Tìm hướng xuất khẩu cho hoa quả Việt Nam: Nhìn từ thành công của vải thiều

Thành công nhờ chuỗi giá trị

Theo số liệu thống kê hàng hóa xuất nhập khẩu của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hàng rau quả trong tháng 7/2016 đạt 199 triệu USD, tăng 14% so với tháng trước, nâng tổng kim ngạch xuất khẩu của nhóm hàng này trong 7 tháng/2016 lên 1,35 tỷ USD, tăng 32,4% so với cùng kỳ năm 2015. Trong đó, xuất khẩu quả vải tươi đạt được tăng trưởng tốt trong 7 tháng/2016, với kim ngạch gần 48 triệu USD, tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm trước.

Vải thiều là cây ăn quả được trồng phổ biến ở vùng đất đồi trung du miền Bắc nước ta. Trong những năm gần đây, diện tích trồng vải thiều đã không ngừng gia tăng, trong đó Bắc Giang được biết đến là một tỉnh có diện tích Vải thiều lớn nhất toàn quốc. Với tổng diện tích khoảng 30.000 ha, năng suất mỗi năm đạt từ 130-200.000 tấn, tập trung chủ yếu ở huyện Lục Ngạn - nơi được coi là kinh đô của cây vải thiều.

Theo báo cáo của Sở Công Thương tỉnh Bắc Giang, năm 2016, sản lượng vải thiều toàn Tỉnh đạt hơn 142.000 tấn quả tươi, doanh thu từ vải thiều và các hoạt động phụ trợ đạt khoảng 5 nghìn tỷ đồng. Với giá vải bình quân tiêu thụ nội địa đạt 21 nghìn đồng/kg và giá xuất khẩu trung bình 28 nghìn đồng/kg, người trồng vải thiều ở Bắc Giang có lãi, doanh thu lớn.

Ngoài các thị trường truyền thống, như: Trung Quốc và các nước trong khối ASEAN, quả vải thiều tươi đã tiếp tục được xuất khẩu vào các thị trường khó tính nhất,như: Mỹ, Nhật, Australia… với con số ấn tượng là hơn 5.000 tấn.

Kết quả trên cho thấy quả vải đã bước đầu thành công trong xuất khẩu vào các thị trường này, đồng thời khẳng định thương hiệu và chất lượng quả vải Việt Nam.

Để có được một vụ thu hoạch vải thiều thành công, Bắc Giang đã có những chiến lược tiếp thị mạnh mẽ quả vải thiều đến với người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, Tỉnh đã hỗ trợ nông dân sản xuất vải thiều theo các tiêu chuẩn VietGap, GlobalGAP nhằm nâng cao chất lượng quả vải. Năm 2016, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang đã được Mỹ cấp 15 mã vùng trồng vải cho hơn 200 hộ dân, với 158 ha theo tiêu chuẩn Globalgap, sản lượng khoảng 1.000 tấn, đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu sang các thị trường khó tính, vùng sản xuất đạt tiêu chuẩn VietGap khoảng 12.560 ha.

Hơn nữa, năm nay, vải thiều xuất khẩu của Lục Ngạn (Bắc Giang), không còn phải “lội ngược” vào miền Nam chờ chiếu xạ khi trung tâm chiếu xạ tại Hà Nội đã được Bộ Khoa học và Công nghệ đưa vào sử dụng. Nhờ vậy, các doanh nghiệp tiết kiệm được khoảng 16 triệu đồng một tấn. Cùng với đó, Bắc Giang cũng đưa vào sử dụng công nghệ xử lý, bảo quản quả tươi của Israel, đảm bảo quả vải xuất ngoại giữ được độ tươi ngon trong vòng 4-6 tuần.

Mặc dù xuất khẩu đạt kết quả tốt, song, con đường để quả vải Việt, cũng như các loại hoa quả khác xuất ngoại vẫn còn khá nhiều gian nan.

Theo các chuyên gia, mặc dù có nhiều cơ hội và tiềm năng nhưng ngành rau quả Việt Nam đang phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Trong đó, rào cản lớn nhất hiện nay là tình trạng không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật và chất kích thích tăng trưởng trên rau, quả vẫn còn phổ biến như: ruồi đục quả, dư lượng thuốc sâu, hàm lượng kim loại nặng, chất lượng bao bì… còn hạn chế.

Cũng theo nhận định của nhiều cơ quan chức năng, trái cây trong nước được sản xuất nhỏ lẻ, manh mún nên nguồn cung khó bảo đảm cả số lượng lẫn chất lượng. Doanh nghiệp nông nghiệp nói chung đã yếu, doanh nghiệp xuất khẩu trái cây còn yếu hơn. Bên cạnh đó, một vài đơn vị còn làm ăn gian dối. Xuất những lô đầu thì đúng tiêu chuẩn, nhưng sau đó trà trộn hàng kém chất lượng, làm giảm uy tín trái cây Việt. Đây là vấn đề phải sớm khắc phục. (Văn Duẩn, Ngọc Ánh, 2016).

Ông Hoàng Trung – Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) chia sẻ, dù đã được phía bạn mở cửa thị trường, nhưng lượng trái cây đạt chuẩn xuất ngoại chưa nhiều. Bởi lâu nay sản xuất trái cây Việt vẫn nhỏ lẻ, thiếu vùng sản xuất chuyên canh cho xuất khẩu, nên khó đáp ứng các tiêu chuẩn về mẫu mã, chất lượng theo yêu cầu của phía đối tác nhập khẩu (Anh Minh, 2016).

Năm 2016, vải thiều đã đạt được doanh thu và các hoạt động phụ trợ khoảng 5 nghìn tỷ đồng, lớn nhất từ trước tới nay

Bên cạnh đó, tình trạng ép giá gian lận thương mại vẫn diễn ra. Việc đóng gói, dán nhãn chưa được chú trọng. Các thương nhân kinh doanh không thông qua hợp đồng còn diễn ra phổ biến... ảnh hưởng đến sản xuất và tiêu thụ.

Tìm hướng phát triển bền vững

Để xuất khẩu trái cây ổn định và bền vững, theo ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cần nâng cao giá trị cạnh tranh của trái cây xuất khẩu. Việt Nam đã mất từ 5 đến 10 năm để mở được thị trường Mỹ, Úc nhưng việc mở được thị trường mới là khởi đầu, giữ được thị trường còn khó hơn nhiều. Vì vậy, đòi hỏi việc sản xuất, cung ứng sản phẩm phải ổn định và đạt chất lượng (Lan Anh, 2016).

Để nâng cao kim ngạch xuất khẩu rau quả, giải pháp quan trọng là cần tổ chức lại sản xuất theo hướng áp dụng công nghệ cao, quy mô lớn, đảm bảo an toàn thực phẩm.

Theo ông Nguyễn Trí Ngọc, nguyên Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), áp dụng đầy đủ các tiêu chuẩn sản xuất sạch của nước nhập khẩu cũng như tiêu chuẩn Global Gap, rau quả Việt Nam sẽ tự vươn xa và kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng hơn trong những năm sắp tới.

“Đối với lĩnh vực rau, hoa quả quan trọng nhất là chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm. Muốn hội nhập sâu, rõ ràng chất lượng phải được nâng lên. Muốn chiếm được thị trường trong nước cũng phải nâng cao chất lượng. Cho nên, nhiệm vụ hàng đầu đối với ngành rau quả đó là chất lượng, trong đó là chất lượng an toàn thực phẩm để tạo ra chuỗi giá trị gia tăng trên nền tảng của chất lượng an toàn thực phẩm, ông Ngọc nhấn mạnh (Minh Long 2016)

Tại Hội nghị tổng kết Công tác hỗ trợ sản xuất và tiêu thụ vải thiều năm 2016, nhiệm vụ chủ yếu năm 2017, do UBND tỉnh Bắc Giang tổ chức ngày 18/8 tại TP Bắc Giang, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Thành Nam khẳng định, năm 2017 tỉnh Bắc Giang cần quan tâm đẩy mạnh xuất khẩu vải thiều vào thị trường miền Nam và miền Trung; mở rộng công nghệ bảo quản sau thu hoạch; nhân rộng và đảm bảo sản xuất đúng quy trình với diện tích vải thiều theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Đồng thời tỉnh Bắc Giang phải xây dựng mạng lưới, quy tụ doanh nghiệp, để doanh nghiệp ký hợp đồng tiêu thụ với người sản xuất; xây dựng chợ đầu mối nông sản để kéo doanh nghiệp đến đầu tư, thúc đẩy và hỗ trợ tốt hơn cho tiêu thụ sản phẩm.

Tài liệu tham khảo:

Văn Duẩn, Ngọc Ánh (2016). Trái cây Việt chinh phục thị trường khó tính, truy cập từ http://nld.com.vn/kinh-te/trai-cay-viet-chinh-phuc-thi-truong-kho-tinh-20160601225038177.htm

Bảo Chi (2016). Xuất khẩu vải thiều nhờ công nghệ chiếu xạ, truy cập từ http://truyenthongkhoahoc.vn/vn/Xuat-khau-vai-thieu-nho-cong-nghe-chieu-xa-c1048/Xuat-khau-vai-thieu-nho-cong-nghe-chieu-xa-n8720

Anh Minh (2016). Vải thiều Bắc Giang rục rịch vào mùa xuất ngoại, truy cập từ http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/hang-hoa/vai-thieu-bac-giang-ruc-rich-vao-mua-xuat-ngoai-3415037.html

Minh Long (2016). Cơ hội cho xuất khẩu rau quả năm 2016, truy cập từ http://vov.vn/kinh-te/co-hoi-cho-xuat-khau-rau-qua-nam-2016-472130.vov

Thanh Hà