Doanh nghiệp Nhật Bản quan tâm xử lý tranh chấp qua trọng tài để tăng hiệu quả hợp tác

Theo đó, ông Kinoshita cho biết, trong những năm gần đây, trước nhu cầu cơ sở hạ tầng và thị trường tiêu dùng sôi động ở Việt Nam, các công ty Nhật Bản ngày càng quan tâm đến việc đầu tư vào các lĩnh vực nhiều tiềm năng như: điện năng lượng tái tạo và cơ sở hạ tầng sản xuất điện khác, phát triển đô thị như trung tâm mua sắm.

Đại diện JCCI phát biểu tại Hội thảo

Đáng chú ý, Chủ tịch JCCI cho biết, JCCI có hơn 2.000 thành viên là các công ty Nhật Bản tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, một nửa trong số đó hoạt động trong lĩnh vực sản xuất. Trong đó, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất máy móc, vận tải bốn bánh và hai bánh, điện tử và máy móc công nghiệp là những lĩnh vực chính. Những ngành sản xuất này đòi hỏi đầu tư lớn, tạo ra một lượng lớn việc làm tại địa phương và thu hút nhiều ngành công nghiệp phụ trợ.

Ông Kinoshita dẫn kết quả khảo sát của JETRO và JBIC cho thấy, Việt Nam là điểm đến phát triển kinh doanh hứa hẹn nhất trong ASEAN đối với các công ty Nhật Bản. Theo đó, hơn 60% công ty Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng kinh doanh tại Việt Nam trong hai năm tới. Tuy nhiên, Chủ tịch JCCI cũng nhấn mạnh mối lo ngại của các doanh nghiệp Nhật Bản trước những rủi ro tranh chấp có xu hướng ngày càng tăng.

“Đối với các công ty Nhật Bản, khi mở rộng hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, chúng tôi có tính đến rủi ro tranh chấp thương mại sẽ gia tăng, chẳng hạn như không thực hiện đúng hợp đồng. Ví dụ, năm ngoái đã có một vấn đề bất cập mà các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất của Nhật Bản gặp phải liên quan tới việc thực hiện các quy định mới ban hành về phòng cháy chữa cháy. Có những trường hợp nhà máy không thể đưa vào hoạt động mặc dù đã hoàn thành việc xây dựng nhà xưởng, nhà kho do không xin được giấy chứng nhận phòng cháy chữa cháy", Chủ tịch JCCI nêu ví dụ.

Chia sẻ cụ thể hơn, ông cho biết, đối với công ty xây dựng, dù là công ty xây dựng Nhật Bản hoặc một công ty xây dựng địa phương tại Việt Nam đều không thể bàn giao được công trình, nên không thể thu hồi được chi phí xây dựng, còn chủ đầu tư là doanh nghiệp sản xuất, thì đánh mất cơ hội kinh doanh do sự chậm trễ trong việc đưa nhà máy vào hoạt động.

“Trong tương lai, vấn đề ai sẽ chịu chi phí xây dựng bổ sung để đáp ứng được các quy định mới về phòng cháy chữa cháy ngày càng trở nên nổi cộm. Việc cố gắng giải quyết những tranh chấp này tại tòa án là vô cùng tốn thời gian và chi phí, đồng thời các doanh nghiệp còn lo ngại về việc liệu tòa án có đưa ra phán quyết công bằng hay không. Dự kiến, ​​nhu cầu của các doanh nghiệp về việc muốn xử lý nhanh chóng thông qua các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế sẽ tiếp tục tăng”, ông Kinoshita cho hay.

Mặt khác, Chủ tịch JCCI cũng đưa ra yêu cầu từ góc độ cải thiện môi trường để sử dụng nhiều hơn hình thức xử lý tranh chấp bằng trọng tài. Theo quy định của pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, các phán quyết của trọng tài Việt Nam và của trọng tài nước ngoài đều có thể cưỡng chế thi hành tại Việt Nam.

“Vì thế, chúng tôi cho rằng, trọng tài sẽ giúp đảm bảo việc thực hiện hợp đồng thương mại và là một giải pháp hiệu quả để bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp và nhà đầu tư. Tuy nhiên, phán quyết của trọng tài nước ngoài phải được tòa án Việt Nam công nhận, thì mới có hiệu lực thi hành tại Việt Nam”, ông Kinoshita chỉ rõ.

Dẫn một số trường hợp đã xảy ra trước đây, ông Kinoshita cho hay, để thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài tại Việt Nam, dường như đã có trường hợp doanh nghiệp nộp đơn yêu cầu tòa án tại Việt Nam công nhận việc thi hành phán quyết trọng tài, nhưng tòa án đã không công nhận khiến doanh nhiệp không thể thi hành được.

“Tôi nghe nói rằng, tỷ lệ phán quyết trọng tài không được công nhận đã giảm trong những năm gần đây và có vẻ như tình hình đang được cải thiện. Vì vậy, tôi sẽ tiếp tục theo dõi vấn đề này. Năm nay đánh dấu kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Nhật Bản và Việt Nam. Hai nước luôn có mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp và mối quan hệ đó ngày càng bền chặt. Tôi hy vọng rằng chúng ta có thể thắt chặt hơn nữa mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước”, Chủ tịch JCCI nhấn mạnh.

Đánh giá cao hoạt động của VIAC, Chủ tịch JCCI cho rằng, trong 30 năm qua, VIAC đã có thể giải quyết suôn sẻ các tranh chấp kinh doanh trên quan điểm công bằng và vô tư, đồng thời tạo ra một môi trường mà các bên đương sự có thể yên tâm nộp đơn khởi kiện hòa giải và trọng tài, góp phần to lớn vào việc cải thiện môi trường đầu tư cho công ty nước ngoài.

Cùng với tiến trình quốc tế hóa, tranh chấp giữa các doanh nghiệp ngày càng trở nên phức tạp và thường xuyên hơn. Trong bối cảnh đó, VIAC đã thành lập một đơn vị trực thuộc là Trung tâm Hòa giải Quốc tế (VMC) vào năm 2018, để có thể đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư bằng cách cung cấp phương án giải quyết tranh chấp thông qua “hòa giải” thay vì chỉ là “trọng tài” theo sát nội dung tranh chấp.

Hơn nữa, trong vài năm qua, đại dịch đã khiến các thủ tục tố tụng trọng tài gặp mặt trực tiếp trở nên khó khăn, nhưng VIAC đã thực hiện nhiều cách làm mới để đáp ứng nhu cầu của thực tiễn, chẳng hạn như cung cấp các dịch vụ trọng tài trực tuyến và đã tăng số lượng người dùng (VIAC dự kiến ​​có 270 đơn khởi kiện trọng tài mới trong năm 2021, tăng 21% so với năm trước).

"Người ta thường nói rằng, ở các nước Đông Nam Á các phán quyết tư pháp dễ bị ảnh hưởng bởi các tác động bên ngoài, nên rất khó có thể trông đợi việc nhận được các phán quyết công bằng tại tòa án. Vì vậy, chúng tôi kỳ vọng rất nhiều vào các thủ tục tố tụng giải quyết tranh chấp thay thế (ADR) như trọng tài và hòa giải ở Việt Nam. Chúng tôi hy vọng rằng, các tổ chức trọng tài quốc tế của Việt Nam sẽ tiếp tục đảm bảo tính trung lập, minh bạch và nhanh chóng ở mức độ cao để có thể là một lựa chọn cho các công ty nước ngoài", Chủ tịch JCCI nhấn mạnh.

Nói về mối quan hệ hợp tác sâu rộng và tốt đẹp giữa hai nước, trong phát biểu khai mạc Hội thảo, Chủ tịch VIAC Vũ Tiến Lộc cho biết, năm 2023 đánh dấu mốc kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Nhật Bản và 20 năm triển khai thực hiện Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản.

“Với lịch sử hợp tác phát triển lâu đời giữa hai nước, Nhật Bản là quốc gia duy nhất trên thế giới mà chúng tôi có quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng. Danh nghĩa Đối tác chiến lược sâu rộng chỉ dành cho Nhật Bản, và thực sự mối quan hệ hợp tác của chúng ta trong 50 năm qua và trong những năm gần đây phát triển hết sức mạnh mẽ, đang trở thành mẫu mực trong quan hệ hợp tác giữa một nước phát triển và một quốc gia đang phát triển. Chúng ta là 2 nền kinh tế có khả năng bổ sung rất tốt cho nhau. Nhật Bản đang là đối tác hàng đầu của chúng ta trong tất cả lĩnh vực quan trọng nhất, như: đầu tư, thương mại, du lịch, viện trợ phát triển, hợp tác khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ… Cộng đồng doanh nghiệp Nhật Bản cũng là những đối tác chiến lược sâu rộng đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Đầu tư của Nhật Bản đang có mặt ở hầu hết các tỉnh, thành phố, và dẫn dắt trong các lĩnh vực thương mại công nghiệp với chất lượng đầu tư và chất lượng giao lưu thương mại, khoa học công nghệ ở trình độ cao”, ông Lộc nhấn mạnh.

Chủ tịch VIAC Vũ Tiến Lộc khẳng định, VIAC luôn là người mở đường cho việc thực hiện phương thức giải quyết tranh chấp ngoài tòa án

Theo Chủ tịch VIAC, nền kinh tế Việt Nam cũng như nền kinh tế Nhật Bản đều đang trong giai đoạn khó khăn. Quý I/2023, tăng trưởng kinh tế ở mức độ rất thấp, số lượng doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế suy giảm và cũng đang đứng trước thách thức rất lớn về mặt thị trường và pháp lý.

“Chúng ta đang trong quá trình hoàn thiện thể chế và đưa ra các quy định pháp luật để bắt kịp xu hướng của công nghệ. Trong bối cảnh có nhiều thay đổi như vậy, cái rủi ro rất lớn bên cạnh những cơ hội. Quản trị rủi ro, phòng ngừa tranh chấp rất quan trọng trong quan hệ của chúng ta. Có thể nói rằng, mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp để quản trị rủi ro, phòng ngừa tranh chấp, giải quyết tranh chấp hiệu quả, đảm bảo bền vững đang là nỗ lực bền vững của VIAC. Chúng tôi đang nỗ lực hợp tác với các doanh nghiệp trong và ngoài nước, cơ quan, nhà khoa học trong việc nỗ lực, đóng góp vào xây dựng thể chế, nâng cao pháp lý, cải thiện môi trường kinh doanh tại Việt Nam”, ông Lộc cho hay.

Chủ tịch VIAC cũng khẳng định, với lịch sự phát triển của mình, VIAC luôn là người mở đường cho việc thực hiện phương thức giải quyết tranh chấp ngoài tòa án. VIAC thành lập năm 1993, là tổ chức trọng tài quốc tế dẫn đầu ở Việt Nam. Hiện nay, mỗi năm VIAC xử lý, giải quyết gần 300 vụ tranh chấp, trong đó 60% vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài, liên quan đến FDI, liên quan đến giao dịch thương mại đầu tư xuyên biên giới và các vụ tranh chấp mà đưa ra giải quyết tại VIAC bằng cả hòa giải và trọng tài. Các đối tác có 64 nước và vùng lãnh thổ đều có vụ tranh chấp được xử lý ở đây.

“Chất lượng các vụ xử lý ở VIAC đều rất cao và theo công ước quốc tế về trọng tài mà chúng ta là thành viên. Phán quyết của VIAC có hiệu lực thực thi như là phán quyết của tòa án, được áp dụng tại 170 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong khảo sát của Học viện Luật Singapore, trong giao dịch xuyên biên giới hiện nay có tới 71% tranh chấp các bên đồng ý giải quyết bằng sử dụng trọng tài, 24% xử lý bằng dịch vụ hòa giải, chỉ có 5% xử lý bằng tòa án. Đấy là xu hướng chung của khu vực và thế giới. Ở nước ta, tỷ lệ các vụ tranh chấp giải quyết bằng trọng tài, hòa giải hoặc các phương thức ngoài tòa án có tăng lên, nhưng tỷ trọng còn thấp”, ông Lộc thông tin.

Ông cũng bày tỏ mong muốn các doanh nghiệp tại Việt Nam, cũng như nước ngoài sẽ sử dụng phương thức trọng tài tại VIAC như là một địa chỉ tin cậy trong việc giải quyết tranh chấp.

“Đây là lựa chọn quan trọng để đảm bảo sự tiện lợi, thân thiện, nhanh chóng, sự trung lập trong giải quyết tranh chấp. Tôi rất hoan nghênh Đại sứ quán Nhật Bản; JCCI; các cơ quan, tổ chức Nhật Bản trong thời gian qua đã hợp tác với chúng tôi trong các hoạt động xúc tiến thương mại đầu tư và cũng đã hợp tác với chúng tôi trong các hoạt động tố tụng, tranh chấp trong quan hệ doanh nghiệp Nhật Bản và Việt Nam. Rất mong trong thời gian tới, chúng ta sẽ tăng cường quan hệ hợp tác, rất hy vọng VIAC sẽ là địa chỉ tin tưởng của các cơ quan, doanh nghiệp Nhật Bản”, ông bày tỏ./.

Hiếu Phương