Giải ngân vốn đầu tư đang chậm do nhiều nguyên nhân

6 nguyên nhân giải ngân chậm

Để thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ trì thành lập một số đoàn công tác do các đồng chí Lãnh đạo Bộ làm trưởng đoàn đến trực tiếp làm việc tại các địa bàn, lĩnh vực trọng điểm tại 3 miền Bắc, Trung, Nam, nhằm giám sát, kiểm tra, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp và nghiên cứu, đề xuất giải pháp đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, rà soát báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét, điều chuyển vốn từ đơn vị có tỷ lệ giải ngân thấp sang đơn vị có nhu cầu về vốn và tỷ lệ giải ngân cao, góp phần đẩy mạnh giải ngân các nguồn vốn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Qua tổng hợp báo cáo các địa phương và kết quả làm việc của các đoàn công tác thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2019, thì việc giải ngân chậm do 6 nguyên nhân sau:

Thứ nhất, còn tâm lý chủ quan của một số địa phương về việc được kéo dài thời hạn giải ngân vốn đầu tư công trong 2 năm. Nghị định số 120/2018/NĐ-CP ngày 13/09/2018 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 77/2015/NĐ-CP ngày 10/09/2015 của Chính phủ về kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm, số 136/2015/NĐ-CP ngày 31/12/2015 của Chính phủ về hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư công và số 161/2016/NĐ-CP ngày 02/12/2016 của Chính phủ về cơ chế đặc thù trong quản lý đầu tư xây dựng đối với một số dự án thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2016-2020 cho phép địa phương chủ động thực hiện thủ tục kéo dài vốn đầu tư công sang năm sau và gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính trước ngày 31/3 hàng năm (Khoản 5, Điều 1 Nghị định số 120/2018/NĐ-CP ngày 13/9/2018 của Chính phủ). Các tháng đầu năm 2019, địa phương tập trung giải ngân vốn kéo dài của kế hoạch năm 2018 sang năm 2019.

Thứ hai, nhiều địa phương không thực hiện quy định về phân cấp thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn cấp xã (các chương trình mục tiêu quốc gia nông thôn mới và chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững).

Theo quy định tại Khoản 4, Điều 6 Quyết định số 41/2016/QĐ-TTg ngày 10/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ về Quy chế quản lý, điều hành thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, thì "Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định về phân cấp thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn cấp xã và hướng dẫn lập kế hoạch thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn cấp xã".

Thực tế, tại nhiều địa phương, hàng năm hội đồng nhân dân cấp tỉnh vẫn thông qua kế hoạch vốn đầu tư từng dự án, công trình của từng xã, dẫn tới chậm giao kế hoạch vốn đầu tư năm 2019.

Một số địa phương năm 2019 chưa chuẩn bị kịp kế hoạch chi tiết vốn chương trình mục tiêu quốc gia trình Hội đồng nhân dân vào kỳ họp cuối năm 2018 nên phải tổ chức họp bất thường hoặc chờ tới kỳ họp đầu năm 2019 mới báo cáo Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua. Ngoài ra, đa số công trình thuộc chương trình mục tiêu quốc gia được huy động từ nhiều nguồn vốn (trung ương - tỉnh - huyện - xã - dân đóng góp) nên nhiều công trình gặp khó khăn khi huy động sự tham gia của người dân. Các công trình này thường có quy mô đầu tư nhỏ nên không giải ngân từng phần mà dồn vào cuối năm. Một số địa phương áp dụng hỗ trợ sau đầu tư nên việc nghiệm thu để giải ngân hỗ trợ chỉ thực hiện sau khi công trình hoàn thành (không giải ngân theo hạng mục). Do đó tiến độ giải ngân đầu năm đạt thấp.

Thứ ba, nhiều dự án đầu tư nguồn vốn ODA kế hoạch 2019 gặp vướng mắc liên quan đến ký kết, gia hạn các hiệp định và thỏa thuận vay lại vốn ODA, thuế nhập khẩu, kiểm soát chi tại Kho bạc nhà nước, thủ tục ghi thu - ghi chi với Bộ Tài chính, thực hiện kế hoạch đấu thầu mua sắm tập trung. Ngoài ra, các nguyên nhân chậm trễ trong công tác chuẩn bị hồ sơ mời thầu, đấu thầu và đền bù giải phóng mặt bằng, bố trí vốn đối ứng để thực hiện công tác chuẩn bị hồ sơ cũng làm giải ngân chậm đối với vốn ODA.

Thứ tư, giải ngân vốn trái phiếu chính phủ chậm do một số địa phương đang tập trung giải ngân số vốn được phép kéo dài thủ tục từ năm 2018. Tại các buổi làm việc với các Đoàn công tác, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đều cam kết sẽ giải ngân hết số vốn trái phiếu chính phủ được giao trong kế hoạch 2019.

Riêng đối với kế hoạch vốn trái phiếu chính phủ thực hiện "Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành" 6.990 tỷ đồng (chiếm 73% vốn trái phiếu chính phủ cả nước, bố trí qua ngân sách của tỉnh Đồng Nai), mới giải ngân 310 tỷ đồng, bằng 4,45% kế hoạch. Nguyên nhân chậm do tỉnh Đồng Nai còn lúng túng trong thủ tục triển khai và thủ tục thanh toán Đề án đào tạo nghề, giải quyết việc làm và tổ chức lại cuộc sống của người dân thuộc Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành.

Thứ năm, các địa phương còn lúng túng khi thực hiện quy định về phê duyệt dự toán chuẩn bị đầu tư trước 31/10 áp dụng đối với kế hoạch 2019. Khoản 3, Điều 1 Nghị định 120/2018/NĐ-CP ngày 13/9/2018 của Chính phủ quy định "Đối với vốn chuẩn bị đầu tư hoặc dự án chuẩn bị đầu tư phải có quyết định cho phép chuẩn bị đầu tư và dự toán chuẩn bị đầu tư của cấp có thẩm quyền quyết định đến ngày 31 tháng 10 của năm trước năm kế hoạch". Do thời gian ban hành Nghị định 120/2018/NĐ-CP (giữa tháng 9/2018) sát với thời hạn phê quyết định cho phép chuẩn bị đầu tư, dự toán (31/10/2018) nên một số địa phương không kịp triển khai thực hiện trong kế hoạch 2019, đặc biệt các dự án chuẩn bị đầu tư từ nguồn vốn ngân sách địa phương.

Thứ sáu, các nguyên nhân, tồn tại trước đây vẫn chưa được xử lý triệt để như: năng lực một số chủ đầu tư còn hạn chế, chưa nắm bắt kịp thời, đầy đủ các thủ tục đầu tư trong đầu tư xây dựng cơ bản; chậm trễ trong công tác chuẩn bị hồ sơ mời thầu, đấu thầu; chưa sâu sát, đôn đốc, kiểm tra, giám sát các đơn vị tư vấn, các nhà thầu thi công kịp thời; chậm triển khai các thủ tục và các vấn đề liên quan đến công tác giải ngân của các dự án; công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, đặc biệt là các dự án trọng điểm gặp khó khăn, vướng mắc kéo dài do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu và chính quyền địa phương.

5 giải pháp nhằm thúc đẩy giải ngân

Nhằm thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất 5 giải pháp lớn.

Về phân bổ nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia năm 2019, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị chủ tịch ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố khẩn trương hoàn thành việc phân bổ kế hoạch vốn năm 2019 đã được Thủ tướng Chính phủ giao đến từng dự án, đặc biệt là vốn chương trình mục tiêu quốc gia nông thôn mới và chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Các địa phương tổng hợp tình hình thực hiện phân cấp về quản lý theo quy định của Quyết định số 41/2016/QĐ-TTg, ngày 10/10/2016 về Quy chế quản lý, điều hành thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, đánh giá việc thực hiện phân cấp quản lý chương trình mục tiêu quốc gia và các quy định liên quan đến quy trình lập kế hoạch đầu tư cấp xã thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia để Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Bên cạnh đó, Bộ đề nghị các địa phương chỉ đạo các sở ban, ngành, các cấp chính quyền, các chủ đầu tư, ban quản lý dự án tiếp tục thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 70/NQ-CP ngày 03/8/2017 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019. Bám sát tình hình thực hiện, thanh toán vốn đầu tư công của từng dự án, những tồn tại, khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân giải ngân chậm để chỉ đạo kịp thời, giải quyết triệt các vướng mắc của từng dự án.

Bộ cũng yêu cầu thực hiện các giải pháp thúc đẩy giải ngân theo nhóm dự án. Theo đó, đối với các dự án hoàn thành năm 2019, thì tập trung hoàn thiện các hạng mục công trình, hoàn tất công tác nghiệm thu, thanh toán, khẩn trương lập báo cáo quyết toán dự án hoàn thành; dự án chuyển tiếp thì tăng cường đôn đốc nhà thầu đẩy nhanh tiến độ thi công, tập trung hoàn thiện thủ tục pháp lý, nghiệm thu khối lượng hoàn thành... gửi Kho bạc nhà nước làm cơ sở kiểm soát, thanh toán, không để dồn vào cuối năm.

Xử lý triệt để các nguyên nhân gây chậm trễ trong công tác chuẩn bị hồ sơ mời thầu, đấu thầu; chậm triển khai các thủ tục và các vấn đề liên quan đến công tác giải ngân của các dự án; công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, đặc biệt là các dự án trọng điểm gặp khó khăn, vướng mắc kéo dài do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu và chính quyền địa phương.

Về điều chuyển vốn đầu tư các dự án, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị các địa phương chủ động rà soát, đề xuất cấp có thẩm quyền điều chuyển kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019 đã được giao từ các dự án chậm tiến độ thực hiện và giải ngân sang các dự án khác có nhu cầu, có tiến độ giải ngân tốt, cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, sớm hoàn thành đưa vào sử dụng.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phối hợp với Bộ Tài chính theo dõi tình hình, tiến độ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công của các bộ, ngành và địa phương. Trong tháng 9/2019, báo cáo đánh giá dự kiến khả năng giải ngân các nguồn vốn đầu tư công trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định theo thẩm quyền hoặc trình Ủy ban thường vụ Quốc hội, Quốc hội quyết định phương án điều chỉnh, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công năm 2019 đã được Quốc hội quyết định.

Về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về thủ tục giải ngân "Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành", Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, sẽ chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn thủ tục thẩm định và phê duyệt dự toán; lập và thẩm định phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn quy trình, thủ tục thực hiện thanh toán vốn đầu tư đối với "Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành".

Về tháo gỡ khó khăn đối với các dự án ODA, Bộ Kế hoạch và Đầu tư yêu cầu các địa phương báo cáo chi tiết khó khăn vướng mắc về giải ngân vốn ODA của từng dự án gửi Văn phòng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính để tổng hợp theo từng nhóm vấn đề, xử lý theo thẩm quyền trách nhiệm từng cơ quan hoặc báo cáo cấp cáo thẩm quyền xem xét, xử lý.

Trước mắt, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và Nhóm 6 Ngân hàng Phát triển triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tập trung các dự án lớn, trọng điểm,thực hiện các nhiệm vụ nhằm thúc đẩy thực hiện và giải ngân nguồn vốn ODA tại Thông báo số 219/TB-VPCP ngày 25/6/2019 của Văn phòng Chính phủ về Kết luận của Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh tại cuộc họp giữa Ban chỉ đạo quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi và Nhóm 6 Ngân hàng Phát triển./.