắp xếp, phân bố không gian các hoạt động kinh tế - xã hội vào đầu quý IV/2020; Xây dựng và ban hành bộ tiêu chí đánh giá chất lượng quy hoạch; Quy định chuẩn hóa các đầu vào, đầu ra phục vụ việc lập quy hoạch.

Một mảng lớn khác cũng cần quan tâm thực hiện trong những tháng cuối năm đó là công tác thống kê. Theo đó, Tổng cục Thống kê cần chuẩn bị Tổng điều tra kinh tế năm 2021 theo Quyết định số 307/QĐ-TTg, ngày 27/02/2020 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức Tổng điều tra kinh tế năm 2021. Bên cạnh đó, Tổng cục cũng cần sớm nghiên cứu đổi mới phương pháp thu thập, điều tra số liệu trong toàn ngành thống kê, đảm bảo nhanh chóng, kịp thời, chính xác kết quả.

Trong bối cảnh diễn biến phức tạp hiện nay, chúng ta càng cần phải có các quyết định đủ nhanh, kịp thời, chính xác, đủ mạnh trong từng giai đoạn phù hợp với diễn biến, tình hình mới. Điều đó đòi hỏi mỗi cán bộ, công chức, viên chức của ngành cần có tinh thần nỗ lực gấp đôi mới hoàn thành tốt các mục tiêu đặt ra.

Dù phía trước còn rất nhiều khó khăn, nhưng tôi tin tưởng rằng, cùng nhau chúng ta sẽ vượt qua. Toàn ngành Kế hoạch, Đầu tư và Thống kê sẽ phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ trong 6 tháng cuối năm 2020, để khẳng định vị thế là cơ quan tham mưu chiến lược về kinh tế cho Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ.

Xin trân trọng cám ơn Bộ trưởng!

Phương Anh (Thực hiện)

Theo Tạp chí Kinh tế và Dự báo, số 22, tháng 8/2020