Hành trình phát triển 75 năm: Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục lan tỏa “ngọn lửa” Đổi mới
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh điểm này khi dành cho Tạp chí Kinh tế và Dự báo cuộc trao đổi về dấu son 75 năm hoạt động và những định hướng sắp tới.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng
Những dấu ấn trong hành trình 75 năm
PV: Tại buổi lễ đón nhận Huân chương Sao Vàng của ngành Kế hoạch và Đầu tư được tổ chức tại Hội trường Ba Đình lịch sử ngày 4/11/2000, Thủ tướng Phan Văn Khải đã cho phép lấy ngày 31/12/1945 - ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 78-SL thành lập Ủy ban Nghiên cứu Kế hoạch kiến thiết là ngày truyền thống của ngành Kế hoạch và Đầu tư. Xin Bộ trưởng chia sẻ về những dấu mốc quan trọng trong hành trình 75 năm của ngành?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Suốt chặng đường 75 năm qua, quá trình hình thành, xây dựng và phát triển của ngành Kế hoạch và Đầu tư và Thống kê luôn gắn liền với quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Vì thế trong những thành tựu phát triển đất nước, có dấu ấn và đóng góp quan trọng của nhiều thế hệ cán bộ trong Ngành qua các thời kỳ. Từ thời kỳ bảo vệ chính quyền, giữ nước và đấu tranh giải phóng miền Bắc (1945-1954) đến quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam (1954-1975) và sau này là giai đoạn thống nhất đất nước, khôi phục và phát triển kinh tế, (1976-1985) và đặc biệt là công cuộc Đổi mới, bắt đầu từ năm 1986 đến nay.
Dù trong thời kỳ nào, Ngành cũng có những đóng góp xứng đáng vào việc thực hiện các nhiệm vụ chiến lược mà Đảng và Nhà nước đề ra, góp phần quan trọng vào thắng lợi trong đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Những nỗ lực ấy góp sức đưa Việt Nam từ một nước kém phát triển, thu nhập thấp trở thành quốc gia đang phát triển có thu nhập trung bình, với vị thế quốc gia ngày càng được khẳng định trên trường quốc tế.
Chúng ta tự hào vì đã có những đóng góp quan trọng trong tham mưu cho Đảng, Nhà nước, Chính phủ, nhất là trong công cuộc đổi mới thể chế kinh tế. Từ thực hiện khoán 100, khoán 10 đến Nghị quyết 16 về đổi mới cơ chế sản xuất của các cơ sở sản xuất ngoài quốc doanh…, đã tạo môi trường cho khu vực kinh tế ngoài quốc doanh phát triển. Từ đây từng bước công nhận thành phần kinh tế tư nhân, hộ gia đình, kinh tế nhiều thành phần… và sau là xây dựng hàng loạt văn bản luật quan trọng như: Luật Công ty, Luật Đầu tư nước ngoài, Luật Doanh nghiệp tư nhân, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư… những đạo luật có ý nghĩa sâu sắc đối với cải cách thể chế kinh tế của Việt Nam, tạo động lực rất lớn để phát triển đất nước.
Trong đó, Luật Doanh nghiệp (năm 1999, năm 2005, năm 2014) và Luật Đầu tư đã tạo những bước ngoặt quan trọng thu hút đầu tư, huy động nguồn lực cả trong và ngoài nước cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Số lượng doanh nghiệp thành lập mới tăng mạnh mẽ hàng năm, để ngày nay Việt Nam có đội ngũ doanh nhân hùng hậu và lớn mạnh, góp phần nâng cao sức cạnh tranh, tính tự chủ, tự lực, tự cường cho nền kinh tế.
Bên cạnh đó, tôi cũng muốn nhấn mạnh những đóng góp của ngành Kế hoạch và Đầu tư và Thống kê cho phát triển kinh tế đất nước, trong việc tham mưu cho Chính phủ điều hành kinh tế vĩ mô, xây dựng các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 10 năm, 5 năm; xây dựng báo cáo kinh tế - xã hội trình Quốc hội và Đại hội Đảng. Đây là kim chỉ nam, phương hướng, đường lối cho từng giai đoạn phát triển, đưa đất nước đi lên.
Bản lĩnh và tinh thần vượt thách thức của Ngành thể hiện rõ nét khi nền kinh tế nước ta phải đối mặt với tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, từ năm 2008. Chúng ta đã tích cực, chủ động tham mưu, đề xuất kịp thời, chính xác cho Chính phủ ban hành các nghị quyết về điều hành kinh tế theo hướng ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội và tăng trưởng hợp lý. Những nghị quyết này, nhất là Nghị quyết số 11 đã có tác động rất lớn, có ý nghĩa xuyên suốt trong 5 năm qua để nước ta giải quyết các vấn đề bất ổn của nền kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội và giữ vững tăng trưởng hợp lý.
Trong thời kỳ hội nhập mạnh mẽ với nền kinh tế toàn cầu, vai trò của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng rất rõ nét. Bộ đã tổ chức nghiên cứu và xây dựng Chiến lược 10 năm 2011-2020, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015 với những quan điểm mới, gắn với 3 đột phá chiến lược là: Đẩy mạnh cải cách thể chế; Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Tập trung nguồn lực xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư được tiếp tục hoàn thiện, tạo đột phá về cải cách thể chế, nâng cao năng lực cạnh tranh của môi trường đầu tư, kinh doanh phù hợp với yêu cầu xây dựng thể chế kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Trong thực hiện Đề án Tái cơ cấu nền kinh tế, Ngành đã có những đóng góp quan trọng trong xây dựng, tổ chức triển khai thực hiện, trong đó trọng tâm là tái cơ cấu đầu tư công, xây dựng Luật Đầu tư công, cũng như hàng loạt dự án luật quan trọng khác, thể hiện vai trò kiến thiết, tham mưu, định hướng đổi mới trong cải cách thể chế của đất nước nói chung và những lĩnh vực của ngành nói riêng.
Giai đoạn 2016-2020, Bộ tiếp tục được Đảng, Nhà nước, Chính phủ giao chủ trì, xây dựng những văn kiện quan trọng để trình Đại hội Đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ XIII, đó là: dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030; Kế hoạch 5 năm 2021-2025 nhằm khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy mạnh mẽ giá trị văn hóa, con người Việt Nam và sức mạnh thời đại. Bộ Kế hoạch và Đầu tư duy trì, phát huy vai trò đi đầu trong đổi mới và cải cách làm thay đổi căn bản tư duy trong quá trình tiếp cận và quản lý thực hiện. Bộ đã tham mưu cho Chính phủ nhiều chương trình cải cách lớn như Nghị quyết 02 về những nhiệm vụ, giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh; chủ trì xây dựng trình Quốc hội thông qua nhiều bộ luật quan trọng, như: Luật Quy hoạch, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp (sửa đổi)…
Đặc biệt, từ đầu năm 2020, trước tác động của đại dịch Covid-19, Bộ đã chủ động theo dõi sát sao, phân tích thường xuyên, liên tục đánh giá và dự báo tình hình để kịp thời đề xuất những nhiệm vụ, giải pháp chính xác, hiệu quả tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong điều hành phát triển kinh tế - xã hội. Tập trung tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh và đầu tư; đề xuất các giải pháp, chính sách nhằm hỗ trợ phát triển doanh nghiệp; khuyến khích khởi nghiệp, sáng tạo, khắc phục tác động của đại dịch Covid-19 đồng thời tận dụng mọi cơ hội, dù là nhỏ nhất, để phục hồi và phát triển bền vững nền kinh tế.
Ngọn lửa đổi mới tiếp tục được nối tiếp và lan tỏa
PV: Nhiều đánh giá cho rằng, “ngọn lửa” đổi mới luôn được nối tiếp và lan tỏa qua các thế hệ cán bộ ngành Kế hoạch và Đầu tư và Thống kê. Thưa Bộ trưởng, đó có phải là truyền thống, là tinh thần của Ngành trong hành trình 75 năm qua?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Có thể khẳng định truyền thống tốt đẹp của ngành được hun đúc trong 75 năm qua là: lao động sáng tạo, trung thành, tận tụy, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, vượt qua gian nan, thử thách, khó khăn, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ chính trị, đó cũng là phẩm chất của từng cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong toàn Ngành Kế hoạch Đầu tư và Thống kê.
Trong truyền thống 75 năm hình thành và phát triển mà tiền thân là Ủy ban Nghiên cứu kế hoạch kiến thiết, hai chữ “kiến thiết” không chỉ theo suốt chặng đường phát triển, mà còn cần thiết hơn bao giờ hết trong chặng đường phát triển sắp tới. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã, đang và sẽ tiếp tục giữ vững vai trò là Bộ đi tiên phong trong đổi mới tư duy và hành động. Bộ luôn theo sát, thường xuyên phân tích, dự báo tình hình, đề xuất kịp thời các giải pháp tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong điều hành kinh tế - xã hội; tập trung, ưu tiên xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách; rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung những văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi quản lý, nhất là các thể chế liên quan đến cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Chủ động đề xuất các giải pháp, chính sách nhằm hỗ trợ phát triển doanh nghiệp; khuyến khích khởi nghiệp, sáng tạo nhằm tận dụng tối đa các cơ hội phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư.
Các đề án, báo cáo, kiến nghị do Bộ tham mưu đều nhất quán quan điểm đổi mới của Đảng và Nhà nước, luôn lấy người dân và doanh nghiệp làm đối tượng ưu tiên phục vụ, tập trung tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh và đầu tư, khuyến khích và tạo cơ hội công bằng cho tất cả các chủ thể khởi nghiệp, sáng tạo, từ đó tiến tới mục tiêu cao hơn đó là phấn đấu vì hạnh phúc của nhân dân.
Ngành Kế hoạch và Đầu tư và Thống kê đã thể hiện được vai trò, vị trí của cơ quan kiến thiết có tầm chiến lược trọng yếu của Đảng và Nhà nước. Với những thành tích to lớn đã đạt được, ngành Kế hoạch và Đầu tư đã vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương Sao vàng; Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập; Huân chương lao động các hạng và nhiều phần thưởng cao quý khác. Năm 2015, Ngành vinh dự được đón nhận Huân chương Hồ Chí Minh lần thứ II, một lần nữa khẳng định sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước đối với những nỗ lực, đóng góp của Ngành.
Nối tiếp truyền thống ấy, thời gian tới, toàn ngành Kế hoạch và Đầu tư và Thống kê sẽ tiếp tục nâng cao hiệu quả trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác tham mưu, điều hành cơ chế, chính sách nhằm thực hiện thành công các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển đất nước ở trình độ cao hơn; đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng gắn với nâng cao hiệu quả, năng suất, sức cạnh tranh của nền kinh tế; triển khai mạnh mẽ, tạo sự chuyển biến rõ rệt các đột phá chiến lược, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII.
Những đổi thay cần thiết trong thời gian tới
PV: Trong bối cảnh thế giới đang đối diện với những thay đổi mạnh mẽ không chỉ về địa, chính trị, mà còn về môi trường sống, môi trường kinh doanh, vị thế, tên gọi và mô hình của Bộ Kế hoạch và Đầu tư có cần thay đổi để phát huy vai trò tham mưu, tổng hợp chính sách một cách tốt nhất, hiệu quả nhất cho đất nước, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Các nghiên cứu về Nhà nước và cấu trúc bộ máy nhà nước cho thấy, thông thường, ở hầu hết các nước trên thế giới, cấu trúc bộ máy của Chính phủ đều gồm 3 nhóm bộ/ngành sau: (i) Khối các bộ/ngành liên quan đến lĩnh vực quốc phòng, an ninh, đối ngoại; (ii) Khối các bộ/ngành tham mưu tổng hợp về kinh tế vĩ mô và (iii) Khối các bộ/ngành quản lý ngành, như: y tế, giáo dục, văn hóa, giao thông vận tải. Trong đó, khối các bộ/ngành tham mưu tổng hợp về chiến lược, chính sách kinh tế vĩ mô có vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, thời kỳ chuyển đổi thể chế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, đòi hỏi cần có những quyết sách để vượt qua những thách thức lớn từ bên trong cũng như bên ngoài đối với từng quốc gia.
Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển đổi, hội nhập sâu rộng với nền kinh tế khu vực và quốc tế, phấn đấu trở thành nước công nghiệp hiện đại, càng cần thiết có một cơ quan tham mưu tổng hợp, kiến tạo phát triển, đề xuất chính sách, thực hiện các cải cách lớn, đổi mới sáng tạo.
Trong lịch sử 75 năm của ngành, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có các tên gọi khác nhau, như: Ủy ban Nghiên cứu Kế hoạch kiến thiết (từ năm 1945), Ủy ban Kế hoạch Quốc gia (từ năm 1955), Ủy ban Kế hoạch Nhà nước (từ năm 1961), Bộ Kế hoạch và Đầu tư (từ năm 1995). Dù tên gọi khác nhau, song Chúng ta đều hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của mình và những trọng trách, mà Đảng, Nhà nước và Chính phủ giao phó. Trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, Ủy ban Kế hoạch Nhà nước đã thực hiện tốt các kế hoạch động viên, huy động nguồn lực cho tiền tuyến. Trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung, Ủy ban Kế hoạch Nhà nước là một cơ quan có vai trò “Tổng tham mưu trưởng” về phát triển kinh tế - xã hội theo kế hoạch được các kỳ Đại hội Đảng thông qua, đến nay đã có 9 kế hoạch 5 năm được xây dựng và triển khai. Trong thời kỳ Đổi mới, Chúng ta đã tham mưu đổi mới cơ chế quản lý kinh tế từ kế hoạch hóa tập trung sang vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Về công tác nghiên cứu xây dựng chiến lược, là cơ quan thường trực, chủ trì tổ chức xây dựng các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội cho các thời kỳ 10 năm: 1991-2000, 2001-2010, 2011-2020 và đang xây dựng cho thời kỳ 2021-2030.
Bối cảnh phát triển, cơ hội và những thách thức mới đang đặt ra các yêu cầu cải cách, đổi mới mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới. Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 là nước phát triển, thu nhập cao. Ở trong nước, sau gần 35 năm đổi mới, nền kinh tế đang đòi hỏi phải tiếp tục cải cách thể chế phát triển, tháo gỡ các “nút thắt” để khơi thông và phân bổ hợp lý các nguồn lực cho phát triển, vượt qua bẫy thu nhập trung bình, thu hẹp khoảng cách phát triển với các quốc gia khác. Trong bối cảnh thế giới diễn biến phức tạp, cạnh tranh giữa các quốc gia, dân tộc ngày càng gay gắt, Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, thì đặt ra những đòi hỏi cao hơn trong xử lý những rủi ro, bất định từ môi trường bên ngoài, tăng cường tiếp cận và ứng dụng các mô hình kinh tế mới để tạo động lực phát triển nhanh và bền vững cho đất nước.
Trước bối cảnh và yêu cầu trên, nhiệm vụ đặt ra cho Chúng ta là không ngừng đổi mới, sáng tạo, chủ động đề xuất điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư để thực hiện tốt hơn nữa chức năng quản lý phát triển và tiếp tục đóng vai trò quan trọng hơn nữa trong kiến tạo phát triển. Tại các cuộc làm việc với Bộ gần đây, Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ cũng đã nhấn mạnh nhiệm vụ quan trọng này.
Trong buổi làm việc với lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư ngày 12/12/2012, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh nước ta đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, việc kết hợp linh hoạt, uyển chuyển giữa bảo đảm cơ chế thị trường với vai trò quản lý của Nhà nước để phát triển đất nước có ý nghĩa then chốt, quyết định. Do đó, đòi hỏi Nhà nước phải nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, có nghệ thuật lãnh đạo, trong đó Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan tổng tham mưu có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng
Phát biểu tại Hội nghị trực tuyến ngành Kế hoạch và Đầu tư tổ chức ngày 09/01/2020, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: “Bộ Kế hoạch và Đầu tư đóng vai trò như một nhà toán học, phải xung phong đi đầu trong việc giải bài toán lớn, có đầu bài khó về phát triển đất nước, nhất là khơi thông nguồn lực, khơi thông điểm nghẽn, nâng cao tính hiệu quả trong điều hành”. Thủ tướng chỉ rõ khát vọng một Việt Nam thịnh vượng, hùng cường vào năm 2045 và không ai khác hơn, chính Bộ Kế hoạch và Đầu tư phải trực tiếp tham mưu, hiến kế, hoạch định chiến lược, lộ trình để biến khát vọng đó thành hiện thực.
Để Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực sự làm tốt chức năng tham mưu tổng hợp về quản lý phát triển về kinh tế - xã hội, nghiên cứu, đề xuất các chiến lược, nhiệm vụ, giải pháp kiến tạo phát triển, cải cách, đổi mới, việc nghiên cứu “Mô hình tổ chức Bộ quản lý tổng hợp về phát triển kinh tế - xã hội” trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Bộ Kế hoạch và Đầu tư là rất cần thiết trong giai đoạn tới đây.
PV: Nhân kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống ngành, Bộ trưởng muốn gửi thông điệp gì tới toàn thể cán bộ, công chức, viên chức của ngành?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Kỷ niệm 75 năm thành lập là dịp để chúng ta tôn vinh những thế hệ đã ghi nên những mốc son của ngành trong 75 năm qua.
Trong 75 năm qua, toàn thể lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức ngành kế hoạch, đầu tư và thống kê đã luôn nỗ lực, cố gắng, vượt lên chính mình. Nhờ đó, ngành luôn tiên phong đổi mới về tư duy và hành động, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, làm tốt vai trò tham mưu tổng hợp chiến lược, phát huy được tinh thần cải cách, đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, khẳng định được vai trò là cơ quan tổng tham mưu trưởng của Chính phủ về kinh tế vĩ mô, phát triển kinh tế - xã hội, xứng đáng với truyền thống hơn 75 năm thành lập và phát triển của ngành và cơ quan Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Để Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như toàn ngành luôn giữ vững được ngọn cờ cải cách, luôn đi đầu trong đổi mới, giữ vững và lan tỏa “ngọn lửa” đổi mới, trong thời gian tới, tôi mong toàn thể cán bộ, công chức, viên chức trong ngành sẽ không ngừng phấn đấu, trau dồi đạo đức cách mạng, nâng cao năng lực chuyên môn, tiếp tục đổi mới, sáng tạo trong việc tham mưu tổng hợp phục vụ Đảng và Nhà nước hoạch định các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và đổi mới thể chế, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, chỉ đạo điều hành, tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, đóng góp xứng đáng vào thực hiện thành công mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Đặc biệt, chúng ta cần đồng thuận, đoàn kết, nhất trí cao trong toàn Đảng bộ và cơ quan, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ chính trị được Đảng và Nhà nước giao phó, đổi mới cơ cấu tổ chức bộ máy, xây dựng mô hình tổ chức cơ quan trở thành một cơ quan tham mưu chiến lược về cải cách và phát triển của Đảng và Nhà nước.
PV: Xin trân trọng cám ơn Bộ trưởng!
Bình luận