Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thực hiện công tác giám sát, đánh giá tổng thể đầu tư năm 2018 tại Công văn số 4580/BKHĐT-GSTĐĐT, ngày 03/07/2019 cho biết, theo báo cáo trên Hệ thống thông tin về giám sát, đánh giá đầu tư chương trình, dự án đầu tư sử dụng vốn nhà nước (sau đây gọi là Hệ thống thông tin), có 32 cơ quan có số liệu về dự án PPP (Bộ Kế hoạch và Đầu tư và 31 tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương).

Tuy nhiên, còn nhiều cơ quan chưa báo cáo và nhiều cơ quan có báo cáo nhưng số liệu không đầy đủ, thiếu thông tin về số dự án kiểm tra, đánh giá, số liệu về vốn đầu tư và cơ cấu nguồn vốn đầu tư.

Bộ Công Thương, Bộ Giao thông vận tải là cơ quan nhà nước có thẩm quyền ký kết một số hợp đồng dự án theo hình thức BOT nhiệt điện, giao thông nhưng không có số liệu báo cáo.

Trong năm 2018 có 47 dự án PPP có quyết định đầu tư

Theo số liệu tổng hợp của 32 cơ quan, có 334 dự án theo hình thức PPP thực hiện các thủ tục đề xuất dự án (gồm 99 dự án do cơ quan nhà nước đề xuất, 235 dự án do nhà đầu tư tự đề xuất).

Trong năm 2018 có 47 dự án có quyết định đầu tư, 35 dự án hoàn thành lựa chọn nhà đầu tư, 10 dự án được cấp/điều chỉnh Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư (trước ngày 19/6/2018 là ngày có hiệu lực của Nghị định số 63/2018/NĐ-CP), 28 dự án hoàn tất thủ tục về Hợp đồng dự án.

Tổng hợp số liệu báo cáo của các cơ quan trong năm 2018 có 48 dự án trên tổng số 135 dự án đầu tư theo hình thức PPP thực hiện đầu tư trong kỳ thực hiện báo cáo giám sát, đánh giá đầu tư, đạt tỷ lệ 35,5%; trong năm có 57 dự án được kiểm tra, 28 dự án được đánh giá.

Tổng vốn đầu tư của các dự án PPP theo kế hoạch trong năm là 77.005 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư công tham gia là 1.638 tỷ đồng, chiếm 2,13%; vốn chủ sở hữu của các nhà đầu tư là 22.353 tỷ đồng, chiếm 29%; vốn vay thương mại là 53.012 tỷ đồng, chiếm 68,8%. Tổng giá trị thực hiện là 36.201 tỷ đồng, đạt 47% so với kế hoạch.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng chỉ rõ một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình quản lý các dự án đầu tư theo hình thức PPP. Cụ thể là: một số quy định của pháp luật chưa thực sự phù hợp với thực tế. Hay các dự án BOT giao thông hiện nay chủ yếu do các nhà đầu tư trong nước thực hiện, chưa thu hút được vốn đầu tư nước ngoài đầu tư vào các dự án BOT. Bên cạnh đó, vị trí trạm thu phí, mức thu phí còn nhiều bất cập, thiếu minh bạch.

“Trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước về tính hiệu quả của dự án (như: mức lợi nhuận của nhà đầu tư, thời hạn nhà đầu tư được Nhà nước nhượng quyền thu phí của người sử dụng dịch vụ, giá sử dụng công trình/dịch vụ công, mức độ tham gia của Nhà nước) chưa rõ ràng. Năng lực giám sát về cơ chế thu phí còn yếu, thiếu minh bạch trong quá trình quản lý hợp đồng”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định.

Đặc biệt, một số dự án BOT huy động nguồn vốn đầu tư từ các nhà đầu tư và các ngân hàng thương mại là các doanh nghiệp nhà nước (hoặc doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa) chủ yếu là vốn tín dụng ngắn hạn, nhưng lại được sử dụng cho đầu tư dài hạn, nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro an toàn hệ thống ngân hàng.

Hơn nữa, các dự án BOT nhiệt điện thời gian chuẩn bị, đàm phán hợp đồng dài, cơ chế ngoại tệ, ưu đãi đầu tư chưa thống nhất.

Các dự án thực hiện theo hình thức BT chậm triển khai thực hiện, một số dự án gặp khó khăn do chưa có nguồn thanh toán cho nhà đầu tư do chưa có Nghị định của Chính phủ hướng dẫn thanh toán theo hình thức này.

Trên cơ sở đó, Bộ này kiến nghị, các cơ quan cần đề xuất xem xét hoàn thiện một số quy định tại Nghị định số 30/2015/NĐ-CP, ngày 17/3/2015 của Chính phủ Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư như: vấn đề ưu đãi tiền thuê đất, sử dụng đất, quy trình lựa chọn nhà đầu tư, cơ chế thanh toán theo hợp đồng BT bằng quỹ đất.

Đồng thời, các bộ, ngành Trung ương và địa phương cần chủ động truyền thông và xúc tiến đầu tư các dự án PPP tới các nhà đầu tư, tổ chức tài chính trong và ngoài nước, đồng thời tăng cường sự chia sẻ thông tin tới người dân.

Ngoài ra, cần tăng cường công tác giám sát của Quốc hội, của người dân thông qua Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tăng cường giám sát việc triển khai thực hiện các dự án BOT, để bảo đảm đúng trách nhiệm của từng bên, tạo sự công khai, minh bạch trong thực thi các chính sách thực hiện các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP)./.