Có địa phương không bố trí vốn cho hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, có địa phương không bố trí vốn hoặc bố trí tỷ lệ rất thấp cho hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Chi cho hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo giảm dần

Liên quan đến chi cho đầu tư khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, “chia lửa” với Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt trong phiên trả lời chất vấn trước Quốc hội diễn ra chiều nay, ngày 7/6, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, trách niệm của Trung ương đã chi đúng quy định theo Nghị quyết của Quốc hội và Luật Đầu tư công; bố trí có trọng tâm, trọng điểm. Tuy nhiên, từ năm 2017 đến năm 2023, tỷ lệ chi giảm dần, chỉ đạt 1,1-1,18%, riêng năm 2023 là 0,83%, trong khi đó Nghị quyết của Trung ương và Bộ Chính trị quy định đảm bảo từ 2% trở lên trong tổng chi ngân sách cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và tăng dần lên theo các năm. Điều này cho thấy, các bộ, ngành địa phương chưa thực sự quan tâm, chưa có đề án đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí bố trí vốn, có địa phương không bố trí vốn hoặc bố trí tỷ lệ rất thấp cho hoạt động này.

“Về Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, Đại hội Đảng lần thứ XIII đã xác định ba đột phá chiến lược gồm thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực và được lồng ghép thêm hai vấn đề cốt lõi là khoa học, công nghệ mới, sáng tạo và phát huy giá trị văn hóa và con người Việt Nam…”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Ông cũng cho biết, xuất phát từ quan điểm này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã báo cáo Thủ tướng và quyết định thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia đặt tại Hòa Lạc. Đây là đơn vị sự nghiệp tự chủ hoàn toàn về cả chi thường xuyên và chi đầu tư. Chức năng của Trung tâm là xây dựng hệ sinh thái cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; áp dụng các cơ chế chính sách vượt trội, đào tạo nguồn nhân lực; hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; kết nối các viện, trường, các cơ sở nghiên cứ trong nước và ngoài nước, các trung tâm nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo trong nước và ngoài nước.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng xây dựng Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp Việt Nam. Hiện có khoảng 5.000 doanh nghiệp được tiếp cận chương trình này. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với TP. Hồ Chí Minh, TP. Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế nhân rộng mô hình này, với tinh thần kết nối với Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia nhưng địa phương đầu tư và quản lý.

“Hiện đã xây dựng mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam. Theo đó, đã hình thành được 8 văn phòng ở các nước phát triển, quy tụ gần 2.000 chuyên gia, nhà khoa học người Việt trên khắp thế giới trong mạng lưới này. Đây là một nguồn lực hết sức quý giá, vô giá để kết nối với lực lượng nghiên cứu trong nước, hỗ trợ cho trong nước, tranh thủ nguồn lực này để phát triển đất nước...”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết.

Cần đổi mới cách thức quản lý

Làm rõ thêm những vấn đề có liên quan tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, thời gian qua lĩnh vực khoa học, công nghệ nước ta đã có những đóng góp cụ thể, tốc độ đổi mới trong lĩnh vực này đạt mục tiêu đề ra. Việt Nam là nước đứng thứ 5 trên thế giới làm chủ được công nghệ 5G.

Thừa nhận những tồn tại trong lĩnh vực này, Phó Thủ tướng nhấn mạnh đây là lĩnh vực mang tính liên ngành. Do vậy, để giải quyết những tồn tại cần đổi mới tư duy, cách thức quản lý…

Theo ông Trần Hồng Hà, ngân sách đầu tư cho nghiên cứu của lĩnh vực khoa học, công nghệ chưa hiệu quả, nếu so với thế giới có thể chúng ta đang ở mức thấp nhất. Do vậy, chúng ta cần gia tăng áp lực đổi mới cho các doanh nghiệp trong thời gian tới theo hướng chuyển từ kinh tế dựa vào tài nguyên sang kinh tế dựa vào tri thức.

Liên quan đến quản lý các quỹ trong lĩnh vực này, Phó Thủ tướng cho rằng, cần đổi mới cách thức quản lý tài chính, tạo ra sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, đáp ứng cân bằng giữa cung và cầu, đảm bảo tính ổn định, bền vững của quỹ… Đồng thời, hoàn thiện các quy định và có chính sách đặc thù bảo vệ quyền sở hữu, quyền tác giả khi chuyển giao sản phẩm khoa học, công nghệ…

“Chính phủ đang chỉ đạo tổng kể các chính sách lớn trong lĩnh vực này. Ý kiến của các đại biểu Quốc hội sẽ được tiếp thu, nghiên cứu, từ đó có những đề xuất chính sách tốt hơn để triển khai trong thời gian tới.

Liên quan đến quản lý các quỹ trong lĩnh vực này, Phó Thủ tướng cho rằng, cần đổi mới cách thức quản lý tài chính, tạo ra sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, đáp ứng cân bằng giữa cung và cầu, đảm bảo tính ổn định, bền vững của quỹ… Đồng thời, hoàn thiện các quy định và có chính sách đặc thù bảo vệ quyền sở hữu, quyền tác giả khi chuyển giao sản phẩm khoa học, công nghệ…

“Chính phủ đang chỉ đạo tổng kể các chính sách lớn trong lĩnh vực này. Ý kiến của các đại biểu Quốc hội sẽ được tiếp thu, nghiên cứu, từ đó có những đề xuất chính sách tốt hơn để triển khai trong thời gian tới.

Chủ tịch Quốc hội “chấm điểm” phần trả lời chất vấn của Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt

Phát biểu kết thúc nhóm vấn đề thứ ba về lĩnh vực khoa học, công nghệ, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trong phiên chất vấn đã có số lượng kỷ lục đại biểu Quốc hội đăng ký chất vấn. Đã có 32 đại biểu tham gia chất vấn với 20 đại biểu tham gia đặt câu hỏi và 12 đại biểu tranh luận. Còn 92 đại biểu đăng ký chất vấn và 3 đại biểu đăng ký tranh luận, nhưng do hết thời gian nên chưa chất vấn và phát biểu.

Chủ tịch Quốc hội ghi nhận phiên chất vấn diễn ra sôi nổi với tinh thần xây dựng, trách nhiệm. Các đại biểu Quốc hội đặt câu hỏi cụ thể, ngắn gọn, trọng tâm; một số đại biểu tích cực tranh luận làm rõ hơn vấn đề chất vấn. Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt giữ cương vị Tư lệnh ngành khoa học và công nghệ từ cuối nhiệm kỳ khóa XIV (từ Kỳ họp thứ 10), nhưng đây là lần đầu tiên đăng đàn trả lời chất vấn trước Quốc hội. Là một nhà khoa học và cũng từng lãnh đạo Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh - một trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học lớn của nước ta, Bộ trưởng nắm rất chắc thực trạng lĩnh vực quản lý, trả lời tự tin, đầy đủ, thẳng thắn các câu hỏi của đại biểu Quốc hội, có đề xuất định hướng và phương án cụ thể để xử lý trong thời gian tới.

Theo Chủ tịch Quốc hội, qua báo cáo và diễn biến của phiên chất vấn này cho thấy, thời gian qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự quyết tâm, nỗ lực trách nhiệm, ngành khoa học công nghệ đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Việc phát triển và phát huy vai trò then chốt của khoa học và công nghệ còn nhiều hạn chế như: hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn thiếu đồng bộ; thị trường khoa học và công nghệ phát triển còn chậm; ít có tổ chức trung gian uy tín, kinh nghiệm để kết nối cung - cầu. Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đang trong giai đoạn hình thành, chưa đồng bộ, hiệu quả. Phát triển các loại hình khu công nghệ cao chưa như kỳ vọng. Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia có mục tiêu thu hút thêm nguồn lực đầu tư từ xã hội, nhưng hiện vẫn hoàn toàn dựa vào ngân sách nhà nước. Tổng đầu tư xã hội cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo còn thấp, đầu tư còn dàn trải, hiệu quả đầu tư chưa cao. Đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ tuy tăng số lượng, nhưng thiếu các nhà khoa học đầu ngành.

Ông Vương Đình Huệ đề nghị qua phiên chất vấn, Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ trưởng có liên quan tiếp thu tối đa ý kiến góp ý của đại biểu Quốc hội, chỉ đạo quyết liệt, thực hiện các giải pháp đề ra nhằm khắc phục tồn tại, hạn chế.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý cần tập trung vào những vấn đề chính. Theo đó, thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030; triển khai đồng bộ các Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia đến năm 2030. Tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và đồng bộ hóa các quy định pháp luật, chính sách của Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đổi mới tư duy về trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho tổ chức khoa học và công nghệ công lập nhằm tăng cường trách nhiệm, nâng cao tính chủ động, sáng tạo của tổ chức. Có giải pháp để các trường đại học thực sự trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ và là trung tâm đào tạo đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo trình độ cao.

Chú trọng hơn việc xác lập quyền sở hữu công nghiệp, công nhận, đăng ký lưu hành sản phẩm mới, công nghệ mới; công bố công nghệ mới, sản phẩm mới tạo ra tại Việt Nam từ kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Tăng đầu tư từ ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ; xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp tăng cường đầu tư cho khoa học và công nghệ, đẩy mạnh liên kết với các tổ chức nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước, các doanh nghiệp nước ngoài. Hoàn thiện quy định về khu công nghệ cao; tiếp tục nghiên cứu, tham mưu giải pháp thúc đẩy phát triển các loại hình khu chức năng.

“Sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia; trong đó nghiên cứu rà soát để đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật liên quan. Đẩy mạnh xã hội hoá các dịch vụ khoa học và công nghệ, nhất là dịch vụ tư vấn, môi giới, đánh giá, thẩm định và giám định công nghệ, các dịch vụ sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng…”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý./.