Bốn thách thức lớn doanh nghiệp ngành bảo hiểm phải đối mặt nửa cuối năm 2021

Tăng trưởng tích cực 6 tháng đầu năm

Thị trường bảo hiểm toàn cầu chịu ảnh hưởng đáng kể bởi đại dịch COVID-19 khiến chuỗi tăng trưởng ấn tượng liên tục trong suốt 10 năm qua (CAGR ~3,3%) bị đứt gãy. Tuy nhiên, tại Việt Nam, ngành bảo hiểm lại có mức tăng trưởng ấn tượng, các doanh nghiệp bảo hiểm đã giải quyết tốt quyền lợi bảo hiểm cho khách hàng và được khách hàng tin cậy là tấm lá chắn tài chính an toàn trước những rủi ro.

Vietnam Report thực hiện Nghiên cứu tổng quan về thị trường ngành bảo hiểm Việt Nam cho biết, tổng số tiền chi trả quyền lợi bảo hiểm trong năm 2020 đạt 48.223 tỷ đồng (tăng 11,4% so với năm 2019). Đặc biệt, các DNBH đã tích cực đóng góp vào sự phát triển nền kinh tế xã hội - đầu tư trở lại nền kinh tế ước đạt 460.457 tỷ đồng (tăng 22% so với năm 2019).

Hình 1: Một số chỉ tiêu thống kê ngành Bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2010-2020

Nguồn: Bộ Tài chính

Để đạt được kết quả này, toàn ngành bảo hiểm đã nỗ lực điều chỉnh hoạt động để thích nghi với những tác động do đại dịch gây ra. Khảo sát của Vietnam Report cho thấy so với cách đây một năm, mức độ ảnh hưởng của đại dịch đến việc ra quyết định của DNBH trong một số lĩnh vực đã có sự thay đổi. Nếu như năm ngoái có khoảng 33% số doanh nghiệp bảo hiểm tỏ ra khá thận trọng khi đưa ra quyết định thì năm nay, phần lớn doanh nghiệp đã quyết đoán hơn.

Cụ thể, trên 50% số DNBH đang từng bước thay đổi các quyết định liên quan đến chuyển đổi số, quản lý và tiếp cận khách hàng, nghiên cứu phát triển sản phẩm, và giám định bồi thường. Tỷ lệ DNBH hiện đang tập trung rà soát lại công tác quản trị nhân lực đạt 29%, tăng đáng kể so với mức 14% của năm trước. Khoảng 18-29% số DNBH cho biết mảng quản trị rủi ro, quản lý dịch vụ và hỗ trợ khách hàng tiếp tục nằm trong diện cần rà soát. Những hoạt động này cần có những chiến lược linh hoạt, phản ứng nhanh với thay đổi của thị trường nên cần phải liên tục đánh giá hiệu quả sau từng giai đoạn.

Hình 2: Đánh giá ảnh hưởng của COVID-19 đến việc ra quyết định của DNBH

Nguồn: Vietnam Report, Tổng hợp Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2020 và tháng 6/2021

Thận trọng triển vọng ngành cuối năm

Dẫn Báo cáo bảo hiểm toàn cầu Allianz mới nhất, nghiên cứu của Vietnam Report cho thấy, ngành bảo hiểm đã vượt qua cơn bão COVID-19 với khả năng phục hồi tốt hơn. Bối cảnh bình thường tiếp theo sẽ mở ra những cơ hội mới khi tăng trưởng được kỳ vọng cho cả ngành bảo hiểm và nền kinh tế. Đối với Việt Nam, nối tiếp đà tăng trưởng của năm 2020, 75% số DNBH tham gia khảo sát của Vietnam Report đã ghi nhận kết quả tích cực trong quý I/2021.

Tuy nhiên, kể từ khi Việt Nam bước vào giai đoạn bùng phát dịch thứ tư, các DN trong ngành trở nên thận trọng hơn về triển vọng kinh doanh những tháng cuối năm. Chỉ có khoảng 52,9% DNBH tỏ ra lạc quan với kết quả kinh doanh 6 tháng cuối năm 2021, giảm đáng kể so với mức 90,5% của năm ngoái. Trong khi đó, tỷ lệ DNBH cho rằng, kinh doanh khó khăn hơn tăng mạnh từ 4,8% lên 35,3%. Theo các DNBH, mặc dù đã có vắc-xin phòng ngừa COVID-19 nhưng thử thách phía trước vẫn rất khó lường nên khó có thể đưa ra dự báo cụ thể về mức tăng trưởng năm 2021 của ngành nói chung.

Hình 3: Triển vọng toàn ngành Bảo hiểm 6 tháng cuối năm so với 6 tháng đầu năm

Nguồn: Vietnam Report, Tổng hợp Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2020 và tháng 6/2021

Thách thức gia tăng cạnh tranh ngành và thu nhập khách hàng giảm sút

Khảo sát của Vietnam Report đã chỉ ra 4 thách thức lớn nhất mà DNBH phải đối mặt trong thời gian tới, bao gồm: Cạnh tranh trong ngành ngày càng gia tăng; Rủi ro từ yếu tố thiên tai, thời tiết khắc nghiệt, dịch bệnh…; Thu nhập của khách hàng giảm sút và vấn đề trục lợi bảo hiểm. Đáng chú ý, mức độ ảnh hưởng của cả 4 thách thức trên đều gia tăng so với năm trước.

Hình 4: Top 4 thách thức lớn nhất mà DNBH phải đối mặt

Nguồn: Vietnam Report, Tổng hợp Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2020 và tháng 6/2021

Mức độ cạnh tranh trong ngành gia tăng là một vấn đề không mới đối với ngành bảo hiểm. Khảo sát của Vietnam Report chỉ ra 5 lợi thế cạnh tranh hàng đầu của DNBH hiện nay đã có sự thay đổi nhất định so với thời điểm cách đây một năm. Cụ thể, phần lớn DNBH tỏ ra tự tin hơn với những đột phá nhờ công nghệ, độ đa dạng của sản phẩm và chất lượng đội ngũ tư vấn viên/đại lý. Trong khi đó, sự chênh lệch về chất lượng dịch vụ chăm sóc khách hàng, phí bảo hiểm hay độ phủ mạng lưới phân phối giữa các DNBH đã giảm đi đáng kể.

Hình 5: Top 5 lợi thế cạnh tranh của DNBH

Nguồn: Vietnam Report, Tổng hợp Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2020 và tháng 6/2021

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là sự giảm sút trong thu nhập của khách hàng. Theo Tổng cục Thống kê, khoảng 22,2 triệu người lao động bị giảm thu nhập do tác động của COVID-19 trong năm 2020. Xét riêng quý 1/2021, con số này lên tới 6,5 triệu người (xấp xỉ 1/3 tổng số người bị ảnh hưởng trong cả năm 2020). Điều này cho thấy, túi tiền của khách hàng thực sự trở nên eo hẹp hơn rất nhiều so với năm trước.

Thêm vào đó, trong bối cảnh lạm phát toàn cầu năm 2021 dự báo tăng khá mạnh (có thể ở mức 2,8% so với mức 2% năm 2020), theo đánh giá của một số chuyên gia, áp lực lạm phát Việt Nam cũng đã bắt đầu “nhen nhóm” do ảnh hưởng bởi độ trễ của lượng cung tiền. Theo đó, lạm phát có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận ngành bảo hiểm thông qua 4 kênh: yêu cầu bồi thường, chi phí, thu nhập đầu tư và bảng cân đối kế toán. Trong đó, kênh yêu cầu bồi thường là chịu tác động mạnh nhất: lạm phát dẫn đến chi phí bồi thường cao hơn, làm xói mòn lợi nhuận. Sự gia tăng lạm phát càng đột ngột thì tác động càng nghiêm trọng do phí bảo hiểm không thể điều chỉnh được.

Ba động lực tăng trưởng giai đoạn bình thường tiếp theo

Dẫu vậy, cơ hội tăng trưởng vẫn mở ra đối với DNBH. Khảo sát của Vietnam Report chỉ ra 3 động lực tăng trưởng của ngành bao gồm: Nhận thức và hiểu biết của người dân về bảo hiểm ngày càng được cải thiện; Công nghệ phát triển mạnh mẽ và áp dụng trong tất cả các giai đoạn của chuỗi giá trị ngành bảo hiểm; và Kênh phân phối bảo hiểm đa dạng (Hình 6).

Hình 6: Top 3 động lực tăng trưởng lớn nhất của ngành bảo hiểm

Nguồn: Vietnam Report, Tổng hợp Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2020 và tháng 6/2021

Nhờ tác động của đại dịch, sự cải thiện về nhận thức của người dân về bảo hiểm đã trở thành động lực quan trọng nhất của ngành, theo đánh giá của 70,6% số DN tham gia khảo sát, tăng mạnh so với mức 61,9% của năm 2020. Đây là yếu tố có ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh trong 6 tháng cuối năm đạt 3,82 điểm trên thang điểm 5. Trong khi đó, tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm/GDP nước ta hiện còn thấp. Đến năm 2020, Việt Nam có 11% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ, doanh thu phí bảo hiểm bình quân GDP đến năm 2020 tối đa 3%. Với đà này, tới năm 2025, ước tính sẽ có 15% dân số sẽ tham gia bảo hiểm nhân thọ với doanh thu dự kiến đạt 3,5% GDP.

Một động lực khác có mức độ gia tăng ảnh hưởng là sự đa dạng trong các kênh phân phối (chiếm 52,9% số DNBH). Cùng với sự phát triển của Cách mạng công nghiệp 4.0, các kênh phân phối và dịch vụ kỹ thuật số (Digital) sẽ dần thay thế các kênh truyền thống, tuy nhiên với những yêu cầu và quyết định có tính phức tạp thì kênh truyền thống như đại lý bảo hiểm (Agency) lại được khách hàng ưu tiên lựa chọn nhiều hơn. Trong đại dịch, một lượng lớn khách hàng đã chuyển sang sử dụng các dịch vụ kỹ thuật số và rất ít người sẽ quay lại thói quen trước đây của họ.

Khảo sát của Vietnam Report đã chỉ ra rằng, từ khi đại dịch bùng phát, doanh thu từ kênh Digital tăng mạnh nhất với 69,2% số DNBH. Kênh phân phối qua ngân hàng (Bancassurance) ghi nhận doanh thu tăng trưởng ít hơn một chút (66,7%). Trong khi đó, doanh thu từ kênh Agency bị chững lại tại 46,7% số DNBH. Số liệu thống kê cho thấy, so với thời điểm trước khi đại dịch bùng phát, doanh thu từ kênh bancassurance hiện nay đã xấp xỉ doanh thu từ kênh agency. Khi nhiều mảng kinh doanh như tín dụng, ngoại hối… dự báo sụt giảm do tác động từ dịch COVID-19, bancassurance đã bùng nổ và trở thành “vị cứu tinh” của các ngân hàng.

Hình 7: Sự thay đổi doanh thu của DNBH theo các kênh phân phối từ khi COVID-19 bùng phát

Nguồn: Vietnam Report, Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2021

Năng lực kỹ thuật số là yếu tố sống còn đối với DNBH

Khảo sát của Vietnam Report đã chỉ ra các chiến lược xuyên suốt trong kinh doanh mà phần lớn các DNBH đã và đang áp dụng trong một thế giới thay đổi nhanh chóng này.

Hình 8: Top 5 chiến lược ưu tiên của DNBH

Nguồn: Vietnam Report, Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2021

Nhu cầu của người tiêu dùng đã thúc đẩy việc áp dụng kỹ thuật số trong nhiều năm, kết quả là ngành bảo hiểm đã trở nên đổi mới hơn và cạnh tranh hơn. 88,2% số DNBH tham gia khảo sát của Vietnam Report hiện đang triển khai chương trình chuyển đổi số, trong khi 11,8% số DN còn lại đang có kế hoạch triển khai trong thời gian tới.

Kết quả khảo sát cũng chỉ ra rằng, DNBH Việt Nam đang tập trung sử dụng Insurtech để gia tăng hiệu quả phân phối sản phẩm sẵn có đến khách hàng, còn DNBH nước ngoài thường ứng dụng phát triển sản phẩm và kết nối khách hàng. Tỷ lệ DNBH tích cực đẩy mạnh triển khai phần mềm lõi bảo hiểm và phát triển các sản phẩm theo yêu cầu gia tăng đáng kể so với năm trước (~20%). Công nghệ ChatBot và bảo hiểm ngang hàng (peer-to-peer insurance) dường như chưa được các DNBH chú trọng đầu tư. Theo kết quả khảo sát của Vietnam Report về mức độ hiệu quả trong việc hỗ trợ khách hàng, phần lớn người tiêu dùng cho rằng ChatBot chỉ có hiệu quả một chút, tương ứng đạt 3.01 điểm và 3.13 điểm trên thang điểm 5 đối với bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ.

Hình 9: Tình hình triển khai Insurtech trong ngành

Nguồn: Vietnam Report, Tổng hợp Khảo sát các DNBH tại Việt Nam, tháng 6/2020 và tháng 6/2021

Đại dịch COVID-19 đã đẩy vấn đề sức khỏe trở thành mối quan tâm hàng đầu của khách hàng. Theo đó, các DNBH đã nhanh chóng phản ứng bằng cách gia tăng quyền lợi nhân thọ và y tế truyền thống với một loạt các sản phẩm và dịch vụ sức khỏe kỹ thuật số. Song song với đó, các DNBH đã tung ra một loạt các dịch vụ quản lý rủi ro sáng tạo sau đại dịch COVID-19. Nhu cầu về các sản phẩm thiết kế riêng biệt (bảo hiểm rủi ro kinh doanh gián đoạn, bảo hiểm an ninh mạng, bảo hiểm trách nhiệm tổ chức sự kiện…) sẽ tăng cao. Mức độ quan tâm đến các sản phẩm bảo hiểm nhắm vào các nhóm nhân khẩu học cụ thể (thanh niên hoặc người về hưu) sẽ gia tăng, từ đó mang lại cơ hội hợp tác giữa những DNBH truyền thống và các DNBH công nghệ.

Tổng hợp kết quả nghiên cứu của Vietnam Report cho thấy, trong giai đoạn bình thường tiếp theo, việc quản lý rủi ro - giá trị cốt lõi của ngành bảo hiểm - sẽ khác đi, không phải vì các xu hướng lớn thay đổi mà vì đã có sự thay đổi cơ bản trong nhận thức và hành vi của các tác nhân kinh tế. Cuộc khủng hoảng đã làm gia tăng hàng loạt nhu cầu của các bên liên quan trong ngành, nhất là sự tham gia của khách hàng, từ đó tạo ra sự chuyển đổi sâu sắc hướng tới cách tiếp cận dịch vụ toàn diện tập trung vào việc quản lý và phòng ngừa rủi ro. Tất cả DNBH đều đang thích ứng với những thay đổi của thị trường, các công cụ Insurtech giúp DNBH hiểu rõ nhu cầu của khách hàng tốt hơn, từ đó tìm kiếm phương thức để quản lý rủi ro nhanh hơn chứ không còn là lộ trình từ 5-7 năm như trước đó./.

Hiếu Phương