Quá trình cơ cấu lại nền kinh tế chưa đi vào thực chất

10:22 | 01/07/2017 Print
- Quá trình cơ cấu lại đang diễn ra chậm chạp, thiếu tính hệ thống và nếu không có những biện pháp tổ chức thực hiện quyết liệt, thì sẽ rất khó đạt được những kết quả thực chất.

Tại Hội thảo "Vượt qua các rào cản để thực hiện thực chất cơ cấu lại nền kinh tế Việt Nam" do Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức ngày 30/6, các chuyên gia đã những tồn tại chủ yếu trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế.

Tăng trưởng lợi nhuận của các DNNN trong các năm 2012-2015 đều âm

TS. Đinh Trọng Thắng, Trưởng ban Chính sách đầu tư (CIEM) cho biết, hiện nay nhà nước quản lý khối tài sản rất lớn với giá trị khoảng 600 tỷ USD. Trong đó, đất trồng lúa, giá trị khoảng 100 tỷ USD; khoáng sản giá trị khoảng 100 tỷ USD; Hạ tầng giao thông: khoảng 100 tỷ USD; DNNN với tổng tài sản là 300 tỷ USD.

Trên cơ sở nhiệm vụ được giao, nhóm nghiên cứu của CIEM đề xuất hệ thống đánh giá, giám sát quá trình cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2014-2016, gồm 3 nhóm chính:

Nhóm 1 gồm 18 chỉ tiêu về kết quả trực tiếp theo 5 nhóm vấn đề: Đánh giá trụ cột về cải thiện chất lượng môi trường cạnh tranh và kinh doanh; Đánh giá trụ cột cơ cấu lại đầu tư công, DNNN; Đánh giá trụ cột cơ cấu lại thị trường tài chính; Đánh giá trụ cột cơ cấu lại ngành, vùng kinh tế; Đánh giá trụ cột về phát triển thị trường các nhân tố phát triển.

Nhóm 2: Đánh giá 8 chỉ tiêu về kết quả gián tiếp.

Nhóm 3: Đánh giá tác động dài hạn của quá trình cơ cấu lại nền kinh tế.

Trong giai đoạn 2015-2020, ông Thắng cho biết, chưa đặt vấn đề giảm tài sản do Nhà nước quản lý, nhấn mạnh vào cơ cấu lại tài sản.

Cụ thể, chuyển khối tài sản và dòng tài sản từ hoạt động kinh doanh, trợ cấp ngành sang đầu tư hạ tầng cơ sở và hạ tầng xã hội; từng bước nâng cao hiệu quả và giá trị của khối tài sản do Nhà nước quản lý, như việc tăng tỷ suất lợi nhuận của khu vực doanh nghiệp nhà nước.

Đánh giá chung về quá trình cơ cấu lại nền kinh tế thời gian qua, ông Thắng cho biết, các hành động cải cách thể chế, ban hành các văn bản mới chững lại trong năm 2016, chủ yếu mới dừng ở các nghị quyết và chỉ đạo chung được ban hành.

“Quá trình cơ cấu lại đang diễn ra chậm chạp, thiếu tính hệ thống và nếu không có những biện pháp tổ chức thực hiện quyết liệt, thì sẽ rất khó đạt được những kết quả thực chất”, ông Đinh Trọng Thắng nêu quan điểm.

Cụ thể, trong cơ cấu lại DNNN, ông Thắng cho biết, quá trình này chưa đi vào thực chất, chưa đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đặt ra.

Số lượng doanh nghiệp 100% vốn nhà nước giảm nhờ cổ phần hóa, nhưng tỷ trọng vốn nhà nước tại các ngành nghề cơ bản không thay đổi.

Điều đáng buồn là hiệu quả hoạt động kinh doanh của DNNN không có cải thiện. Tăng trưởng lợi nhuận của các DNNN trong các năm 2012-2015 đều âm, đặt biệt, năm 2015, chỉ tiêu này âm tới trên 10%.

Cơ cấu lại đầu tư công chưa đạt được hiệu quả đáng kể, quy mô đầu tư công vẫn lớn hơn rất nhiều so với mục tiêu đề ra. Hiệu quả đầu tư công chưa có sự cải thiện đáng kể; hiệu quả đầu tư công luôn thấp hơn hiệu quả đầu tư toàn nền kinh tế và có xu hướng kéo rộng khoảng cách.

ICOR giai đoạn 1996-2000 là 2,8, thì đến giai đoạn 2011-2015 là 5,39. ICOR của khu vực nhà nước tăng hơn hai lần, từ mức 3,88 giai đoạn 1996-2000 lên 8,65 giai đoạn 2011-2015.

Tỷ lệ ICOR của khu vực nhà nước/ICOR chung của toàn nền kinh tế tăng từ 1,39 giai đoạn 1996-2000 lên 1,43 trong giai đoạn 2011-2015.

Trong quá trình tái cơ cấu đầu tư công, nghiên cứu của nhóm nghiên cứu CIEM cho biết, đang có khoảng thiếu hụt thể chế về quản lý đầu tư công của Việt Nam, đặc biệt ở hai giai đoạn sau của quản lý đầu tư công đó là lựa chọn dự án và thực hiện dự án. Khâu yếu nhất là lựa chọn dự án, nhất là thẩm định dự án.

Bên cạnh đó, tái cơ cấu mới chỉ siết chặt kỷ luật đầu tư công chứ chưa tập trung vào các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư, tránh lãng phí đầu tư. Phân bổ nguồn lực đầu tư công vẫn chủ yếu do nhà nước phân bổ, chưa sử dụng được cơ chế thị trường trong phân bổ vốn đầu tư công.

Còn quá trình cơ cấu lại hệ thống tài chính, vấn đề đáng lo ngại là nợ xấu của hệ thống ngân hàng giảm, nhưng chưa thực chất.

Tổng số nợ xấu bán cho Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam chưa xử lý được là 224 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,3% tổng tín dụng.

Ngoài ra, quy định của pháp luật về phát triển thị trường đất đai gần như không thay đổi, các rào cản trong sản xuất nông nghiệp chưa được tháo gỡ…

Cần sớm thành lập Ban Chỉ đạo cơ cấu lại nền kinh tế

Phát biểu tại Hội thảo, chuyên gia kinh tế Bùi Trinh cho rằng, cấu trúc kinh tế của Việt Nam có vấn đề ở nhiều lĩnh vực, từ phân phối lần đầu đến quá trình phân phối lại. Bởi vậy, không nên sửa chữa ở một khâu nào đó, mà cần làm đồng thời ở tất cả các khâu.

“Hiện nay, tái cơ cấu của nền kinh tế Việt Nam cần xử lý ngay không phải tăng trưởng bao nhiêu, mà cần xử lý triệt để vấn đề ô nhiễm. Sửa cấu trúc theo hướng đảm bảo mục tiêu bảo vệ môi trường”, ông Trinh chỉ rõ.

Ở góc độ tổng quát, đầy đủ các lĩnh vực, nhóm nghiên cứu của CIEM đề xuất, cần làm rõ hơn và thống nhất nội hàm, khái niệm và các đặc điểm của cơ cấu lại nền kinh tế.

Đặc biệt, thay mặt nhóm nghiên cứu, ông Đinh Trọng Thắng nhấn mạnh rằng, cần sớm thành lập Ban Chỉ đạo cơ cấu lại nền kinh tế hoạt động thực chất, có hiệu quả.

Theo đó, Ban Chỉ đạo sẽ được Chính phủ sẽ phê duyệt chương trình hoạt động; có vị thế độc lập so với các bộ, ngành. Sứ mệnh của Ban Chỉ đạo tập trung thúc đẩy tái cơ cấu và năng suất tổng thể nền kinh tế; có ngân sách và nhân lực hoạt động chuyên trách.

Để Ban chỉ đạo hoạt động có hiệu quả, CIEM đề xuất các bộ, ngành phải có trách nhiệm giải trình với Ban Chỉ đạo Quốc gia về vấn đề tái cơ cấu lại nền kinh tế.

Bên cạnh đó, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá quá trình cơ cấu lại nền kinh tế làm cơ sở để theo dõi, đánh giá việc thực hiện, các kết quả và tác động của quá trình cơ cấu lại nền kinh tế hàng năm và tổng kết đến năm 2020.

Đại diện CIEM cũng đưa ra nhiều kiến nghị cho giai đoạn 2016 - 2020 như: đề xuất thay đổi cách thức điều hành và quản lý kinh tế; trong đó chuyển trọng tâm điều hành hướng vào tăng năng suất để tăng trưởng thịnh vượng và phúc lợi xã hội. Cơ quan quản lý chuyển dần việc ban hành nghị quyết theo hướng điều hành như hiện nay, sang hướng ban hành nghị quyết mang tính chuyên đề, xác định các nhiệm vụ ưu tiên cải cách trong năm. Ở địa phương cần điều hành hướng vào cải thiện môi trường kinh doanh, cải thiện chất lượng dịch vụ, phục vụ nhân dân và doanh nghiệp.

“Trong các phiên họp thường kỳ của Chính phủ cần dành thời lượng để thảo luận các giải pháp cơ cấu lại nền kinh tế như tăng sức cạnh tranh của thị trường; cải thiện năng lực sản xuất, hạ tầng thông và đào tạo nguồn nhân lực. Cắt giảm chi phí liên quan đến thủ tục hành chính, logistics, chi phí đất đai và từng bước giảm lãi suất ngân hàng. Nhà nước cần bãi bỏ cơ chế độc quyền, đặc quyền do thể chế tạo ra”, ông Thắng nêu kiến nghị./.

Quan điểm, mục tiêu tái cơ cấu kinh tế giai đoạn 2016 - 2020

Đại hội lần thứ XII của Đảng (năm 2016) và Hội nghị Trung ương lần thứ tư, khóa XII đã đề ra Nghị quyết về đẩy mạnh tái cơ cấu giai đoạn 2016 - 2020. Cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Chính phủ đã nêu rõ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ chỉ đạo quá trình tái cơ cấu, tập trung vào 5 vấn đề trọng tâm:

(i) Coi trọng khu vực kinh tế tư nhân, đây là một quan điểm đột phá, chuyển đổi nền kinh tế Việt Nam thích hợp với kinh tế thị trường hiện đại;

(ii) Coi trọng phương thức nâng cao năng suất lao động nhờ cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh, thực hiện đổi mới sáng tạo phù hợp với giai đoạn mới phát triển kinh tế tri thức và cách mạng kỹ thuật lần thứ tư, từ đó có thể đạt được các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội ở mức cao, thậm chí rất cao.

(iii) Đặt vấn đề hội nhập quốc tế thành nội dung trực tiếp, trước hết là tương quan với các nước ASEAN-4;

(iv) Thực hiện định hướng phát triển bền vững, bao trùm, triển khai mạnh mẽ các thành tố của nền kinh tế thị trường.

(v) Thực hiện tốt chức năng của “chính phủ phục vụ, liêm chính và kiến tạo”, kết hợp với vai trò của xã hội và người dân trong nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập, làm cho môi trường quản trị quốc gia được cải thiện, kinh tế phát triển mạnh trong giai đoạn dài, vượt lên khó khăn, tiến cùng thời đại.

Phương Anh

© Kinh tế và Dự báo - Bộ Kế hoạch và Đầu tư