Xử lý dự án yếu kém: Chặng đường phía trước còn rất nhiều thách thức

Các vị khách mời tham gia tọa đàm

Đã có 5 dự án ra khỏi "danh sách đen" 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả

Chính phủ luôn xác định việc xử lý các vấn đề tồn tại của một số dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả, thua lỗ là nhiệm vụ quan trọng và được Chính phủ tập trung chỉ đạo thường xuyên, liên tục, quyết liệt.

Kế thừa kết quả của nhiệm kỳ trước, đặc biệt từ năm 2021, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, một số dự án trì trệ đã có bước chuyển biến tích cực, có dự án đã hoạt động và kinh doanh có lợi nhuận. Tiêu biểu là Nhà máy Nhiệt điện Thái Bình 2 sau 11 năm đóng băng đã tổ chức đốt lửa lần đầu tổ máy số 1 ngày 23/3 vừa qua, hướng tới mục tiêu hòa lưới điện vào ngày 30/4 và đốt than lần đầu tổ máy 1 vào ngày 16/6 tới đây.

Cùng với đó, sau hơn 3 năm triển khai Quyết định số 1468/QĐ-TTg của Thủ tướng phê duyệt Đề án xử lý các tồn tại yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ kém hiệu quả thuộc ngành công thương (Đề án 1468), ngày 4/11/2021, Ban chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của các dự án trên thống nhất đưa 5 dự án ra khỏi "danh sách đen" 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả.

Kết quả khởi sắc này có được từ nhiều nỗ lực, quyết tâm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, doanh nghiệp liên quan trong việc tháo gỡ khó khăn về cơ chế và tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Ông Hồ Sỹ Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp khẳng định, việc 5 dự án đưa ra khỏi danh mục theo dõi của Ban Chỉ đạo là một quá trình dài.

Tại Tọa đàm "Xử lý các dự án yếu kém: Bài học kinh nghiệm và hướng đi tiếp theo" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 5/4, ông Hồ Sỹ Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp khẳng định, việc 5 dự án đưa ra khỏi danh mục theo dõi của Ban Chỉ đạo là một quá trình dài.

"5 dự án này đều bám sát các mục tiêu cụ thể là khắc phục thua lỗ, thậm chí có lãi. Các dự án không còn khả năng khắc phục vì các lý do như sản phẩm đưa ra không còn thị trường, không cạnh tranh được với các sản phẩm nhập khẩu thì xử lý tài chính, cơ cấu vốn, giải pháp cuối cùng là phá sản", ông Hùng cho biết.

Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ cũng theo hướng mới, là cơ hội mở ra cho DN để lựa chọn các nhà đầu tư mới để thích ứng với thị trường hiện nay, tạo đà phát triển mới cho DN.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chia sẻ rằng, qua quan sát cho thấy, năm nay khối lượng việc đầu nhiệm kỳ mới, Chính phủ và các bộ ngành đã nỗ lực rất cao. Và rõ ràng với, nỗ lực làm việc như vậy, phải có kết quả.

"Có những dự án gọi là hồi sinh, tạo ra sản phẩm về mặt kinh tế. Nhưng lo nhất là dự án bị dừng (thiệt hại vốn, lỗ lũy kế…). Tuy nhiên, với việc xử lý các dự án lần này, cá nhân tôi đánh giá cao 2 điểm, đó là xử lý tích cực và xử lý có kết quả", ông Hiếu nói.

Ông Nguyễn Hùng Dũng, Thành viên HĐTV Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (trái) trao đổi tại Tọa đàm - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Chặng đường phía trước còn rất nhiều thách thức

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Sĩ Dũng cũng chỉ rõ, chặng đường phía trước còn rất nhiều thách thức trong xử lý các dự án yếu kém gắn với điều kiện phát triển thị trường, hướng dẫn doanh nghiệp về pháp lý trong việc xử lý tranh chấp hợp đồng EPC, hay giải quyết khó khăn về tài chính.

Chia sẻ những thách thức về phía doanh nghiệp, cụ thể với 5 dự án của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) ông Nguyễn Hùng Dũng, Thành viên HĐTV PVN cho biết: "Thực chất 5 dự án này không hoàn toàn của Tập đoàn. Ví dụ dự án Bình Phước, Tập đoàn chỉ chiếm 29%, phía nước ngoài nắm cổ phần chi phối. Thứ hai là Dự án Nhiên liệu sinh học Phú Thọ, Tập đoàn nắm 35%, 65% là các doanh nghiệp bên ngoài nắm, nên việc tham gia chỉ đạo, điều hành hoặc có can thiệp để hỗ trợ các doanh nghiệp này cực kỳ khó".

Dự án thứ ba là Dự án Nhiên liệu sinh học miền Trung, các công ty con của Tập đoàn nắm chi phối. Khi triển khai Dự án này, giá dầu là 120-130 USD/thùng, nhưng khi hoàn thành, do khủng hoảng năng lượng, giá dầu xuống và dự án không hiệu quả.

"Tuy nhiên, PVN đã rất nỗ lực có những chỉ đạo điều hành, báo cáo các cấp có thẩm quyền, trước đây là Bộ Công Thương và sau này là Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, có sự quan tâm, hỗ trợ giúp PVN xử lý các vấn đề tồn tại", ông Hùng nói

Về cơ bản, Nhà máy Nhiên liệu sinh học miền Trung trước đây đã vận hành thương mại 1,5 năm. Tại thời điểm vận hành thương mại đầu tiên chỉ lỗ lũy kế theo kế hoạch, nhưng giai đoạn sau khi giá dầu xuống, dự án bắt đầu lâm vào khó khăn. Khi đầu tư xây dựng lãi suất rất cao, có thời điểm các doanh nghiệp của PVN tham gia góp vốn vào Dự án Nhiên liệu sinh học miền Trung phải vay tới 25-27%/năm.

Ông Hùng cho rằng, chi phí tài chính lớn ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp này. Tới thời điểm hiện nay, về cơ bản các hạng mục công việc, các vấn đề liên quan đến hợp đồng dã được xử lý và được PVN báo cáo Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước và Chính phủ đưa ra khỏi danh mục các dự án khó khăn, yếu kém để PVN chủ động đưa ra những quyết sách, cơ chế để xử lý dứt điểm tồn tại của dự án này.

Dự án thứ tư là Dự án Sơ sợi Đình Vũ. Dự án này trước đây PVN tham gia đầu tư với mong muốn góp phần bảo đảm nguồn sợi cho các doanh nghiệp may mặc trong nước. Qua thời gian đầu tư gặp một số khó khăn do thị trường, chúng ta hoàn toàn không chủ động được nguyên liệu nên dự án này chưa có kết quả.

"Chúng tôi đã rất nỗ lực xử lý các vấn đề tồn đọng liên quan đến dự án. Tới thời điểm này, cơ bản hợp đồng giữa nhà thầu chính và chủ đầu tư đã được xử lý. PVN cũng đã tìm kiếm các đối tác để cùng xử lý các vấn đề tài chính bảo đảm nguyên liệu đầu vào cũng như tiêu thụ sản phẩm của nhà máy. Đến thời điểm hiện nay, nhà máy hoạt động cơ bản ổn định, các phân xưởng đưa vào vận hành toàn bộ dây chuyền. Doanh nghiệp bắt đầu có lãi, nhưng không lớn", ông Hùng cho hay.

Tuy nhiên để giải quyết dứt điểm như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước và Bộ Công Thương cẩn khoảng thời gian dài nữa. "Quan điểm của PVN là chủ động xử lý các vấn đề liên quan đến nhà máy này, làm sao sau khi có lãi bắt đầu cổ phần hóa hoặc bán, chuyển nhượng cổ phần của PVN tại dự án này bởi dự án này không nằm trong cơ cấu các hoạt động sản xuất, kinh doanh chính của PVN", lãnh đạo PVN nhấn mạnh.

Dự án thứ năm là Dự án đóng tàu Dung Quất. Khi tiếp nhận dự án từ Vinashin, dự án này trong giai đoạn đầu tư dở dang. Với sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, đặc biệt là của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương, PVN đã nỗ lực chỉ đạo làm việc và hỗ trợ đơn vị ký kết các hợp đồng, tổ chức triển khai hoàn thiện các hạng mục đầu tư dở dang. Ông Hùng cho biết, tới thời điểm hiện nay, Nhà máy đã đóng một số tàu siêu trường, siêu trọng, thực hiện một số hoạt động sửa chữa, đóng mới các phương tiện cho các chủ tàu trong và ngoài nước.

Với phần tài sản đã hoàn thành, đã đưa vào sử dụng, nếu chỉ tính riêng phần tài sản tham gia và sản xuất kinh doanh, Nhà máy đáu tàu Dung Quất hoàn toàn tự chủ về tài chính và có lãi. Nhưng nếu tính toàn bộ chí phí đầu tư đang dở dang cần phải tính toán đầy đủ thì dự án đang lỗ.

"Chúng tôi hy vọng sẽ có chuyển biến tích cực trong thời gian tới khi chúng tôi tái cơ cấu lại toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị, có cơ chế xử lý hạng mục công việc đang dở dang, dự án sẽ có những bước chuyển mình và có thể hoàn toàn tự chủ về tài chính", ông Hùng kỳ vọng.

Tại sự kiện, ông Nguyễn Hữu Tú, Thành viên HĐTV Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam cho biết, Tập đoàn có 4 dự án, trong đó có 2 dự án phân bón Urea với tổng công suất 1,06 triệu tấn; 2 dự án phân bón phức hợp DAP với tổng công suất 660.000 tấn.

Trong thời gian vừa qua, được sự chỉ đạo hết sức sát sao của Thủ tướng Chính phủ, Thường trực Chính phủ, các bộ ngành, đặc biệt là Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, Bộ Công Thương, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam đã bám sát sự chỉ đạo, đặc biệt là Chương trình hành động 4269, các kết luận phiên họp của Ban Chỉ đạo Chính phủ để triển khai các nhóm giải pháp tháo gỡ khó khăn, phục hồi sản xuất, kinh doanh...

Về phía 4 đơn vị của Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cũng đã thành lập 1 Ban Chỉ đạo thường xuyên chỉ đạo vấn đề này, trực tiếp đồng chí Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐTV là Trưởng ban Chỉ đạo, các tổ chỉ đạo tại 4 đơn vị này và đưa ra các giải pháp, thực hiện từ khâu quản trị nguyên liệu đầu vào, quản trị sản xuất và quản trị quy trình đầu ra.

Ông Tú cho biết, sau sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ngành thì năm 2021, các dự án đã có sự chuyển biến rõ nét so với năm 2020. Cụ thể dự án DAP Hải Phòng đã đủ điều kiện để đưa ra khỏi danh sách 12 dự án, hiện tại kinh doanh bền vững.

"Ba dự án còn lại, đến năm 2021, dự án đạm Hà Bắc lần đầu tiên sau 5 năm đi vào vận hành và đã có lãi; Dự án đạm Ninh Bình và dự án DAP số 2 Lào Cai cũng đã cắt lỗ hàng nghìn tỷ. Do vậy công tác chia sẻ rủi ro vừa qua, chúng tôi đã thực hiện được nghĩa vụ đó", ông Tú chia sẻ.

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu bày tỏ: "Rất mừng vì hiện nay chúng ta có cách tiếp cận đặt lợi ích của Nhà nước lên cao nhất, giảm thiểu thiệt hại thấp nhất".

Làm sao để xử lý các dự án với mức thiệt hại thấp nhất, đem lại hiệu quả tốt nhất

Để giúp PVN xử lý dứt điểm toàn bộ các dự án này, PVN có một số đề xuất về cơ chế, chính sách. Cụ thể, đối với Nhà máy lọc dầu Dung Quất, những hạng mục công việc nào đã hoàn thành, đưa vào chuỗi sản xuất dây chuyền của Nhà máy thì sẽ được tính toán khấu hao thể hiện trong báo cáo tài chính. Hạng mục nào đầu tư quá lớn, thực ra trước đây PVN nhận về không có nhu cầu sử dụng, sẽ phải chuyển giao hoặc xử lý về mặt tài chính mới có thể xử lý dứt điểm được.

Đối với Nhà máy Nhiên liệu Dung Quất, PVN đang có kế hoạch có thể bán, chuyển nhượng hoặc chuyển giao cho ngân hàng, vì đây không phải là lĩnh vực chính của PVN.

Còn các dự án Bình Phước, Nhiên liệu Sinh học Phú Thọ, PVN không có quyền hoặc không thể tham gia trong việc tái cơ cấu hoặc xử lý triệt để các dự án này. Thực chất, PVN chỉ có 2 dự án: Đóng tàu Dung Quất và Nhiên liệu sinh học miền Trung.

Về giải pháp xử lý, TS. Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, đối với các dự án yếu kém, kể cả những dự án xử lý xong vấn đề cơ chế, sẽ không thể có phương án tuyệt đối tốt, mà chỉ có phương án tối ưu. Theo đó, vấn đề là làm sao để xử lý với mức thiệt hại thấp nhất cho Nhà nước, đem lại hiệu quả tốt nhất có thể. Và sắp tới có thể các dự án khác cũng nên theo phương án xử lý như vậy.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu bày tỏ: "Tôi rất mừng vì nguyên tắc đó được thống nhất. Sự không thống nhất trong nguyên tắc sẽ rất khó để xử lý. Rất mừng vì hiện nay chúng ta có cách tiếp cận đặt lợi ích của Nhà nước lên cao nhất, giảm thiểu thiệt hại thấp nhất".

Tuy nhiên, ông Hiếu cho rằng: "Đôi khi phải nói ngược, cũng có những dự án có thể không có thị trường, không có khả năng, chúng ta phải tính đến những phương án như phá sản, thu hồi tài sản… Với tư duy của một nhà đầu tư, tôi thấy cách tiếp cận này rất hợp lý. Chúng ta đã thống nhất một vài phương án đang đi đúng hướng. Chúng ta đều nói về từng dự án, cá thể hóa từng dự án, đánh giá kỹ từng dự án. Từ đó tìm ra phương án tối ưu cho từng dự án. Đây là điểm rất tốt".

Ông Hiếu đề xuất, khi xử lý các dự án thì tính toán các lợi ích, cơ cấu lại chính bản thân dự án, tiết giảm các chi phí để nâng cao hiệu quả. Thậm chí tính đến cả phương án cơ cấu lại sản phẩm phù hợp, phục hồi đúng sản phẩm ban đầu nếu không có thị trường. Đồng thời phải tính đến cả dài hạn.

Ngay cả sau khi khôi phục ở một giai đoạn nhất định thì có thể tạo điều kiện thoái vốn hoàn toàn ra khỏi các dự án. Ông Hiếu đánh giá và nhất trí rất cao cách tiếp cận tối ưu hóa lợi ích theo cả chiều xuôi và chiều ngược, tính đến từng lợi ích cụ thể, giao trách nhiệm cho từng bên có liên quan./.

An Nhi