Năm 2021 khả năng bảo vệ yếu dần

HSBC dự báo thâm hụt tài khoản vãng lai sẽ ở mức 0,5% GDP cho năm 2021

Trong các năm trước, khả năng ứng phó trước các rủi ro bên ngoài của Việt Nam được cải thiện qua từng năm nhờ có thặng dư tài khoản vãng lai do thặng dư thương mại tăng lên. Tuy nhiên, khả năng này đã yếu dần đi trong năm 2021. Trong bối cảnh giãn cách kéo dài, Việt Nam - “nhà vô địch thương mại” một thời - đã có hai quý thâm hụt thương mại liên tiếp trong quý II và quý III. Tin tốt là động lực tăng trưởng bên ngoài đã hoạt động trở lại sau khi mở cửa nền kinh tế từ 1/10/2021. Mặc dù HSBC vẫn kỳ vọng, năm nay có thặng dư thương mại nhưng nhiều khả năng thặng dư không đủ lớn để bù đắp cho thâm hụt trong dịch vụ và thu nhập chính. HSBC dự báo thâm hụt tài khoản vãng lai sẽ ở mức 0,5% GDP.

Sang năm 2022, HSBC nhận định, nền tảng của tài khoản vãng lai tại Việt Nam là lượng kiều hối vẫn duy trì ổn định, bền vững. Trong khi đó, thương mại của Việt Nam sẽ bình thường hóa trở lại khi gián đoạn chuỗi cung ứng giảm bớt, nhờ vậy tài khoản vãng lai dự báo có thặng dư nhẹ ở mức 2,3% GDP trong năm sau. Ngoài ra, lượng FDI duy trì ổn định nhiều khả năng sẽ thúc đẩy mở rộng thương mại trong tương lai của Việt Nam. Trong khi có những quan ngại liệu Việt Nam có còn là một điểm đến hấp dẫn về đầu tư không, quan điểm của HSBC là có những lý do chính đáng để lạc quan về triển vọng dài hạn của đất nước.

Tổ chức này cho rằng, kiểm soát dịch Covid-19 là điểm mấu chốt để củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào Việt Nam. Theo đó, các nhà làm chính sách cần chú trọng vào kiểm soát tình trạng số ca mắc mới tăng trở lại càng sớm càng tốt nhằm tạo nền tảng vững chắc để khôi phục chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh đó, lạm phát phục hồi nhanh hơn kỳ vọng trong tháng 11. Mặc dù vậy, nguyên nhân chính là giá nhiên liệu tăng cao còn lạm do nhu cầu vẫn còn yếu. Lạm phát dự kiến có thể đạt mức bình quân 1,9% trong năm 2021 rồi sau đó sẽ tăng lên 2,7% trong năm 2022.

Nguồn: CEIC, IHS Markit, HSBC

Thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam

Nguồn: HSBC

Đề phòng rủi ro bên ngoài

HSBC cho biết, tình hình gián đoạn chuỗi cung ứng của Việt Nam là thử thách khó khăn nhất Việt Nam từng gặp phải. Sau 4 tháng giãn cách xã hội, động lực kinh tế bên ngoài vốn là trụ cột tăng trưởng chính của nền kinh tế đã phần nào suy yếu do các nhà máy ngưng hoạt động. Năm 2020, HSBC từng nhấn mạnh khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài của Việt Nam ngày càng tốt lên theo thời gian (xem thêm báo cáo Vietnam at a glance: A better defender, 15/5/2020). Mặc dù vậy, do bối cảnh thay đổi, đây là lúc đánh giá lại tình hình tài khoản vãng lai của Việt Nam.

Năm đầu tiên đại dịch xảy ra, thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam ghi nhận mức cao kỷ lục, tương đương 5,5% GDP nhờ xuất khẩu tăng trưởng vượt bậc trong khi nhập khẩu thu hẹp bất thường. Tuy nhiên, các chỉ số thương mại cơ bản đã thay đổi kể từ đợt bùng dịch do biến chủng Delta xuất hiện trong tháng 5/2021. Trong quý II/2021, Việt Nam chứng kiến mức thâm hụt tài khoản vãng lai theo quý cao nhất từ trước tới giờ, tương đương 6,7% GDP trong bối cảnh cán cân thương mại chuyển dịch từ thặng dư sang thâm hụt (Biểu đồ 2-3). Mặc dù số liệu về tài khoản vãng lai cho nửa năm 2021 chưa được công bố, dữ liệu về thương mại HSBC có được cho thấy, tài khoản vãng lai trong quý III nhiều khả năng bị âm.

Ngoài ra, thâm hụt về dịch vụ cũng là yếu tố ảnh hưởng tiêu cực. Trước đại dịch, ngành du lịch phát triển mạnh mẽ mang lại nguồn thu ngoại hối quan trọng khiến thâm hụt dịch vụ trường kỳ của Việt Nam giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử là 1,5 tỷ USD vào năm 2019. Tuy nhiên, khi ngành du lịch bị “đóng băng”, thâm hụt dịch vụ tăng gần 10 lần, lên đến 10 tỷ USD trong năm 2020. Tình hình chưa mấy cải thiện trong năm 2021 cho thấy, thâm hụt dịch vụ năm nay cũng sẽ không dưới mức năm ngoái. Điều đáng khích lệ là Việt Nam đã bước đầu mở cửa lại biên giới đón khách du lịch nước ngoài đến năm địa phương từ tháng 11. Dẫu vậy, những yếu tố kết hợp như sự thiếu vắng du khách Trung Quốc và việc trì hoãn mở lại các đường bay quốc tế dự báo khả năng phục hồi ngắn hạn nhanh chóng theo hình chữ V của ngành du lịch ít có cơ hội xảy ra trong năm 2022 (xem thêm báo cáo Vietnam at a glance: Thawing tourism, 4/11). Như vậy, ảnh hưởng tiêu cực của thâm hụt dịch vụ lên tài khoản vãng lai sẽ còn kéo dài, mặc dù nhiều khả năng sẽ không quá nhiều.

Một vấn đề liên quan là lượng FDI duy trì ổn định vẫn là một trụ cột vững chắc hỗ trợ cho cán cân chính của Việt Nam. Bất chấp những biến động khó lường do đại dịch, FDI ròng liên tục duy trì ở mức 6% GDP, tương đương với mức trước đại dịch. Đây là một “con át chủ bài” của Việt Nam vì nguồn vốn đầu tư nước ngoài đổ vào lĩnh vực sản xuất đã giúp cải thiện tình hình tài khoản vãng lai của Việt Nam. Mặc dù vậy, những gián đoạn nặng nề trong chuỗi cung ứng gần đây đã làm dấy lên câu hỏi về triển vọng đầu tư của Việt Nam. Theo báo chí đưa tin, một số thương hiệu dệt may và da giày lớn như Crocs và Lululemon đã chuyển một phần hoạt động sản xuất ra khỏi Việt Nam (Reuteur, 30/9 và 21/10).

Theo HSBC, những biến động trong ngắn hạn là khó tránh khỏi trong bối cảnh Việt Nam vẫn còn đang trong cuộc chiến ứng phó với tình trạng số ca mắc mới mỗi ngày tăng trở lại và khó khăn do thiếu hụt lao động trầm trọng. Dẫu vậy, HSBC vẫn tin rằng, các quyết định đầu tư FDI phụ thuộc vào tiềm năng trong trung và dài hạn của nền kinh tế. Vẫn còn nhiều lý do chính đáng để lạc quan về các điều kiện cơ bản của Việt Nam nếu xét tới lợi thế cạnh tranh trong hiệu quả chi phí nhân công, cơ sở hạ tầng được cải thiện, các cụm công nghiệp có sẵn và một loạt hiện định tự do thương mại. Nguồn FDI mới đã tăng gần 4% trong tháng 11 so với cùng kỳ năm trước, hơn một nửa trong số đó có được là nhờ gia tăng năng lực trong lĩnh vực sản xuất. Các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung và LG đều đã công bố kế hoạch đầu tư mở rộng năng lực sản xuất.

Ưu tiên lúc này của các nhà làm chính sách nên là lấy lại đà tăng trưởng và củng cố niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Nhiệm vụ cấp thiết nhất là làm sao kiểm soát được đợt bùng dịch Covid-19, đồng thời đưa ra những chế độ đãi ngộ phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi để thu hút công nhân trở lại nhà máy làm việc an toàn, ổn định./.

Hồng Lĩnh