Tăng hiệu quả cải thiện chỉ số Khởi sự kinh doanh của Việt Nam

Bước tiến trong thủ tục khởi sự kinh doanh

Với tốc độ gia tăng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới giai đoạn 2000-2020 là 12,6% việc cải cách liên tục về mặt thể chế và áp dụng công nghệ thông tin hiện đại, lĩnh vực đăng ký kinh doanh và thủ tục Khởi sự kinh doanh tạo sức ảnh hưởng không nhỏ trong bức tranh về môi trường kinh doanh của Việt Nam.

Những kết quả trong cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh Việt Nam cũng được quốc tế ghi nhận và cộng đồng doanh nghiệp, người dân đánh giá tích cực. Cụ thể, theo đánh giá tại Báo cáo Doing Business, trong giai đoạn 2004 - 2020, Chỉ số khởi sự kinh doanh của Việt Nam tăng từ 66,1 điểm đến 85,1 điểm, với thời gian được cắt giảm từ 61 ngày xuống còn 16 ngày, giảm từ 11 xuống còn 8 thủ tục, với chi phí tính trên bình quân thu nhập đầu người giảm từ 31,9% xuống còn 5,6% vươn lên đứng thứ 05 trong khu vực và đứng thứ 115 khi so sánh với môi trường kinh doanh toàn cầu.

Những thành quả này bắt nguồn từ tầm nhìn phát triển dài hạn, nỗ lực liên tục, bền bỉ và quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm chi phí và rủi ro cho doanh nghiệp; khuyến khích đổi mới sáng tạo; thúc đẩy tăng năng suất lao động và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế đúng với tinh thần tự do kinh doanh trong Hiến pháp và là nguyên tắc cơ bản của nền kinh tế thị trường.

Các chuyên gia chia sẻ kinh nghiệm nhằm tìm ra các giải pháp cải thiện chỉ số khởi sự kinh doanh

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang đến cho các nền kinh tế nói chung, Việt Nam nói riêng nhiều cơ hội, nhưng cũng ít thách thức. Trong cải thiện môi trường kinh doanh và thủ tục Khởi sự kinh doanh, Việt Nam đang không ngừng nỗ lực, áp dụng các công nghệ mới, các sáng kiến mới nhằm tối ưu hóa các khâu trong xử lý thủ tục gia nhập thị trường cho doanh nghiệp, giảm đáng kể thời gian và chi phí.

Đẩy mạnh cải cách để tăng năng lực cạnh tranh

Đánh giá về hiệu quả tiến trình cải cách môi trường kinh doanh, đặc biệt là cải thiện thủ tục quy trình khởi sự kinh doanh, tại Tọa đàm với chủ đề Cải thiện hệ thống Khởi sự kinh doanh của Việt Nam do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây, ông Bùi Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý đăng ký kinh doanh Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới tại Báo cáo DoingBusiness 2020, Việt Nam hiện đang đứng vị trí thứ 115/190 quốc gia được nghiên cứu về chỉ số Khởi sự kinh doanh bao gồm 8 thủ tục, với tổng thời gian thực hiện là 16 ngày. So sánh với 10 nước khu vực ASEAN, Việt Nam đang đứng thứ 5 trên bảng xếp hạng sau Singapore (xếp hạng 4), Brunei (xếp hạng 16), Thái Lan (xếp hạng 47) và Myanmar (xếp hạng 70).

Theo ông Tuấn, Việt Nam hiện đang có lợi thế hơn về chi phí thành lập doanh nghiệp do những nỗ lực trong cắt giảm chi phí, lệ phí đăng ký doanh nghiệp thời gian qua, tuy nhiên, số thủ tục và thời gian thành lập doanh nghiệp vẫn còn khá đáng kể. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do một số cải cách thời gian vừa qua của Việt Nam vẫn chưa được Nhóm Báo cáo của Ngân hàng trên thế giới ghi nhận vì những cải cách chưa kịp thực hiện trong thời gian khảo sát hoặc chưa được triển khai có hiệu quả trong thực tế, đồng thời, do những ảnh hưởng của dịch Covid-19, Báo cáo Doing Business 2021 không được thực hiện.

Những năm gần đây, mặc dù Việt Nam có cải thiện về chất lượng môi trường kinh doanh (qua việc tăng điểm), nhưng còn ít và chậm; trong khi các nền kinh tế cải cách nhanh và mạnh mẽ hơn, do đó thứ hạng liên tục giảm trong 2 năm gần đây (mỗi năm giảm 01 bậc). Đơn cử trong ASEAN, Singapore duy trì ổn định vị trí thứ 2 từ năm 2016; Malaysia tăng hạng nhiều và liên tiếp trong hai năm gần đây (qua hai năm tăng 12 bậc); Thái Lan tăng tốc mạnh trong năm 2017 (tăng 20 bậc) và tiếp tục tăng 6 bậc trong 2019; Indonesia sau 3 năm cải thiện mạnh mẽ và liên tục (năm 2017 tăng 42 bậc so với 2014), từ 2018 có xu hướng chững lại; Philippines tăng tới 29 bậc trong năm 2019. “Điều này cho thấy các nền kinh tế có xu hướng cải cách nhanh và quyết liệt hơn chúng ta. Chính vì thế, việc nhìn lại những gì đang có, so sánh với các nước trong khu vực để rút kinh nghiệm những điểm còn hạn chế và học tập những hướng đi, những sáng kiến để cải thiện hơn nữa công tác đăng ký kinh doanh là hết sức quan trọng”, ông Tuấn nêu vấn đề.

Nền tảng giảm thủ tục quy trình khởi sự kinh doanh

Đối với những cải cách đã thực hiện nhưng chưa được ghi nhận qua quá trình khảo sát thực tế, năm 2020, Việt Nam đã ban hành Nghị định số 22/2020/NĐ-CP ngày 24/02/2020 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 139/2016/NĐ-CP ngày 04/10/2016 quy định lệ phí môn bài. Theo quy định tại Nghị định này thì doanh nghiệp thành lập mới sau khi Nghị định này có hiệu lực sẽ được miễn lệ phí môn bài trong năm đầu thành lập hoặc ra hoạt động sản xuất, kinh doanh. Vì vậy, thủ tục Khai, nộp lệ phí môn bài không còn thuộc 1 trong 8 thủ tục của Quy trình khởi sự kinh doanh tại Việt Nam. Cải cách này kỳ vọng sẽ giúp quy trình khởi sự kinh doanh tại Việt Nam cắt giảm được 1 thủ tục, 1 ngày thời gian và cắt giảm 2.000.000 chi phí.

Tuy nhiên, tại Báo cáo, Ngân hàng Thế giới vẫn chưa ghi nhận cải cách này khi thực hiện khảo sát. Đây là một cải cách rất lớn về cắt giảm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp và đã được triển khai trong thực tế. Việc ghi nhận cải cách này sẽ cải thiện đáng kể thứ hạng của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới riêng đối với Chỉ số Khởi sự kinh doanh thời gian tới.

Đối với những thay đổi chưa được ghi nhận do ban hành sau thời gian khảo sát tại Luật doanh nghiệp 2020, 2 thủ tục về Làm con dấu doanh nghiệp và gửi thông báo mẫu con dấu cho cơ quan đăng ký kinh doanh cũng đã được bãi bỏ theo quy định mới. Nghị định số 122/2020/NĐ-CP được xây dựng và ban hành ngày 15/10/2020 đã tích hợp 03 quy trình gồm: đăng ký bảo hiểm xã hội, khai trình lao động và đăng ký sử dụng hóa đơn vào quy trình đăng ký doanh nghiệp. Theo đó, thay vì thực hiện 4 thủ tục tại 4 cơ quan khác nhau, doanh nghiệp sẽ chỉ phải chuẩn bị 1 bộ hồ sơ, kê khai 01 biểu mẫu, thực hiện thủ tục tại 01 cơ quan và nhận 01 kết quả. Các cơ quan sẽ chia sẻ thông tin với nhau thông qua mạng điện tử giữa các hệ thống dữ liệu của mỗi cơ quan.

Những cải cách này sẽ được ghi nhận trong Báo cáo tiếp theo và sẽ giúp mỗi doanh nghiệp đăng ký thành lập tiết kiệm được 2 ngày thời gian, 450.000 đồng chi phí làm con dấu. Không những thế, với việc liên thông điện tử các cơ quan nhà nước và áp dụng thực hiện đăng ký trực tuyến tại một đầu mối, thời gian đăng ký thành lập trong thực tế sẽ còn được cắt giảm nhiều hơn so với quy định hiện hành, giúp doanh nghiệp giảm tối đa chi phí thực hiện. Như vậy, với những cải tiến này, quy trình khởi sự kinh doanh ở Việt Nam giảm từ 8 thủ tục với 16 ngày xuống còn 3 thủ tục với 6 ngày. Điều này sẽ giúp tạo nên bước tiến lớn trong khởi sự kinh doanh ở Việt Nam.

Với cách tiếp cận từ thực tế của Việt Nam và tiếp thu từ các thông lệ tốt trên thế giới, chuyên gia Kinh tế Đinh Tuấn Minh, đại diện cho Nhóm Nghiên cứu đến từ Trung tâm Nghiên cứu các Giải pháp Thị trường cho các vấn đề Kinh tế – Xã hội cho biết nhóm nghiên cứu đã chọn ra hai quốc gia trong khu vực ASEAN được đánh giá là tiến bộ hơn trên khía cạnh thủ tục Khởi sự kinh doanh (theo xếp hạng của Doing Business 2020) là Singapore và Thái Lan để so sánh với Việt Nam. Việc so sánh đối chiếu giúp tạo căn cứ để đánh giá các khía cạnh cụ thể của thủ tục Khởi sự kinh doanh của Việt Nam và từ đó phát hiện ra một số dư địa cần tiến hành cải cách, hướng đến những giải pháp giúp cải thiện chất lượng và sự hài lòng của doanh nghiệp đối với thủ tục Khởi sự kinh doanh trong tương lai.

Theo đánh giá chung của các chuyên gia, với những bước cải thiện tích cực về quy trình khởi sự kinh doanh của Việt Nam giúp giảm xuống chỉ còn 3 thủ tục với 6 ngày thời gian. Như vậy, triển vọng và dư địa về cải cách thứ hạng của Việt Nam trong Bảng xếp hạng khu vực và thế giới là rất lớn. Cùng với những nỗ lực cải thiện lĩnh vực đăng ký kinh doanh trong nước, đây sẽ là tiền đề thuận lợi cho những cải cách mạnh mẽ hơn về môi trường kinh doanh của Việt Nam tới đây./.

Hiếu Phương