ODA vẫn là nguồn lực quan trọng trong đầu tư

Nhờ việc thực hiện có kết quả các giải pháp cơ cấu lại, xử lý các khoản nợ nước ngoài cũng như trong việc khai thông quan hệ tài chính, tín dụng với nước ngoài, thời kỳ 1993-2013, Việt Nam đã được cam kết tài trợ 78,19 tỷ USD.

Trong đó, số đã đàm phán, ký kết các hiệp định tài trợ là 58,36 tỷ USD và đã giải ngân được 37,6 tỷ USD.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, nguồn vốn này đã trở thành nguồn lực quan trọng để đầu tư cho các lĩnh vực tiền đề quan trọng của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt hỗ trợ cải thiện hệ thống hạ tầng kinh tế- xã hội, phát triển nông nghiệp, nông thôn, xóa đói giảm nghèo.

Đồng thời, đã thực hiện thành công chương trình tái cơ cấu lại các khoản nợ nước ngoài, giảm được nghĩa vụ trả nợ Chính phủ trên 12 tỷ USD, qua đó, góp phần cơ cấu lại ngân sách nhà nước để tập trung vốn cho việc đầu tư thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội.

Nguồn vốn ODA chủ yếu tập trung hỗ trợ xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế như điện, giao thông, thủy lợi, cấp thoát nước; phát triển nông nghiệp và nông thôn, xóa đói, giảm nghèo; phát triển y tế, giáo dục đào tạo; tăng cường năng lực và thể chế trong các lĩnh vực cải cách hành chính, luật pháp, quản lý kinh tế và bảo vệ môi trường...

Theo báo cáo của Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia về ODA, tại cuộc họp sáng 3/2, thì năm 2014, vốn vay ưu đãi giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi năm 2014 đạt khoảng 5,6 tỷ USD (ODA vốn vay là 5,25 tỷ USD, ODA viện trợ không hoàn lại là 350 triệu USD), cao hơn 9% so với năm 2013.

Theo đánh giá chung, sau những biện pháp đôn đốc kiên quyết, thường xuyên của Ban Chỉ đạo, giải ngân năm 2014 có những cải thiện đáng kể. Các nhà tài trợ quy mô lớn vẫn tiếp tục được duy trì mức giải ngân cao như Nhật Bản (JICA): 1,773 tỷ USD, WB: 1,386 tỷ USD, ADB: 1,058 tỷ USD.

Một số dự án đầu tư quy mô lớn cũng đã đóng góp vào mức giải ngân này, như: Dự án xây dựng Nhà ga hành khách T2-Cảng hàng không Nội Bài, Dự án cơ sở hạ tầng giao thông Đồng bằng sông Cửu Long, Dự án cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn Đồng bằng sông Hồng P4R, Dự án đầu tư xây dựng Nhà máy nhiệt điện Ô Môn số 2 và lưới điện truyền tải khu vực Đồng bằng sông Cửu Long...

Tốc độ giải ngân đạt được kết quả trên là do tác động của một số biện pháp tăng cường công tác vận động, giải ngân và phòng chống tiêu cực các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi. Trong đó, một số chương trình, dự án có giá trị vốn vay ODA lớn, được ký kết như Chương trình hỗ trợ quản lý kinh tế và nâng cao khả năng cạnh tranh (EMCC 2) trị giá 147,60 triệu USD do Nhật Bản tài trợ; Dự án xây dựng nhà máy điện Thái Bình 1 và đường dây truyền tải trị giá 358,11 triệu USD do Nhật Bản tài trợ; Dự án quản lý tài sản đường bộ Việt Nam do Ngân hàng Thế giới tài trợ tổng giá trị là 251,7 triệu USD...

Năm 2015, dự kiến khả năng huy động nguồn vốn đầu tư phát triển năm 2015 khoảng 1.345 nghìn tỷ đồng, bằng khoảng 30% GDP.

Trong đó, dự kiến huy động các nguồn vốn như sau: từ ngân sách nhà nước khoảng 195 nghìn tỷ đồng, chiếm 14,5%; trái phiếu chính phủ: 85 nghìn tỷ đồng; vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước khoảng 60 nghìn tỷ đồng; vốn từ khu vực doanh nghiệp nhà nước khoảng 135 nghìn tỷ đồng; Nguồn đầu tư của dân cư và doanh nghiệp tư nhân khoảng 565 nghìn tỷ đồng, chiếm 42% tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội.; vốn FDI dự kiến khoảng 275 nghìn tỷ đồng, chiếm 20,4% tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội.

Các nguồn vốn khác dự kiến khoảng 30 nghìn tỷ đồng, chiếm 2,2% tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội.

Song, giải ngân chưa tạo được đột phá

Về tổng thể, việc thực hiện và giải ngân vốn ODA những năm qua vẫn chưa tạo được bước đột phá lớn do mức độ giải ngân không đồng đều giữa các ngành, lĩnh vực và địa phương, chỉ tập trung ở các chương trình, dự án thuộc lĩnh vực giao thông, năng lượng điện, thích ứng biến đổi khí hậu.

Thời gian tới, các bộ, ngành, địa phương sẽ phải tích cực hơn trong tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, như giải phóng mặt bằng, vốn đối ứng, nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị dự án để có thể đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn ODA và sử dụng hiệu quả từng đồng vốn này...

Tuy tình hình thực hiện và giải ngân các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi những chuyển biến tích cực, song theo các ý kiến trong hội nghị là vẫn còn chậm hơn so với kỳ vọng. Giải ngân giữa các ngành, lĩnh vực và giữa các địa phương còn chưa đồng đều.

Các cơ quan quản lý nhà nước về ODA, cơ quan chủ quản, chủ dự án và các nhà tài trợ cũng thống nhất sẽ tổ chức thường xuyên các cuộc họp kiểm điểm tình hình thực hiện, xác định và kịp thời xử lý các vướng mắc nảy sinh, thúc đẩy tiến độ thực hiện và nâng cao tỷ lệ giải ngân các chương trình, dự án ODA.

Phát biểu kết luận, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho rằng, việc thu hút các nguồn vốn này sẽ ngày càng khó khăn.

Vì vậy, nhiệm vụ trước hết của năm 2015 cũng như thời gian tới cho triển khai ODA và vốn vay ưu đãi là nâng cao năng lực để giải ngân, sử dụng hiệu quả nguồn vốn Việt Nam đã cam kết, đã ký với các nhà tài trợ.

Số vốn ODA chưa giải ngân của các chương trình, dự án đang thực hiện còn rất lớn, khoảng 21 tỷ USD. Nếu tình hình giải ngân chậm được cải thiện, mỗi năm Việt Nam mất hàng trăm triệu USD chi phí cơ hội.

6 tháng phải báo cáo một lần

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, đánh giá các dự án ODA thường là những công trình lớn, phức tạp về kỹ thuật và thực hiện trong thời gian dài với nhiều bên liên quan nên nguy cơ xảy ra tham nhũng, gian lận rất cao.

Phó Thủ tướng yêu cầu các thành viên bộ, ngành trong Ban Chỉ đạo xác định nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên là làm thế nào để hạn chế tối đa tham nhũng, tiêu cực ở các dự án, qua đó tiếp tục thu hút, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn được dự báo là sẽ ngày càng khó khăn, hạn chế trong thời gian tới.

“Trong điều hành nhiệm vụ năm 2015 trở đi, cứ 6 tháng một lần, các Ban quản lý, các chủ đầu tư trong báo cáo đánh giá về triển khai các dự án, phải có phần riêng báo cáo về kiểm soát tiêu cực và lãng phí như thế nào. Thấy có vấn đề gì có khả năng và nguy cơ như thông thầu, chạy thầu thì phải báo cáo ngay. Không để sự việc trôi đi, không xử lý để sai phạm có nguy cơ diễn ra”, Phó Thủ tướng nêu rõ.

Các cơ quan Bộ, ngành là cấp quản lý, cấp quyết định dự án trong quá trình kiểm tra cũng phải có báo cáo riêng về vấn đề này khi họp Ban chỉ đạo, chứ không chỉ nêu vấn đề giải ngân, tiến độ… các dự án.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan đầu mối trong xây dựng kế hoạch năm 2015 của Ban chỉ đạo cũng đưa ra các hành động cụ thể.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cũng chỉ đạo: “Sắp tới, trong xây dựng mô hình Ban quản lý phải đảm bảo yêu như vấn đề thuê tư vấn dự án. Không nên quyết định dự án rồi mới thành lập Ban quản lý mới”.

Phó Thủ tướng lưu ý các bộ, ngành thành viên Ban chỉ đạo phải bám sát Kế hoạch hành động của Thủ tướng Chính phủ để cải thiện tình hình thực hiện các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi thời kỳ 2014-2015./.