Dự án Metro số 5 quy mô 65.404 tỷ đồng của Hà Nội được phép thuê tư vấn thẩm tra

Thủ tướng Chính phủ có văn bản đồng ý chủ trương thuê tư vấn thẩm tra để thẩm tra Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt đô thị thành phố Hà Nội “tuyến số 5, Văn Cao-Ngọc Khánh-Láng-Hòa Lạc”.

Phối cảnh tuyến Metro số 5, Văn Cao-Ngọc Khánh-Láng-Hòa Lạc

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư quyết định việc lựa chọn tư vấn thẩm tra

Tại văn bản này, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Chủ tịch Hội đồng thẩm định Nhà nước quyết định việc lựa chọn tư vấn thẩm tra theo đúng quy định pháp luật, bảo đảm tư vấn thẩm tra có năng lực, kinh nghiệm, phát huy tối đa hiệu quả và tiết kiệm trong công tác thuê tư vấn thẩm tra. Bộ Kế hoạch và Đầu tư rút kinh nghiệm trong việc chậm báo cáo Thủ tướng Chính phủ về thuê nhà thầu tư vấn thẩm tra dự án.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, theo quy định tại khoản 4 Điều 14 Nghị định số 29/2021/NĐ-CP, Hội đồng thẩm định Nhà nước thẩm định chủ trương đầu tư dự án quan trọng quốc gia trong thời hạn 90 ngày. Nếu thực hiện đấu thầu lựa chọn tư vấn thẩm tra theo quy trình đấu thầu thông thường sẽ mất thời gian khoảng từ 9 đến 12 tháng mới lựa chọn được tư vấn thẩm tra, dẫn tới không có đủ thời gian thẩm định để kịp trình Quốc hội theo quy định. Đây là yếu tố đặc thù của các dự án quan trọng quốc gia.

Do vậy, căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 10 Nghị định số 29/2021/NĐ-CP, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Chủ tịch Hội đồng thẩm định Nhà nước kiến nghị Thủ tướng cho phép lựa chọn nhà thầu tư vấn thẩm tra (liên danh tư vấn trong nước và nước ngoài) trong trường hợp đặc biệt theo quy trình, thủ tục quy định tại khoản 1 Điều 11 Nghị định số 29/2011/NĐ-CP.

Dự án đường sắt đô thị thành phố Hà Nội, tuyến số 5, Văn Cao-Ngọc Khánh-Láng-Hòa Lạc có tổng mức đầu tư lớn; có yêu cầu cao về thiết kế, công nghệ. Từ kinh nghiệm cũng như thực trạng đầu tư một số tuyến đường sắt đô thị ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua cho thấy, một số vấn đề cần phải được nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng trong quá trình thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án, như hướng tuyến, phương án thiết kế sơ bộ, tổng mức đầu tư, công nghệ sử dụng, khả năng bảo đảm an toàn khai thác, vận hành... Trong khi đó, thành viên Hội đồng thẩm định Nhà nước là đại diện lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước, thực hiện nhiệm vụ thẩm định theo hình thức kiêm nhiệm, nên không có đủ thời gian, cũng như kinh nghiệm trong việc thẩm định các nội dung yêu cầu chuyên môn sâu về kỹ thuật, công nghệ của dự án. Do đó, cần thiết phải thuê tư vấn có chuyên môn, kinh nghiệm thẩm tra Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi nhằm bảo đảm tính khả thi, hiệu quả đầu tư dự án.

TP. Hà Nội: Việc huy động các nguồn vốn để đầu tư Dự án là hoàn toàn khả thi

Theo hồ sơ thiết kế, dự án bắt đầu tại khu vực Văn Cao giao với đường Hoàng Hoa Thám. Tuyến đi ngầm 2 ống đơn dưới đường Văn Cao, Liễu Giai, Nguyễn Chí Thanh, Trần Duy Hưng. Sau khi đi ngầm qua ga vành đai 3, tuyến bắt đầu chuyển dần từ đi ngầm sang đi nổi trên mặt đất tại vị trí giữa của giải phân cách Đại lộ Thăng Long.

Tại các vị trí giao với đường Lê Quang Đạo, đường sắt quốc gia vành đai phía Tây, nút giao Hòa Lạc tuyến được bố trí đi trên cao cục bộ để vượt qua các nút giao này. Từ nút giao Hòa Lạc đến cuối tuyến (thôn Thạch Bình, xã Yên Bình) tuyến đi trên mặt đất vào giải phân cách giữa của tuyến đường bộ cao tốc quy hoạch Hòa Lạc - Hòa Bình.

Dự án được bố trí 21 ga (6 ga ngầm, 14 ga trên mặt đất, 1 ga trên cao), gồm: Quần Ngựa, Kim Mã, Vành đai 1, Vành đai 2, Hoàng Đạo Thúy, Vành đai 3, Lê Đức Thọ, Mễ Trì, Tây Mỗ, An Khánh 1, An Khánh 2, Song Phương, Sài Sơn, Quốc Oai, Ngọc Mỹ, Đồng Bụt, Đồng Trúc, Đồng Bãi, Tiến Xuân, Trại Mới, Thạch Bình. Tuyến được bố trí 2 điểm depot tại xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức rộng 18 ha và tại xã Yên Bình, Thạch Thất rộng 7 ha.

Dự kiến, tuyến sẽ khai thác khoảng 25 - 40 đoàn tàu gồm 4 - 6 toa, vận tốc thiết kế 120 km/h và 90 km/h đối với các đoạn đi ngầm; thời gian chờ tàu vào khoảng 3,3 phút.

Tại Tờ trình số 151/TTr-UBND về thẩm định Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi được UBND TP. Hà Nội gửi Thủ tướng Chính phủ, UBND TP. Hà Nội kiến nghị Thủ tướng sớm thành lập Hội đồng Thẩm định Nhà nước để thẩm định Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án metro số 5, kịp trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư công trình vào kỳ họp cuối năm nay. Bên cạnh đó, UBND TP. Hà Nội còn kiến nghị Thủ tướng thống nhất đầu tư dứt điểm toàn tuyến trong một giai đoạn và điều chỉnh số lượng ga trên tuyến từ 17 lên 21 ga.

Dự án metro số 5 chính là công trình đường sắt đô thị có chiều dài và quy mô vốn lớn nhất trong số 8 tuyến metro được quy hoạch triển khai tại Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn đến năm 2030.

Tuy nhiên, điểm đáng chú ý nhất trong Dự án metro số 5 chính là sự quyết tâm của UBND TP. Hà Nội trong phương án huy động vốn đầu tư công trình được kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Được biết, Tập đoàn Vingoup là đơn vị tài trợ kinh phí tư vấn thiết kế tuyến metro số 5. Trên thực tế, Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đã được các bên liên quan trình UBND TP. Hà Nội.

Trong quá trình thẩm định nội bộ Dự án, UBND TP. Hà Nội đã thống nhất sẽ sử dụng vốn đầu tư công để triển khai công trình, thay vì triển khai theo hình thức PPP như kế hoạch ban đầu. Tháng 3/2020, lãnh đạo Thành phố đã ký Quyết định số 990/QĐ - UBND giao Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị Hà Nội tiếp nhận hồ sơ để hoàn thiện và thực hiện các thủ tục lập, trình phê duyệt Dự án metro số 5 theo quy định của Luật Đầu tư công.

Ông Nguyễn Văn Sửu, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội cho biết, Dự án sẽ được ưu tiên cân đối vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025. Hà Nội dự kiến gom vốn từ khá nhiều nguồn cho Dự án, gồm vốn đầu tư công và tiết kiệm chi giai đoạn 2021-2025 khoảng 15.000 tỷ đồng; vốn từ cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp khoảng 18.000 - 20.000 tỷ đồng; vốn thu được từ đấu giá một số khu đất dự kiến 15.000 tỷ đồng; vốn từ phát hành trái phiếu dự kiến 10.000 tỷ đồng. Phần vốn còn lại (khoảng 7.000 tỷ đồng) sẽ được UBND TP. Hà Nội vay từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước.

Lãnh đạo UBND TP. Hà Nội cũng khẳng định, qua tính toán, việc huy động các nguồn vốn để đầu tư Dự án là hoàn toàn khả thi, nhất là khi Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 115/2020/QH14 về một số cơ chế, chính sách tài chính đặc thù cho Thủ đô Hà Nội, trong đó có việc mức dư nợ vay của ngân sách TP. Hà Nội đã nâng từ không vượt quá 70% lên không vượt quá 90% số thu ngân sách địa phương được hưởng theo phân cấp, giúp dư nợ tối đa tăng thêm khoảng 20.000 tỷ đồng”, lãnh đạo UBND TP. Hà Nội nói.

Song, vẫn còn đó nhiều lấn cấn, lo âu

Đầu tiên là nỗi lo về giải tỏa mặt bằng, khả năng bố trí quỹ đất đối với các ga của dự án. Tại công văn gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho ý kiến thẩm định đối với Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 5: Văn Cao - Ngọc Khánh - Láng - Hòa Lạc, Bộ Giao thông vận tải khẳng định, việc nghiên cứu, đề xuất xây dựng tuyến số đường sắt đô thị số 5 TP. Hà Nội phù hợp với quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 tại Quyết định số 1259/QĐ-TTg ngày 26/7/2011 của Thủ tướng Chính phủ và phù hợp với quy hoạch phát triển GTVT thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 tại Quyết định số 519/QĐ-TTg ngày 31/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ.

Về dự báo nhu cầu vận tải, Bộ Giao thông vận tải ghi nhận thuyết minh Dự án cho thấy đã cập nhật dự báo dân số, tốc độ tăng trưởng kinh tế hiện nay. Tuy nhiên, việc giữ nguyên các hệ số đi lại (được nghiên cứu, xây dựng từ năm 2012) trong bối cảnh từ 2012 đến nay có thay đổi lớn về luồng khách (do tốc độ đô thị hóa và phát triển nóng các khu đô thị tại khu vực trung tâm thành phố, cũng như các vành đai) là chưa có cơ sở, cần thiết phải xem xét để chuẩn xác số liệu dự báo làm cơ sở lựa chọn loại hình đường sắt đô thị, lựa chọn cấu hình, số lượng đoàn tàu phù hợp, bảo đảm hiệu quả đầu tư.

Đặc biệt, đối với quy mô đầu tư xây dựng Dự án, Bộ Giao thông vận tải đề nghị UBND TP. Hà Nội làm rõ khả năng bố trí quỹ đất đối với các ga nêu trên; đồng thời, đánh giá tác động của vị trí ga đến các công trình lân cận (nhất là công trình văn hóa, tâm linh để hạn chế các vướng mắc trong quá trình triển khai).

Liên quan đến việc giao cắt với các tuyến đường bộ (vành đai 2, vành đai 3, các cầu vượt ngang trên đại lộ Thăng Long), Bộ Giao thông vận tải đề nghị UBND TP. Hà Nội chỉ đạo Tư vấn nghiên cứu, so sánh, đánh giá rất cụ thể các phương án giao cắt để lựa chọn phương án tối ưu, đảm bảo hiệu quả đầu tư. Trong đó, lưu ý việc đề xuất phương án hầm qua nút giao vành đai 2 (phải phá bỏ cầu vượt Trung Hòa hiện tại, làm cầu tạm trong quá trình thi công và hoàn trả lại cầu mới tại vị trí ban đầu khi xây dựng xong hầm); phương án hầm qua vành đai 3 không tận dụng đi theo phương án đã được dự phòng khi xây dựng hầm chui Trung Hòa (mặc dù phương án này được tư vấn đánh giá có nhiều ưu điểm về bình diện tuyến, chi phí xây dựng thấp nhất).

Tiếp đến là nỗi lo chậm tiến độ, đội vốn. Theo quy hoạch, đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Hà Nội sẽ xây dựng 9 tuyến metro và 3 tuyến monorail (đường sắt đơn) với tổng chiều dài gần 460 km, gồm cả đi trên cầu cạn, cầu cạn kết hợp đi bằng, đi ngầm. Nhưng, cho đến nay tất cả các tuyến đường sắt đô thi tại Hà Nội đang triển khai, vẫn chưa dự án nào được đưa vào khai thác thương mại.

Dự án đường sắt trên cao Hà Đông - Cát Linh là một điển hình. Dự án này khởi công tháng 10/2011, nhưng đến nay sau 12 năm tổng thầu EPC chưa xác định được mốc thời gian hoàn thành nên dự án không có cơ sở trình cấp thẩm quyền cho phép kéo dài thời gian thực hiện.

Tương tự và thậm chí bết bát hơn là dự án đường sắt đô thị số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi. Dự án này được phê duyệt từ 2008, tổng mức đầu tư sau khi điều chỉnh của dự án giai đoạn 1 là 19.046 tỷ đồng (tương đương 95,35 tỷ Yên). Trong đó, vốn vay ODA là 72,410 tỷ Yên, vốn đối ứng là 4.582 tỷ đồng. Thế nhưng cho đến cuối năm 2019 chưa triển khai thi công được gói thầu nào ngoài hiện trường và đặc biệt, ước tính tổng mức đầu tư toàn tuyến khoảng 81.537 tỷ đồng mới đảm bảo mục tiêu.

Tuyến số 2 đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo có chiều dài 11,5 km, trong đó có 2,6 km đi trên cao và 8,9 km đi ngầm. Toàn bộ dự án có 3 ga trên cao (C1-C3) và 7 ga ngầm (C4-C10). Hướng tuyến dự án bắt đầu từ Khu đô thị Nam Thăng Long (Ciputra), đi theo đường Nguyễn Văn Huyên kéo dài, Hoàng Quốc Việt, Hoàng Hoa Thám, Thụy Khuê, Phan Đình Phùng, Hàng Giấy, Hàng Đường, Hàng Ngang, Hàng Đào, Đinh Tiên Hoàng, Hàng Bài và kết thúc ở ngã tư phố Huế giao với đường Nguyễn Du. Dự án được phê duyệt từ năm 2008, nhưng đến nay vẫn chưa thi công do phải điều chỉnh một loạt thông số kỹ thuật, thời hạn hoàn thành dự án được Bộ Kế hoạch Đầu tư kiến nghị lùi đến năm 2027, tức là sau 12 năm, dự án vẫn chưa được triển khai./.

Trí Dũng