Đột biến 7,3 tỷ USD gửi ra nước ngoài: Chuyện bình thường!

Để sinh lợi tối ưu, 7,3 tỷ USD đã ra nước ngoài

Theo số liệu thống kê trong Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý I/2016 được Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) công bố hôm 12/4, tính đến quý III/2015, cán cân thanh toán đã có những diễn biến bất thường sau sự kiện Trung Quốc phá giá đồng Nhân dân tệ trong tháng 8/2015. Cán cân tổng thể chuyển từ trạng thái cân bằng sang thâm hụt lớn 6,6 tỷ USD trong quý III/2015, chủ yếu do cán cân tài chính đổi chiều.

Đáng lưu ý, hai cấu phần quan trọng nhất của cán cân tài chính là dòng vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài không có sự biến động đáng kể. Tuy nhiên, một nhân tố mới xuất hiện là “dòng vốn đầu tư khác” (mà cấu phần chủ yếu là tiền gửi ở nước ngoài) vốn không đáng kể ở những giai đoạn trước đã gia tăng đột biến lên mức 7,3 tỷ USD. VEPR nhấn mạnh, đây là diễn biến bất thường cần phải tiếp tục theo dõi xu hướng, giải thích và dự báo xu hướng chặt chẽ.

Cũng cần lưu ý là trong cùng giai đoạn trên, trạng thái ngoại hối của hệ thống ngân hàng thương mại không có sự biến động quá lớn. Theo giả thuyết của VEPR, diễn biến bất thường này, một phần, có thể xem như tình trạng “bẫy thanh khoản” với ngoại tệ của hệ thống ngân hàng.

Lý giải nguyên nhân USD gửi ra nước ngoài tăng, VEPR cho rằng do lãi suất huy động và cho vay USD trong nước vốn ở mức thấp, cộng với kỳ vọng tỷ giá USD/VND tăng lên sau sự kiện Trung Quốc phá giá Nhân dân tệ, khiến thị trường không tìm được mức lãi suất cho vay ngoại tệ cân bằng. Hệ quả là, các ngân hàng thương mại không tìm được đầu ra cho dòng vốn tiết kiệm ngoại tệ nên gửi tiền không kỳ hạn/kỳ hạn ngắn ở ngân hàng nước ngoài để sinh lợi tối ưu nhất.

Nếu lý do trên là đúng, dòng tiền gửi ở nước ngoài có thể tiếp tục gia tăng trong các giai đoạn sau do chính sách hạ lãi suất huy động USD về 0%/năm (Quyết định ngày 25/9/2015 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước) và hạn chế đối tượng vay vốn ngoại tệ.

Báo cáo của VEPR nhấn mạnh: “Việc đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm đã triệt tiêu động lực tiết kiệm ngoại tệ có kỳ hạn, do đó phần lớn các khoản tiền gửi ngoại tệ sẽ ở dưới dạng không kỳ hạn. Các ngân hàng thương mại sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối thanh khoản ngoại tệ và cung ứng các khoản vay ngoại tệ cho doanh nghiệp, và do đó tiếp tục lựa chọn giải pháp gửi tiền ở nước ngoài".

Ngân hàng Nhà nước nói bình thường

Trước con số VEPR đưa ra, ông Tô Huy Vũ, Vụ trưởng Vụ Dự báo Thống kê, Ngân hàng Nhà nước thừa nhận đúng là có con số 7,3 tỷ USD đưa ra nước ngoài, nhưng số liệu này cũng đã được phản ánh trong hạng mục "Đầu tư khác ròng" trên bảng cán cân thanh toán Quý III/2015 mà Ngân hàng Nhà nước đã công bố trước đó. Tuy nhiên, ông Vũ lưu ý, con số này không chỉ bao gồm tiền gửi ra nước ngoài, mà còn bao gồm cả khoản vay trả nợ nước ngoài ngắn, trung dài hạn của nền kinh tế.

Theo số liệu thống kê cán cân thanh toán trong quý III/2015, tiền gửi ở nước ngoài của các ngân hàng thương mại tăng thêm 5,9 tỷ USD. Do hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, nên số liệu này biến động thường xuyên, liên tục và phản ánh đúng diễn biến của nền kinh tế trong nước. Ngoài hạng mục tiền và tiền gửi của các tổ chức tín dụng, trên bảng cán cân thanh toán còn có hạng mục tiền và tiền gửi của khu vực khác (các doanh nghiệp, các tổ chức tài chính khác…). Trong quý III/2015, tiền và tiền gửi của khu vực khác là 2 tỷ USD, không có biến động bất thường so với các quý trước.

Ông Vũ cho biết, trong quý III/2015, số liệu này tăng mạnh chủ yếu do xu hướng găm giữ ngoại tệ của doanh nghiệp và dân cư tăng lên trước sự kiện đồng Nhân dân tệ bị phá giá mạnh trong tháng 8/2015 và những đồn đoán về việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ sớm tăng lãi suất đã gia tăng sức ép đối với tỷ giá VND/USD. Khi tiền gửi ngoại tệ của khu vực tổ chức kinh tế và dân cư tăng mạnh, thì việc các ngân hàng thương mại mang ngoại tệ ra gửi ở nước ngoài trong bối cảnh tín dụng ngoại tệ giảm là diễn biến hết sức bình thường trong hoạt động ngân hàng.

Ông Vũ cũng cho biết thêm, sau khi Ngân hàng Nhà nước có phản ứng nhanh nhạy về chính sách tỷ giá, thị trường ổn định trở lại thì sang quý IV/2015, tâm lý thị trường được giải tỏa, lượng tiền gửi ra nước ngoài của các ngân hàng chỉ tăng thêm có 369 triệu USD.

Về ý kiến lo ngại "bẫy thanh khoản" ngoại tệ đối với nền kinh tế, ông Vũ nhấn mạnh lại, hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, khi huy động tiền gửi ngoại tệ của tổ chức kinh tế và dân cư, nếu phần sử dụng ở trong nước ít hơn thì họ tăng tiền gửi ở nước ngoài là chuyện hết sức bình thường. Các ngân hàng chỉ để một phần ngoại tệ tiền mặt để phục vụ các nhu cầu của dân cư, còn lại đầu tư dưới hình thức nào phải phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý ngoại hối. Việc gửi tiền ở nước ngoài là để đảm bảo tính thanh khoản cao, có thể sử dụng bất cứ khi nào nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán của doanh nghiệp và người dân.

Trao đổi với báo VietNamNet, ông Nguyễn Tú Anh, Trưởng ban Chính sách kinh tế vĩ mô, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cũng cho rằng, đánh giá ngân hàng thương mại sẽ gặp khó khăn trong thanh khoản ngoại tệ là hơi vội vàng. Việc tiền gửi ở nước ngoài tăng lên cho thấy nhu cầu vay ngoại tệ của doanh nghiệp không cao, và dẫn đến dư thừa thanh khoản về ngoại tệ chứ không phải là khó khăn thanh khoản.

Khi có thể huy động tiền nhàn rỗi ở trong nước với lãi suất 0%, và dư thừa tiền nhàn rỗi, ngân hàng thương mại có thể tối ưu hóa khoản tiền ấy bằng cách đem gửi ở ngân hàng nước ngoài với cơ cấu hợp lí để làm sao đảm bảo được an toàn trong việc thanh khoản cũng như đảm bảo đồng tiền sinh lời. Thêm vào đó, ngân hàng thương mại không chỉ có mỗi một kênh huy động ngoại tệ để cho vay ngoại tệ mà còn một kênh quan trọng nữa là dùng nội tệ mua giao ngay hoặc mua trả sau với Ngân hàng Nhà nước. “Điều đó hoàn toàn không có gì lo ngại”, ông Nguyễn Tú Anh đánh giá.

Chống đô la hóa nhưng vẫn phải cần thị trường mua - bán USD hiệu quả

Theo khuyến cáo của các chuyên gia từ VEPR, chống đô la hóa là một chủ trương đúng của Ngân hàng Nhà nước, tuy nhiên các giải pháp đồng bộ tạo niềm tin vào tiền đồng cần được triển khai. Chỉ khi đó, nền kinh tế mới sử dụng được nguồn vốn ngoại tệ khối lượng lớn đang gửi ở nước ngoài.

VEPR khuyến nghị, chiến lược chống đô la hóa mặc dù đang từng bước loại USD khỏi hệ thống lưu thông và tín dụng, song vẫn cần phải có chính sách thích hợp để lưu chuyển dòng USD tích trữ trong nền kinh tế, thông qua một thị trường mua-bán ngoại tệ hữu hiệu, quy mô lớn.

Việc đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm, không đi liền với việc thiết lập thị trường mua bán USD hiệu quả, đang dẫn tới nguy cơ mất cân đối trên thị trường ngoại tệ. Cụ thể là một khối lượng lớn tài sản ngoại tệ của dân cư được gửi ra nước ngoài với mức lãi suất thấp, trong khi một số tổ chức tín dụng trong nước phải huy động vốn từ nước ngoài với lãi suất cao.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cũng đồng tình quan điểm này khi cho rằng, chính sách chống đô la hóa ở nước ta đã có thành công nhất định. Điểm chính trong việc chống đô la hóa là đồng tiền Việt Nam ổn định. Song muốn chống đô la hóa, tất cả các quan hệ vay, mượn phải chuyển sang quan hệ mua - bán. Ông Hiếu lưu ý, “thị trường ngoại hối gần đây được đánh giá là tương đối ổn định, nhưng cần cẩn trọng. So với cuối năm ngoái, tỷ giá USD/VND xuống thấp vài trăm đồng/USD. Đó đã là tín hiệu tốt, nhưng không thể chủ quan”./.

Nguồn tham khảo:

1. http://www.sbv.gov.vn

2. http://vov.vn/kinh-te/lai-suat-huy-dong-usd-ve-0-se-chay-mau-ngoai-te-499808.vov

3. http://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/299729/su-that-ve-hon-14-ty-usd-viet-nam-gui-nuoc-ngoai.html

Anh Đức (tổng hợp)