Nâng tầm ĐBSCL từ "vùng trũng" trở thành vùng bứt phá, phát triển bền vững

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng

Quy hoạch chứa đựng 5 tư duy mới và 7 đột phá

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, đây là bản quy hoạch vùng đầu tiên được ban hành theo Luật Quy hoạch, được tích hợp đa ngành, đa lĩnh vực, được nghiên cứu hết sức công phu, khoa học, khách quan, phù hợp chủ trương của Đảng, bối cảnh tình hình mới, cũng như điều kiện thực tiễn của Vùng và kinh nghiệm quốc tế.

Bản Quy hoạch thể hiện “Tư duy mới - Tầm nhìn mới - Giá trị mới - Cơ hội mới” cho tương lai phát triển vùng ĐBSCL, nhất là trong bối cảnh thích ứng biến đổi khí hậu, nước biển dâng. 5 tư duy mới trong bản quy hoạch ĐBSCL là nền tảng để mở ra các cơ hội mới, giá trị mới cho toàn Vùng.

Thứ nhất là chủ động kiến tạo phát triển vùng ĐBSCL theo hướng bền vững, hài hòa, dựa trên 3 trụ cột kinh tế - xã hội - môi trường.

Thứ hai là linh hoạt, nhạy bén, sáng tạo, biến thách thức thành cơ hội, chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng chủ yếu dựa vào sử dụng hiệu quả các nguồn lực, thúc đẩy phát triển, ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thứ ba là đổi mới, cải cách mạnh mẽ, chuyển đổi nhanh mô hình phát triển từ phân tán, nhỏ lẻ sang phát triển theo hướng tập trung.

Thứ tư là liên kết phát triển, hình thành và phát triển các hành lang kinh tế thông qua liên kết trong và ngoài Vùng ở tất cả các cấp độ.

Thứ năm là bền vững, chiến lược lâu dài, nâng cao năng lực cạnh tranh theo hướng phát triển hạ tầng đi trước, tạo nền tảng cho sự phát tr,iển nhanh, bền vững của Vùng.

Về 7 đột phá, Bộ trưởng cho biết, đột phá đầu tiên và lớn nhất là phát triển hài hoà, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu dựa trên 3 trụ cột là kinh tế, xã hội và môi trường.

Hai là, phát triển theo hướng thuận thiên, thích ứng, tôn trọng và không can thiệp quá sâu vào quy luật tự nhiên, phát triển bền vững theo phương châm "sống chung với lũ", sống chung với mặn, với khô hạn, thiếu nước, phù hợp với điều kiện thực tế.

Ba là, lấy con người làm trung tâm, làm mục tiêu, làm động lực; lấy tài nguyên nước là yếu tố cốt lõi để phát triển. Đồng thời, chú trọng bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá, hệ sinh thái tự nhiên.

Bốn là, nguồn nước lợ từng được cho là thách thức nhưng bây giờ, với tư duy thay đổi, chúng ta biến thách thức thành cơ hội, coi nguồn nước lợ là tài nguyên.

Năm là, nếu như trước đây chúng ta phát triển theo hướng phân tán, nhỏ lẻ, không tập trung, không tạo ra động lực, thì bây giờ Quy hoạch đặt ra yêu cầu về việc nông nghiệp, công nghiệp, đô thị đều phải tập trung lại.

Sáu là, về nông nghiệp, chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp thích ứng với thay đổi về điều kiện tự nhiên, theo 3 tiểu vùng sinh thái, bao gồm vùng nước ngọt quanh năm, vùng chuyển tiếp ngọt-lợ và vùng ven biển chuyển tiếp mặn-lợ. Đồng thời, phát triển 8 trung tâm đầu mối về nông nghiệp gắn với các vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, kết nối với các đầu mối hạ tầng để hình thành các chuỗi giá trị nông nghiệp, nâng cao giá trị, hiệu quả và thúc đẩy đổi sáng tạo với các sản phẩm nông nghiệp chính của Vùng.

Bảy là, chủ trương đầu tư sớm tuyến đường ven biển đã được đưa vào Quy hoạch. Tuyến đường ven biển mở ra không gian mới cho sự phát triển của ĐBSCL để thúc đẩy kinh tế biển, tạo nên một hành lang kinh tế bao gồm phát triển về công nghiệp, nông nghiệp, du lịch, đô thị và kết nối với Thành phố Hồ Chí Minh, để trở thành một "huyết mạch" quan trọng.

Bản đồ phương hướng phát triển mạng lưới đường cao tốc vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2021 - 2030.

Bản quy hoạch nhằm thực hiện một chủ trương rất lớn của Bộ Chính trị...

Về vai trò của bản Quy hoạch sắp được công bố, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, đây là bản quy hoạch vùng đầu tiên được tổ chức lập theo cách tiếp cận tích hợp đa ngành, được quy định tại Luật Quy hoạch, nhằm cụ thể hóa tầm nhìn, quan điểm, mục tiêu phát triển vùng ĐBSCL đã được xác định tại Nghị quyết 13/NQ-TW của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. "Đây là chủ trương rất lớn của Bộ Chính trị với tầm nhìn mới, quan điểm mới, mang tính đột phá để phát triển nhanh và bền vững cho ĐBSCL", Bộ trưởng chia sẻ.

Bản quy hoạch Vùng sẽ là cơ sở để lập các quy hoạch tiếp theo của các tỉnh, các quy hoạch ngành liên quan, là cơ sở để điều phối, liên kết phát triển Vùng mà lâu nay đang là một điểm hạn chế. Từ quy hoạch này, các địa phương cần nhận diện cơ hội và các thách thức mới của mình, từ đó cơ cấu lại các ngành kinh tế, tìm ra các động lực tăng trưởng để phát triển nhanh và bền vững, gắn với đảm bảo quốc phòng an ninh.

Thông qua việc tích hợp đa ngành, đa lĩnh vực, bản quy hoạch vùng ĐBSCL sẽ giúp Trung ương và đại phương xác định được những lĩnh vực ưu tiên, những dự án trọng tâm, trọng điểm cần tập trung đầu tư sớm.

Từ định hướng phát triển, tổ chức không gian phát triển với tầm nhìn dài hạn, gắn với nguồn lực đầu tư cho kế cấu hạ tầng, sẽ tạo điều kiện cho các nhà đầu tư có cơ hội để tham gia đầu tư vào vùng ĐBSCL. “Đó là những ý nghĩa cốt lõi của bản quy hoạch lần này đối với ĐBSCL sau khi được Thủ tướng phê duyệt”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bản quy hoạch cũng đồng thời cho thấy nhu cầu đầu tư cho Vùng là rất lớn và các cơ hội đầu tư trực tiếp của các nhà đầu tư trong các lĩnh vực tại ĐBSCL cũng rất lớn. Đầu tiên là từ đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội thông qua hình thức PPP để thu hút các nguồn lực từ nhà đầu tư trong và ngoài nước; Thứ hai là đầu tư trực tiếp vào các lĩnh vực sau khi cơ cấu lại các ngành kinh tế, như: nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp gắn với du lịch, công nghiệp chế biến chế tạo, năng lượng tái tạo, logistics, du lịch sinh thái, bất động sản…

"Đó là những ngành sẽ được tập trung phát triển trong thời gian tới, đồng thời đó cũng là những ngành có nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư", Bộ trưởng cho biết.

Do thu hút đầu tư từ xã hội rất khó, Bộ trưởng cho biết, nguồn lực để giúp ĐBSCL phát triển có sự ưu tiên hơn của Trung ương. Ảnh: Chinhphu.vn

Quy hoạch mới sẽ tạo ra diện mạo mới cho vùng ĐBSCL

Mặc dù khu vực kinh tế của Vùng đã có bước phát triển vượt bậc và đóng góp lớn cho đất nước, đặc biệt trong việc đảm bảo an ninh lương thực, nhưng sức phát triển còn dưới tiềm năng, tăng trưởng, sản xuất còn thiếu bền vững; đời sống, thu nhập của người dân cón nhiều khó khăn, trong khi đó, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông, bờ biển diễn ra ngày càng diễn ra gay gắt.

Vì thế, nhiệm vụ của Vùng là cần biến thách thức thành cơ hội, coi thách thức là động lực để chuyển đổi nhanh mô hình tăng trưởng theo hướng gia tăng hiệu quả và giá trị, chú trọng phát triển khai thác hiệu quả nguồn lực từ con người, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, trong nỗ lực phát triển kinh tế Vùng, việc tập trung phát triển kết cấu hạ tầng, thiết yếu, như: giao thông, thủy lợi, năng lượng, nước sạch, kinh tế số… phải đi trước, đặc biệt là các tuyến cao tốc và đường ven biển, để tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh, bền vững. Theo đó, chủ trương đầu tư sớm tuyến đường ven biển đã đưa vào trong quy hoạch, nhưng chúng ta chưa có điều kiện để đầu tư. Lần này, trong nỗ lực hỗ trợ cho ĐBSCL có bước phát triển mới, Chính phủ quyết định kêu gọi vận động các nhà tài trợ bổ sung khoảng 2 tỷ USD cho khoảng 20 dự án hết sức quan trọng tại 13 tỉnh ĐBSCL, trong đó có tuyến đường ven biển.

Tuyến đường ven biển mở ra là mở ra không gian phát triển mới cho ĐBSCL, để phát triển kinh tế biển, biến nó thành hành lang kinh tế bao gồm: công nghiệp, nông nghiệp, du lịch, đô thị…, kết nối với TP. Hồ Chí Minh để trở thành một tuyến quan trọng. Cùng với đó, sắp xếp lại dân cư để phòng chống, giảm nhẹ thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu. Một ý nghĩa nữa là đảm bảo vấn đề quốc phòng an ninh.

Theo dự kiến, tuyến đường ven biển sẽ được đầu tư sớm, đồng bộ và hoàn thành từ nay đến năm 2025, khép kín toàn bộ vùng ĐBSCL kéo dài từ Tiền Giang (bờ Đông) đến Kiên Giang (bờ Tây) của vùng ĐBSCL.

Về liên kết vùng, Bộ trưởng nhấn mạnh, các địa phương trong vùng ĐBSCL phải cùng nhau hướng về một mục tiêu, coi tổng thể của Vùng là quan trọng nhất chứ không mâu thuẫn lẫn nhau. "Cần hỗ trợ, hợp tác với nhau để biến đoàn kết thành sức mạnh, sử dụng nguồn lực hiệu quả nhất để cùng nguồn lực Trung ương đạt được nhiều giá trị hơn", Bộ trưởng chỉ rõ, "Không chỉ tại ĐBSCL, xu hướng hợp tác, liên kết kinh tế vùng sẽ là xu thế tất yếu trên cả nước, vì lợi ích chung, vì mục tiêu phát triển tổng thể, trong đó có mục tiêu phát triển bền vững của từng vùng, từng địa phương".

Bộ trưởng chia sẻ niềm tin rằng, khi chúng ta có bản quy hoạch tốt, bố trí các nguồn lực đầu tư, dành các ưu tiên cho vùng ĐBSCL cùng các chính sách đi kèm để thu hút các nhà đầu tư, chắc chắn diện mạo vùng ĐBSCL sẽ có bước thay đổi hết sức nhanh chóng.

Từ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước với tư duy mới, tầm nhìn mới sẽ mang lại nhiều giá trị mới cho phát triển vùng ĐBSCL cũng như mang lại nhiều cơ hội mới cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Không chỉ là sự bứt lên trong phát triển kinh tế, các hoạt động văn hóa, bảo tồn hệ sinh thái, đời sống của người dân sẽ được nâng lên, theo hướng tạo dựng và nâng tầm môi trường sống bền vững. Với 5 tư duy mới và 7 đột phá trong quy hoạch phát triển vùng ĐBSCL, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, chắc chắn diện mạo của Vùng sẽ thay đổi lớn trong thời gian tới đây.

Những nguồn lực và cách thức nào thúc đẩy đầu tư tại ĐBSCL?

ĐBSCL là vùng có vị trí vai trò hết sức quan trọng đối với phát triển kinh tế, bảo đảm quốc phòng an ninh của Việt Nam. Mặc dù có những bước phát triển mạnh mẽ, vượt bậc nhưng Bộ trưởng cũng cho biết, thu hút đầu tư vào ĐBSCL rất khó, bởi Vùng ít có điều kiện nổi trội về hạ tầng, trong khi nguồn nhân lực hạn chế, các tài nguyên khoáng sản cũng không có thế mạnh. "Vậy làm sao để Đồng bằng sông Cửu Long có thể phát triển được?", Bộ trưởng đặt câu hỏi.

Tư lệnh ngành Kế hoạch và Đầu tư cho biết, do thu hút đầu tư từ xã hội rất khó, nên nguồn lực để giúp ĐBSCL phát triển sẽ có sự ưu tiên hơn của Trung ương. "Chính phủ đã thấy cái khó, nên trong suốt nhiệm kỳ 2016-2020 cho đến 2021-2025, Chính phủ đã ưu tiên ngân sách trung ương cho vùng ĐBSCL cao hơn so với các vùng khác, cao hơn so với các nhiệm kỳ khác", Bộ trưởng nói.

Để giải quyết căn cơ hạ tầng cho ĐBSCL, nhất là nâng cao năng lực cạnh tranh của Vùng, yêu cầu tiên quyết là phải tăng thêm đầu tư cho ĐBSCL. Chính phủ đã thông qua chủ trương tăng thêm khoảng 2 tỷ USD, ngoài định mức phân bổ đầu tư trung hạn 2021-2025 chung cho ĐBSCL. Đây là chủ trương quyết sách rất lớn của Chính phủ, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước với ĐBSCL và chưa có tiền lệ.

Cụ thể, trong giai đoạn 2021-2025, tổng số vốn ngân sách Nhà nước dự kiến hỗ trợ cho các dự án trên địa bàn do địa phương quản lý đạt khoảng 266.000 tỷ đồng, tăng 20% so với giai đoạn 2016-2020, trong đó nguồn vốn cân đối ngân sách địa phương là khoảng 162.000 tỷ đồng, nguồn vốn ngân sách Trung ương là khoảng 82.000 tỷ đồng, nguồn vốn nước ngoài (ODA) là 22.000 tỷ đồng.

Tổng số vốn ngân sách nhà nước đầu tư dự kiến giai đoạn 2021-2025 của vùng khoảng 388.000 tỷ đồng. Với số vốn được bố trí như trên, Bộ trưởng tin rằng, chúng ta sẽ có điều kiện để hoàn thành một số công trình trọng điểm như: Thông các tuyến cao tốc, nâng cấp, cải tạo kênh Hồng Ngự-Vĩnh Hưng, kết nối và hoàn thiện các hệ thống thủy lợi, các công trình trữ nước, chống xâm nhập mặn…

Liên quan đến nguồn FDI, Bộ trưởng cung cấp thông tin đáng mừng là, đến năm 2021, tổng vốn đầu tư FDI của ĐBSCL tăng lên đáng kể so với các năm trước. Dòng vốn FDI ở đây đang trở nên đa dạng, linh hoạt và sẽ thúc đẩy tăng trưởng cho các ngành.

Về cơ chế, chính sách đảm bảo liên kết vùng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục tham mưu hoàn thiện thể chế điều phối vùng ĐBSCL theo hướng tăng cường vai trò của các địa phương trong Hội đồng điều phối vùng ĐBSCL, thu hút sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu, đào tạo vào việc thực hiện các hoạt động liên kết, xây dựng quy chế liên kết vùng.

Bộ trưởng lưu ý, vốn của Nhà nước chỉ là “vốn mồi” làm hạ tầng, còn vốn đầu tư phát triển tạo việc làm, tạo thu ngân sách phải là vốn kinh doanh. Nhưng muốn thu hút được kinh doanh thì phải có hạ tầng tốt, quy hoạch tốt. Nhà nước đã lo xong phần này và phần còn lại là của các địa phương.

Địa phương cần xác định xem làm thế nào để tạo môi trường hấp dẫn, điều kiện thuận lợi các nhà đầu tư về đất đai, nhân lực, giải phóng mặt bằng… Giải quyết được việc này mới thu hút được đầu tư và từ đó giải quyết được bài toán căn cơ về việc làm, thu ngân sách, thu nhập người dân của ĐBSCL.

"Nếu như không có doanh nghiệp, không có sự tham gia của các nhà đầu tư, vùng sẽ không thể tăng thu ngân sách, không tạo được việc làm và tăng thu nhập, dẫn tới đời sống người sẽ vẫn khó khăn và kinh tế ĐBSCL vẫn không thể phát triển được", Bộ trưởng nhận định.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng nhấn mạnh, việc thúc đẩy sự phát triển nguồn nhân lực của vùng, nhất là khi lao động chất lượng cao đang được cho là lực cản kinh tế vùng BĐSCL. Để phát triển nguồn nhân lực cho vùng cần tập trung vào 2 điểm căn cơ: Thứ nhất cần rà soát lại hệ thống đào tạo nghề của cả Trung ương và địa phương; Thứ hai là liên kết trong đào tạo nghề. Xác định nội dung đào tạo phải là những nghề nghiệp mà doanh nghiệp, xã hội cần và phù hợp với thực tiễn của vùng, chứ không phải những nghề mà chúng ta có. Đây là đặc thù riêng của ĐBSCL.

"Ví dụ, hiện nay vùng đang cần tập trung vào nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp gắn với du lịch, nông nghiệp hữu cơ thì chúng ta phải đào tạo ra những nhân lực làm việc trong các lĩnh vực đó", Bộ trưởng gợi ý.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh, trong đào tạo nghề cần có sự liên kết với nhau. Để có được nguồn nhân lực cần, đúng và trúng, Bộ trưởng gợi ý các địa phương rằng, không nhất thiết phải đào tạo tất cả các nghề ở mỗi địa phương, mà có thể địa phương này đào tạo nghề này sẽ bổ sung, tương hỗ cho địa phương khác. Không chỉ ở tỉnh này với tỉnh kia trong Vùng, mà còn có thể mở rộng liên kết vùng này với vùng khác để tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng khát vọng nâng tầm phát triển./.

Phương Anh