Mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm chế biến

Hội nghị tập trung bàn thảo về các cơ hội xuất khẩu ngành thực phẩm chế biến, với trọng tâm vào các thị trường khu vực châu Á và một số thị trường châu Đại Dương, châu Phi; thảo luận, tìm giải pháp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động xuất-nhập khẩu, qua đó hướng tới mục tiêu phát triển xuất-nhập khẩu bền vững đối với các mặt hàng thực phẩm chế biến của Việt Nam.

Nhiều dư địa tiềm năng cho ngành thực phẩm chế biến

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Vũ Bá Phú- Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho biết, với lợi thế phát triển nông nghiệp, các sản phẩm nông sản và thực phẩm chế biến của Việt Nam hiện đã có mặt tại trên 180 quốc gia và vùng lãnh thổ. Rất nhiều ngành trong lĩnh vực này đã đóng góp hơn 1 tỷ USD vào kim ngạch xuất khẩu hằng năm, đặc biệt là một số ngành như thủy sản đã đóng góp hơn 10 tỷ USD. Với thế mạnh về nguồn nguyên liệu hết sức dồi dào, ngành chế biến thực phẩm còn rất nhiều dư địa, tiềm năng để phát triển. Để phát huy các thế mạnh và dư địa tiềm năng này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 493/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030, trong đó đặt định hướng xuất khẩu đối với nhóm hàng nông, lâm, thủy sản cần tăng tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu, có giá trị kinh tế cao với, nâng cao khả năng đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn chất lượng.

Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 2/2023”

Tuy nhiên, một thực trạng vẫn tồn tại là mặc dù có sức cạnh tranh lớn trên thị trường thế giới nhưng các mặt hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam phần nhiều vẫn chủ yếu xuất khẩu sản phẩm thô, qua đường tiểu ngạch và đang chịu sức ép cạnh tranh gay gắt từ các nước trong khu vực ASEAN, châu Á hay của chính khách hàng lớn của các doanh nghiệp Việt Nam là Trung Quốc.

Đại diện Cục Xúc tiến Thương mại cũng cho biết, các thị trường nhập khẩu và tiêu thụ điều hàng đầu thế giới như: Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc… đang ngày càng gia tăng yêu cầu về tính bền vững đối với sản phẩm bao gồm các khía cạnh xã hội, môi trường và kinh tế trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Những thay đổi hành vi tiêu dùng, cũng ảnh hưởng trái chiều đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt là xu hướng toàn cầu hiện rất ưu tiên các nguồn đạm thực vật thay thế cho nguồn đạm từ động vật, dẫn đến nhu cầu tăng cao đối với các sản phẩm có nguồn gốc hữu cơ.

“Đây là thách thức nhưng cũng nên nhìn nhận như cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm chế biến của Việt Nam nắm bắt và phát triển”- ông Vũ Bá Phú nhấn mạnh.

Lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại cũng đề nghị, hệ thống cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài cần tiếp tục phát huy tốt hơn nữa vai trò trong hỗ trợ các địa phương, hiệp hội, ngành hàng, doanh nghiệp phát triển sản xuất, xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và mặt hàng xuất khẩu.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại đề nghị doanh nghiệp tận dụng các hội nghị giao ban làm kênh trao đổi hỗ trợ xúc tiến xuất nhập khẩu các mặt hàng

“Các Sở Công Thương, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp xuất-nhập khẩu cần tận dụng các hội nghị giao ban làm kênh trao đổi nhanh chóng, cụ thể nhu cầu hỗ trợ xúc tiến xuất nhập khẩu các mặt hàng tiềm năng và thế mạnh ra thị trường thế giới, kiến nghị đối với Bộ Công Thương và đặc biệt các cơ quan thương vụ Việt Nam tại nước ngoài để hỗ trợ doanh nghiệp địa phương, hỗ trợ các ngành hàng làm tốt công tác thị trường, thực hiện xuất nhập khẩu hiệu quả, đóng góp vào sự phát triển ngày càng vững mạnh của nền thương mại Việt Nam”- ông Vũ Bá Phú khuyến nghị.

Tại Hội nghị, các đại biểu đều có chung nhận định tình hình thế giới đã có những phục hồi tích cực, tuy vậy, ngành chế biến thực phẩm được dự báo sẽ tiếp tục gặp những trở ngại về mặt vĩ mô và môi trường kinh doanh trong năm 2023. Những cú sốc về chuỗi cung ứng tại các thị trường xuất khẩu làm giá nguyên, nhiên, vật liệu, giá cước vận chuyển tăng cao khiến giá thành hàng hóa ở mức cao, nhu cầu tiêu giảm; ảnh hưởng sức cạnh tranh của hàng hóa, sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam.

Mặc dù vậy, với xu hướng hội nhập của đất nước, ngành chế biến thực phẩm có cơ hội lớn để mở rộng và đa dạng quan hệ hợp tác với các nước để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế. Đồng thời, các hiệp định thương mại tự do (FTA) tiếp tục thực thi lộ trình cắt giảm thuế quan, cũng mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp trong ngành phát triển, tăng cường cơ hội xuất khẩu. Thị trường tỷ dân Trung Quốc đã mở cửa trở lại sẽ thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp xuất khẩu các sản phẩm thực phẩm chế biến. Đây là những cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm chế biến của Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu trong thời gian tới.

Cơ hội xuất khẩu nông sản và thực phẩm chế biến vào các thị trường

Cũng tại hội nghị, đại diện các thương vụ Việt Nam tại Australia, Algeria, Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản đã thông tin về những diễn biến mới nhất ở thị trường sở tại cũng như các chính sách, quy định thay đổi trong thời gian gần đây đối với các sản phẩm thực phẩm chế biến.

Đại diện các cơ quan thương vụ tại nước ngoài và doanh nghiệp, hiệp hội thảo luận trực tuyến tại Hội nghị

Chia sẻ tại Hội nghị, đại diện thương vụ Việt Nam tại Ai Cập cho biết, Ai Cập đang phải đối mặt với khủng hoảng kinh tế đặc biệt đối phó với giả cả tăng cao và đảm bảo cung cấp đủ thực phẩm thiết yếu cho người dân trước tháng lễ Ramadan (bắt đầu từ ngày 23/3). Trong tháng 02/2023, xảy ra tình trạng khan hiếm nhiều loại mặt hàng (như gạo và gia cầm) khiến giá cả tăng cao, buộc chính phủ phải nhập khẩu để điều tiết thị trường.

Theo đại diện thương vụ tại Ai Cập dự báo sản lượng gạo tiêu thụ của Ai Cập trong năm 2022-2023 (từ tháng 10/2022 đến tháng 9/2023) giảm nhẹ so với năm trước còn khoảng 4 triệu tấn do người dân chuyển sang tiêu thụ mỳ ống thay thế có giá bán thấp hơn. Tuy nhiên, sản lượng gạo xay xát trong nước dự kiến chỉ đạt 3,35 triệu tấn do đó Ai Cập vẫn cần nhập khẩu khoảng 500 ngàn tấn gạo trong năm 2023. Mặt hàng gạo hiện không phải chịu thuế nhập khẩu và thuế VAT, cũng như nhu cầu tiêu thụ gạo tiếp tục tăng do Ai Cập phải cắt giảm diện tích trồng lúa để đối phó vấn đề thiếu nước cùng với khả năng nguồn cung gạo giảm trên thị trường quốc tế, nên đây là cơ hội để gạo Việt Nam có thể xuất khẩu sang Ai Cập trong năm 2023.

Chia sẻ về thị trường Algeria, ông Hoàng Đức Nhuận- Tham tán, Thương vụ Việt Nam tại Algeria – thông tin, mặc dù Chính phủ Algeria thực hiện chính sách hạn chế nhập khẩu với những mặt hàng trong nước có thể sản xuất, nhưng nông sản và thực phẩm chế biến của Việt Nam vẫn có tiềm năng xuất khẩu sang thị trường này, như cà phê chưa rang xay, tiêu, gia vị, hạt điều, cá basa, cá ngừ, sữa bột .

“Do Algeria là quốc gia Hồi giáo, vì vậy chứng chỉ Halal là điều điều kiện cần để hàng hoá có thể nhập khẩu vào thị trường này. Đối tác Algeria ưu tiên tiếp xúc trực tuyến và có nhu cầu cao với hàng hoá có giá cả vừa phải. Doanh nghiệp trong nước lưu ý các yếu tố này khi xuất khẩu hàng hoá sang Algeria”- ông Nhuận lưu ý.

Liên quan đến các tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa, ông Nguyễn Phú Hòa, Tham tán, Thương vụ Việt Nam tại Australia cho biết, thời gian qua nhiều mặt hàng nông sản, thực phẩm của Việt Nam xuất hiện trên thị trường Australia như: tôm, cá tra, ba sa đã được sơ chế, chế biến được bán với số lượng lớn. Tuy nhiên, Australia có tiêu chuẩn nghiêm ngặt với các mặt hàng thực phẩm chế biến; bao bì sản phẩm chú trọng đến yếu tố môi trường; xuất xứ hàng hóa cũng phải được ghi rõ ràng và nổi bật trên bao bì sản phẩm.

Ông Hòa khuyến nghị đối với doanh nghiệp đang có đơn hàng chuẩn bị xuất khẩu sang thị trường Australia, cần đảm bảo việc hàng hóa đã đáp ứng các điều kiện nhập khẩu an toàn sinh học và chuẩn bị đầy đủ tài liệu nhập khẩu tối thiểu theo quy định của Australia; đảm bảo các thùng chứa hàng hóa và thực phẩm nhập khẩu phải tuân thủ đúng yêu cầu, sạch để hạn chế các rủi ro sẽ ảnh hưởng tới tiến độ kiểm tra hàng hóa.

Để hỗ trợ tăng xuất khẩu hàng hoá Việt Nam sang thị trường Australia, Thương vụ Việt Nam ở nước sở tại đang nỗ lực tăng sự hiện diện của gian hàng Việt Nam tại các hội chợ tại Australia. Thực hiện các chương trình tăng trải nghiệm của người tiêu dùng Australia với hàng Việt Nam, đưa hàng Việt Nam tới các bang xa.

“Doanh nghiệp trong nước gửi hàng mẫu trưng bày tại khu vực trưng bày hàng hoá Việt Nam tại Australia nhằm tăng tính nhận diện và quảng bá cho hàng Việt”, ông Hòa đề nghị.

Tăng cường hỗ trợ kết nối doanh nghiệp và cơ quan thương vụ

Tại Phiên thảo luận, đại diện các hiệp hội (Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, Hiệp hội Thực phẩm minh bạch), và cơ quan địa phương đã tập trung thảo luận về những khó khăn, thuận lợi, đề xuất nhu cầu hỗ trợ và các sáng kiến liên quan đến việc thực hiện hoạt động xúc tiến thương mại, xuất nhập khẩu thực phẩm chế biến với các thị trường nước ngoài của các địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Thu Liên, Trưởng Ban kết nối, Trưởng văn phòng đại diện Hiệp hội Thực phẩm Minh bạch tại Hà Nội đề nghị Bộ Công Thương tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thành viên Hiệp hội tham gia các hội chợ lớn ở nước ngoài giúp quảng bá rộng rãi hơn sản phẩm và thương hiệu nông sản, thực phẩm chế biến của Việt Nam; được kết nối với thương vụ ở các quốc gia và các vùng thị trường, mục tiêu cụ thể là thị trường Nhật Bản.

Bà Liên cũng đề xuất cơ quan Thương vụ chia sẻ quy định của nước sở tại về các tiêu chuẩn quản lý chất lượng, yêu cầu về bao bì để hiệp hội phân tích, rút ra thông tin thị trường cho hội viên, từ đó đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng có lợi thế.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên bày tỏ mong muốn những thông tin từ cơ quan thương vụ sẽ giúp ích cho các địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp về định hướng hoạt động sản xuất, kinh doanh

Đánh giá cao các thông tin cập nhật chính sách và khuyến nghị thiết thực của hệ thống thương vụ ngoài nước, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên bày tỏ mong muốn những thông tin này sẽ giúp ích cho các địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp về định hướng hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là trong bối cảnh hết sức khó khăn về thị trường từ nay đến cuối năm.

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại thúc đẩy xuất khẩu, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm, trong đó tập trung nắm bắt diễn biến chính sách của nước sở tại, của các thị trường lớn, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp mở rộng thị trường xuất khẩu cũng như danh mục, quy mô hàng hóa và giá trị xuất khẩu, đồng thời tăng cường kết nối doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, phổ biến các quy cách, tiêu chuẩn hàng hoá, tập quán tiêu dùng, tiếp cận phương thức sản xuất mới phù hợp và hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng hợp tác đầu tư.

Về phía doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị liên hệ thường xuyên và chặt chẽ với các vụ thị trường ngoài nước, thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để quảng bá và tiềm năng thế mạnh của mình.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên gợi ý, thương vụ rất cần sản phẩm để trưng bày tại Đại sứ quán nước sở tại. Doanh nghiệp có thể hỗ trợ để quảng bá và cho khách hàng trải nghiệm sản phẩm ngay tại đây”. Lãnh đạo Bộ Công thương cũng giao Cục Xúc tiến thương mại cần nghiên cứu lập cẩm nang về danh mục, quy cách hàng hoá và tiêu chuẩn kỹ thuật theo từng khu vực thị trường để giúp doanh nghiệp, hiệp hội tham khảo./.

Hiếu Phương