Ùn ứ nông sản Việt Nam: Hai giải pháp gỡ tắc

17:36 | 12/01/2022 Print
Xuất khẩu chính ngạch, tập trung khai thác thị trường nội địa 100 triệu dân là hai giải pháp Bộ Công Thương đưa ra tại buổi họp báo ngày 12/01/2022 trước tình trạng nông sản ùn ứ.

Nông sản ùn ứ - nguyên nhân đến từ cả khách quan và chủ quan

Ùn ứ nông sản Việt Nam: Hai giải pháp gỡ tắc
Buổi họp báo diễn vào chiều ngày 12/1/2022

Phát biểu tại buổi họp báo, bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương lý giải hai nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn ứ nông sản xảy ra ở các cửa khẩu phía Trung Quốc gần đây.

Nguyên nhân khách quan khiến Trung Quốc tạm dừng thông quan ở hầu hết các cửa khẩu và ở một số cửa khẩu vẫn được giao nhận hàng hoá thì lại thực hiện các biện pháp chống dịch chặt chẽ là do, từ khi dịch bệnh lần thứ 4 bùng phát ở phía Bắc, Trung Quốc đã có sự quan ngại về tình hình dịch bệnh. Dù Việt Nam đã có nhiều nỗ lực giao thiệp với phía Trung Quốc để không gián đoạn giao thương, nhưng phía Trung Quốc đã có các giải pháp tăng cường kiểm soát hàng hoá nhằm phòng chống dịch.

Về nguyên nhân chủ quan, không thể phủ nhận các hạn chế cố hữu trong sản xuất và xuất khẩu nông sản của Việt Nam thời gian qua, như: sản xuất chưa đúng với quy trình, tiêu chuẩn và yêu cầu của thị trường; chất lượng hoặc bao gói vẫn chưa đáp ứng được các yêu cầu của thị trường nhập khẩu; việc truy xuất nguồn gốc, đăng ký vùng trồng còn chậm… Điều này dẫn đến việc trong số các sản phẩm nông sản xuất khẩu, vẫn có nhiều sản phẩm chưa thể xuất khẩu chính ngạch mà vẫn phải sử dụng hình thức trao đổi cư dân biên giới.

Đối với vấn đề đàm phán, Việt Nam đã ký kết ACFTA (Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Trung Quốc), trong đó Việt Nam đã đàm phán mức thuế về 0% đối với các sản phẩm nông sản xuất khẩu. Đồng thời, nước ta cũng có Hiệp định RCEP với mức giảm thuế xuất khẩu rất sâu.

“Tuy nhiên, việc đàm phán về quản lý chất lượng còn chậm nên đến nay, cả nước mới có 9 sản phẩm được công nhận xuất khẩu sang Trung Quốc. Đồng thời, việc đàm phán về kiểm dịch cũng còn chậm nên 100% sản phẩm trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc đều phải kiểm dịch, trong khi đó, con số này với trái cây Thái Lan là 30%. Đây là khó khăn rất lớn cho nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc”, bà Trang cho biết.

Kể từ khi xuất hiện tình trạng ùn ứ, Chính phủ đã vào cuộc sớm và có các cuộc họp chỉ đạo các bộ, ngành nhằm tháo gỡ tình trạng này. Theo đó, Bộ Công Thương và các tỉnh biên giới cũng đã tích cực có các biện pháp tháo gỡ, khuyến cáo doanh nghiệp để có điều tiết tiến độ đưa hàng lên biên giới kịp thời. Đặc biệt, các địa phương biên giới cũng có những biện pháp phòng dịch đối với các xe, hàng ùn ứ tại cửa khẩu thời gian qua.

Lãnh đạo Bộ Công Thương cũng nhanh chóng thành lập các đoàn công tác đến các tỉnh biên giới nắm bắt tình hình. Nhờ đó, đến nay tình hình đã có những tiến triển tích cực. Nhiều cửa khẩu đã thông quan trở lại như Quảng Tây đã cho mở lại cửa khẩu tại Đông Hưng từ 10/1. Đặc biệt, với mặt hàng thanh long, từ 12/1 đã bắt đầu được thông quan qua cửa khẩu Lào Cai.

Cần tận dụng tốt hơn thị trường nội địa

Thực tế, tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc trong giai đoạn cận Tết đã xảy ra trong nhiều năm gần đây với những nguyên nhân đến từ nội tại của sản xuất, xuất khẩu nông sản. Do đó, bà Nguyễn Cẩm Trang cho rằng, cần các giải pháp căn cơ để hạn chế tình trạng này.

Theo đó, cần quan tâm đến chất lượng nông sản xuất khẩu, nâng tầm nông sản xuất khẩu để đa dạng hoá thị trường; xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc và thâm nhập vào các thị trường đã ký kết các FTA nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan từ thị trường này.

Đối với địa phương sản xuất, Bộ Công Thương đề nghị cần quan tâm đến kế hoạch kết nối cung cầu ngay từ đầu vụ, đặc biệt là với người mua, khách hàng tại Trung Quốc.

Bộ Công Thương cũng sẽ phối hợp Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, là đơn vị đàm phán về kiểm dịch, để sớm có nhiều loại quả hơn xuất khẩu sang Trung Quốc và rút ngắn tỷ lệ trái cây phải kiểm dịch.

Chia sẻ về con đường tiêu thụ nông sản, bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho rằng, thị trường nội địa với 100 triệu dân cũng là mảng thị trường quan trọng để tiêu thụ nông sản trong giai đoạn khó khăn này.

Cả nước đã có hơn 12 năm triển khai Cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam". Trong đó có nhiều hàng hoá, bao gồm nông sản chất lượng và đảm bảo an toàn thực phẩm đã vào được các kênh khó tính nhất tại thị trường trong nước.

Thị trường trong nước đã tổ chức được một mạng lưới tiêu thụ hàng hoá, kể cả trong bối cảnh khó khăn nhất như bão lụt, thiên tai hay hàng từ biên giới quay lại nội địa do dịch bệnh. Nông sản cũng được đưa vào chương trình bình ổn thị trường được triển khai trên phạm vi toàn quốc, đặc biệt tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh là kênh tiêu thụ đặc biệt với mức tiêu thụ và hợp đồng tiêu thụ hàng năm được chốt cho các doanh nghiệp rất lớn.

Năm qua, dù gặp nhiều khó khăn, thách thức từ đại dịch, nhưng cuối năm 2021, các chương trình kết nối cung cầu vẫn được tổ chức tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, tạo điều kiện ký 500-600 hợp đồng để tiêu thụ và tham gia vào các chương trình bình ổn thị trường trong nước.

Theo bà Nga, đối với vấn đề hàng hoá từ cửa khẩu quay trở lại thị trường trong nước do không được thông quan, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị 14 ngày 29/12/2021 về việc tăng cường hỗ trợ tiêu thụ nông sản tại thị trường trong nước nhằm giảm áp lực cho thị trường xuất khẩu trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp.

Chỉ thị 14 nêu rõ các giải pháp tiêu thụ hàng hoá trong nước, hàng nông sản, hàng hoá phòng chống dịch tại thị trường trong nước, giảm khó khăn cho xuất khẩu. Đến nay, các kênh phân phối lớn nhất đã lên các chương trình tiêu thụ hàng Tết lồng ghép với chương trình kích cầu, với bình ổn thị trường, tiêu thụ hàng Tết với nhiều chương trình khuyến mại hấp dẫn để hỗ trợ tiêu thụ nông sản.

Ùn ứ nông sản Việt Nam: Hai giải pháp gỡ tắc
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải

Phát biểu tại họp báo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, hiện chỉ có 9 loại hoa quả của Việt Nam xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, còn lại các mặt hàng nông sản khác muốn xuất khẩu thì đều qua tiểu ngạch. Đáng chú ý, kể cả thịt heo cũng chưa được xuất chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, nên nếu sản xuất ra thừa thì quay lại phải nhìn vào sự hỗ trợ ngay tại thị trường trong nước.

Vì vậy, lãnh đạo Bộ Công Thương nhận định, khi nào các doanh nghiệp lớn tham gia vào chuỗi sản xuất, tiêu thụ hàng nông sản (đầu ra họ lo, giống của họ), người nông dân tham gia với tư cách phối hợp sản xuất để cùng tạo sản phẩm đạt được tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu thì mới không còn chuyện "giải cứu”./.

Lê Vân

© Kinh tế và Dự báo - Bộ Kế hoạch và Đầu tư