Nhiều tín hiệu tích cực trong bức tranh kinh tế tập thể

Tại cuộc Họp báo về Hội nghị Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể và Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2019, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Thành Thống cho biết, từ khi có Luật HTX năm 2012, số lượng HTX tăng nhanh qua từng năm.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Thành Thống phát biểu tại buổi họp báo/Ảnh: MPI.vn

Năm 2018, doanh thu bình quân một HTX là 4,477 tỷ đồng/năm

Nghị quyết số 13-NQ/TW, ngày 18/03/2002 Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể (KTTT) đã khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của khu vực KTTT, nòng cốt là hợp tác xã (HTX) trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước với mục tiêu từ năm 2002 đến năm 2010 là “Đưa KTTT thoát khỏi những yếu kém hiện nay, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới có tỷ trọng ngày càng lớn hơn trong nền kinh tế quốc dân”.

Nhìn chung, sau 15 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW, mặc dù tình hình kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng có nhiều bất ổn, nợ công cao, ngân sách hạn hẹp, nhưng khu vực HTX lại hoạt động khá ổn định. Số lượng HTX tăng theo từng năm, phát triển khá đồng đều trên khắp các vùng miền, chất lượng hoạt động được nâng lên.

“Các HTX từng bước hoạt động đúng bản chất, ngày càng tập trung hơn vào việc hỗ trợ kinh tế hộ thành viên thông qua cung cấp các dịch vụ hoặc việc làm cho thành viên, nhất là HTX nông nghiệp”, Thứ trưởng cho biết.

Làm rõ hơn nhận định của Thứ trưởng, Cục trưởng Cục Phát triển Hợp tác xã (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), ông Nguyễn Văn Đoàn cho biết, tính đến 31/12/2018, toàn quốc có 22.861 HTX tăng 3.700 HTX (so với thời điểm Luật HTX có hiệu lực 31/7/2013); thu hút gần 6 triệu thành viên tham gia; tổng số lao động thường xuyên trong HTX là 1.215.490 người, tăng 115.972 người (so với thời điểm Luật HTX có hiệu lực 31/7/2013).

Một điểm đáng lưu ý là doanh thu bình quân một HTX là 4,477 tỷ đồng/năm, tăng 1,905 tỷ đồng/năm, lãi bình quân của một là HTX 240 triệu đồng/năm tăng 72 triệu đồng/năm; thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX là 36,6 triệu đồng/năm tăng 15 triệu đồng/năm so với thời điểm Luật HTX có hiệu lực từ ngày 31/7/2013.

Quy mô, vốn và các lĩnh vực hoạt động của HTX được mở rộng, nhiều HTX có quy mô toàn xã, huyện. Nhiều loại hình HTX mới được thành lập như HTX môi trường, HTX trường học, HTX y tế… Trình độ cán bộ quản lý HTX được nâng cao. Một số HTX có đội ngũ cán bộ tâm huyết, có kinh nghiệm, nhạy bén với cơ chế thị trường, mạnh dạn áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, kinh doanh của HTX.

Thứ trưởng Võ Thành Thống chỉ rõ, việc có hàng trăm mô hình HTX ra đời và phát triển, mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực cho các thành viên HTX thể hiện tính ưu việt của Luật HTX năm 2012 so với Luật HTX năm 2003, chứng minh việc ban hành Luật Hợp tác xã 2012 và những chỉ đạo của Bộ Chính trị trong Kết luận 56-KL/TW, ngày 21/02/2013 là hoàn toàn đúng đắn, qua đó khẳng định vị trí, vai trò của HTX trong tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới.

“Đây là những dấu hiệu đáng mừng, cho thấy kinh tế tập thể, HTX đang phục hồi và phát triển đúng hướng”, Thứ trưởng nhận định.

Toàn cảnh buổi họp báo/ Ảnh: MPI.vn

Hiện cả nước có 101.400 tổ hợp tác

Bên cạnh hợp tác xã, tổ hợp tác (THT) là một thành phần trong khu vực kinh tế tập thể. Xuất phát từ nhu cầu phát triển của kinh tế hộ và điều kiện kinh tế - xã hội ở mỗi địa bàn; THT được thành lập với hình thức tổ chức, quy mô và nội dung hoạt động đa dạng, hoạt động của THT nói chung đã tiếp cận khá sát với bản chất đích thực của HTX, chủ yếu hướng vào mục đích giúp đỡ, tương trợ nhau trong sản xuất và đời sống.

THT đã khắc phục được một số mặt yếu kém của kinh tế hộ đơn lẻ, như: thiếu vốn, công cụ, kỹ thuật và kinh nghiệm sản xuất; giúp kinh tế tổ viên tăng sức cạnh tranh thị trường và nâng cao năng lực hoạt động kinh tế; giúp các hộ tổ viên sử dụng có hiệu quả hơn về đất đai, lao động, vật tư và tiền vốn; tiếp nhận những thông tin, tiến bộ khoa học - kỹ thuật góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh của kinh tế hộ.

Số liệu của Cục phát triển hợp tác xã cũng cho biết, sau 15 năm triển khai Nghị quyết, hiện cả nước có 101.400 THT, tăng 587 (khoảng 0,58%) so với năm 2003; thu hút 1,34 triệu thành viên tham gia, tăng khoảng 57,3%. Số lao động thường xuyên trong THT khoảng 1,1 triệu lao động, tăng 11,2% so với năm 2003. Doanh thu bình quân của 1 THT là 408 triệu đồng, tăng 75,7% so với năm 2003.

Vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng

“Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, kinh tế hợp tác phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, nhiều HTX, liên hiệp HTX vẫn trong tình trạng khó khăn, năng lực nội tại còn yếu, cơ sở vật chất nghèo nàn, trình độ công nghệ lạc hậu; năng lực, trình độ cán bộ quản lý còn hạn chế, khó đáp ứng được nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường”, Thứ trưởng Võ Thành Thống lưu ý.

Một số hợp tác xã thực hiện đăng ký lại còn hình thức, phương thức hoạt động không thay đổi, hoạt động sản xuất kinh doanh còn thụ động, chưa đáp ứng được các quy định của Luật hợp tác xã năm 2012…

Theo số liệu tổng hợp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, so với năm 2013, số lượng HTX tăng thêm 8.500 đơn vị, nhưng số thành viên lại giảm 358.000 người. Trong đó, giai đoạn 2013-2018 (thực hiện Luật HTX năm 2012) thành lập mới 11.200 HTX, giải thể 5.980 đơn vị.

Đóng góp của khu vực HTX vào GDP của cả nước có xu hướng giảm xuống sau 15 năm triển khai Nghị quyết (trung bình khoảng 4%).

Phải tự đổi mới để tồn tại và phát triển

Nguyên nhân của những hạn chế, theo ông Nguyễn Văn Đoàn là do nhiều nơi chưa có sự quan tâm đúng mức của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương trong việc chỉ đạo, đính hướng, xây dựng cơ chế chính sách, tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho kinh tế tập thể phát triển. Công tác xây dựng cơ chế, chính sách chưa kịp thời…

Nhiều HTX, liên hiệp HTX vẫn khó khăn, năng lực nội tại còn yếu, cơ sở vật chất nghèo nàn, trình độ công nghệ lạc hậu; năng lực, trình độ cán bộ quản lý hạn chế, khó đáp ứng được nhiệm vụ sản xuất kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường…

“Đặc biệt, tâm lý e ngại đối với HTX kiểu cũ vẫn còn ảnh hưởng nặng nề trong đông đảo tầng lớp nhân dân” – ông Nguyễn Văn Đoàn chỉ rõ.

Để sớm khắc phục các yếu kém, hạn chế hiện nay, ông Nguyễn Văn Đoàn cho rằng, thời gian tới cần xây dựng và phát triển mô hình kinh tế tập thể, nòng cốt là HTX bền vững trên cơ sở tôn trọng bản chất, các giá trị và nguyên tắc HTX. Thu hút ngày càng nhiều nông dân, hộ kinh tế cá thể và tổ chức tham gia kinh tế tập thể, HTX.

Việt Nam đang ngày càng phát triển, đời sống người dân được nâng cao, đi kèm với đó là nhu cầu nội địa ngày càng tăng. Cùng với đó là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với trọng tâm là phát triển kinh tế số.

“Đây là những cơ hội để khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã có thể mở rộng vai trò sang các lĩnh vực phi truyền thống một cách mạnh mẽ hơn như dịch vụ môi trường, du lịch, năng lượng tái tạo hay chăm sóc sức khỏe người già...”, Thứ trưởng gợi ý.

Trong bối cảnh mới, Thứ trưởng Thống cho rằng, HTX cần đóng vai trò tích cực, kết nối và mở rộng hợp tác, tạo điều kiện gắn kết chặt chẽ giữa kinh tế thành viên và các chủ thể khác nhằm nâng cao chuỗi giá trị, sản xuất quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

“Đứng trước nhiều cơ hội cũng như thách thức trong quá trình hội nhập ngày càng sâu rộng, các hợp tác xã cần phải tự đổi mới và phát triển lớn mạnh để có thể đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của nền kinh tế thị trường”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Nhằm đánh giá toàn diện mặt được, mặt hạn chế của khu vực kinh tế tập thể, từ đó rút ra những nguyên nhân, bài học kinh nghiệm; đồng thời, xác định phương hướng, biện pháp cụ thể trong những năm tiếp theo, vào ngày 14/10 tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam tổ chức Diễn đàn Kinh tế hợp tác, HTX và Hội nghị Tổng kết toàn quốc Nghị quyết số 13-NQ/TW.

Trong đó, Hội nghị tổng kết sẽ có sự tham dự của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và được tổ chức theo hình thức trực tuyến tại Hà Nội và các đầu cầu tại 63 tỉnh, thành phố. Hội nghị sẽ thu hút khoảng 500 đại biểu với thành phần bao gồm Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành Trung ương, lãnh đạo các địa phương, các cơ quan báo chí, truyền hình, truyền thông, hợp tác xã, tổ hợp tác tiêu biểu…. /.

Phương Anh