Sửa đổi Luật Đầu tư công, giúp tăng tốc thực hiện các dự án ODA

Ngày 13/9, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổ chức hội thảo lấy ý kiến các đối tác phát triển về dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi). Hội thảo có sự tham dự của nhiều đối tác phát triển như: Ngân hàng Thế giới (World Bank), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Tổ chức Hợp tác và Phát triển Nhật Bản (JICA)...

sửa đổi Luật: khơi thông nguồn lực cho phát triển

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, việc sửa đổi Luật Đầu tư công lần này rất toàn diện với tiến độ khẩn trương, yêu cầu về chất lượng cao nhằm khắc phục căn bản những khó khăn, hạn chế, vướng mắc, điểm nghẽn, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và khơi thông nguồn lực cho phát triển. Luật Đầu tư công (sửa đổi) dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 8 tới đây của Quốc hội.

Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 đã quy định nhiều nội dung mới, cải cách, đột phá về tư tưởng và quan điểm, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục hành chính; tạo sự chủ động, linh động và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương trong quản lý đầu tư công.

Luật cũng đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, bố trí vốn có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm nguồn lực để đẩy nhanh tiến độ đầu tư hoàn thiện và đưa vào khai thác, sử dụng nhiều dự án hạ tầng chiến lược, quan trọng.

Tuy nhiên, sau gần 05 năm thực hiện, Luật Đầu tư công năm 2019 cũng đã bộc lộ một số khó khăn, hạn chế, vướng mắc có tính cấp bách cần xử lý, tháo gỡ; một số quy định chưa phù hợp với tình hình thực tiễn. Đồng thời, Quốc hội đã ban hành các Luật, Nghị quyết để sửa đổi, quy định một số chính sách mới cho các đối tượng, ngành, lĩnh vực; quy định cơ chế, chính sách thí điểm mới, đặc thù cho một số địa phương, dự án đã được Quốc hội cho phép áp dụng, cần nghiên cứu để luật hoá.

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Đầu tư công là cần thiết để luật hóa các quy định, cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phát huy trách nhiệm người đứng đầu, nâng cao sự linh hoạt, chủ động của các cấp, các ngành trong quản lý, thực hiện kế hoạch đầu tư công.

Cùng với đó, cắt giảm, đơn giản hóa một số trình tự, thủ tục để rút ngắn thời gian triển khai, sớm hoàn thành, đưa dự án vào khai thác và huy động năng lực quản lý, nguồn lực của các thành phần kinh tế trong thực hiện dự án đầu tư công.

Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tiến hành rà soát, báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi quy định pháp luật đầu tư công theo hướng đơn giản hóa thủ tục, bao gồm 29 chính sách mới, tập trung trong 5 nhóm lĩnh vực.

Ông Trần Thành Long, Phó Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết các nhóm chính sách dự kiến sửa đổi tại Luật Đầu tư công, gồm: Thể chế hóa các cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng; Tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; Nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước; Thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài; Đơn giản hóa trình tự, thủ tục; bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm đồng bộ, thống nhất hệ thống pháp luật.

Ông Long cho hay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ động xây dựng dự thảo Luật bao hàm 29 chính sách mới, gửi lấy ý kiến các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, cụ thể như cho phép tách công tác giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập đối với tất cả các nhóm dự án; Quy định Thủ tướng Chính phủ giao 01 UBND cấp tỉnh là cơ quan chủ quản thực hiện dự án trên địa bàn từ 02 tỉnh trở lên; Quy định Chủ tịch UBND cấp tỉnh giao 01 UBND cấp huyện là cơ quan chủ quản thực hiện dự án trên địa bàn từ 02 huyện trở lên; Cho phép địa phương ủy thác cho Ngân hàng chính sách xã hội thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi thông qua Ngân hàng chính sách xã hội tại địa phương.

Cùng với đó là phân cấp thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm vốn ngân sách trung ương giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ; Nâng quy mô vốn đầu tư công của dự án quan trọng quốc gia từ 30.000 tỷ đồng trở lên, dự án nhóm A, nhóm B, nhóm C tăng lên 02 lần; Phân cấp cho người đứng đầu Bộ, cơ quan trung ương quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A quy mô vốn dưới 10.000 tỷ đồng; dự án nhóm A từ 10.000 tỷ đồng đến 30.000 tỷ đồng thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ; Phân cấp thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A có quy mô vốn dưới 10.000 tỷ đồng, dự án nhóm B, nhóm C do địa phương quản lý; Phân cấp thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm;…

thiết kế một chương riêng về oda

Một trong 5 nhóm chính sách được sửa đổi là thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, bằng cách thiết kế một chương riêng, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết.

Dự thảo lần này cũng đưa ra chính sách cụ thể đối với các nhóm chính sách thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài; Đơn giản hóa trình tự, thủ tục; bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm đồng bộ, thống nhất hệ thống pháp luật. Theo đó, bổ sung các quy định nhằm đơn giản hóa trình tự, thủ tục lập kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm; cắt giảm thủ tục thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn; quy định danh mục dự án Chính phủ báo cáo Quốc hội để ban hành kế hoạch đầu tư công trung hạn là danh mục dự kiến; bổ sung quy định khái niệm thời gian bố trí vốn thực hiện dự án để làm rõ các bước triển khai dự án; quy định một số nội dung cụ thể nhằm thống nhất cách hiểu, cách triển khai như: các trường hợp điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án; khái niệm nợ đọng xây dựng cơ bản; phân định phạm vi dự án đầu tư công và nhiệm vụ chi thường xuyên; cập nhật đối tượng sử dụng vốn đầu tư công…

Chia sẻ rõ hơn về vấn đề này, ông Phạm Hoàng Mai, Vụ trưởng Vụ Kinh tế đối ngoại, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, khi thiết kế chương ODA, Ban soạn thảo đặt ưu tiên giải quyết những khó khăn vướng mắc trong triển khai dự án ODA.

Dự thảo phân cấp nhiều hơn thẩm quyền cho UBND, cơ quan chủ quản. Những phân cấp này phù hợp với các chính sách pháp luật trong nước. Theo đó, các dự án viện trợ không hoàn lại được phân cấp cho UBND.

Đáng chú ý, trước đây dự án chỉ được giải ngân, triển khai thực hiện khi có kế hoạch trung hạn và kế hoạch đầu tư công hàng năm. "Nhiều đối tác phát triển đã nói nhiều về chuyện phải bổ sung kế hoạch hàng năm thì rất lâu. Giờ sửa đổi, thì cho phép triển khai rồi báo cáo cấp có thẩm quyền sau", ông Mai cho biết.

Ông Daniel Plankermann, Giám đốc Ngân hàng tái thiết Đức tại Việt Nam

Các dự án thuộc lĩnh vực an ninh, tôn giáo, trước đây trình Chính phủ phê duyệt chủ trương, văn kiện, triển khai thực hiện, giờ chỉ phê duyệt về chủ trương…

Bên cạnh đó, Luật sửa đổi cho phép giải ngân độc lập vốn vay lại và vốn cấp phát. Lý giải về sự thay đổi này, ông Mai cho biết, trong đợt làm kế hoạch vừa qua, các địa phương đều cho rằng, giải ngân độc lập sẽ thúc đẩy giải ngân và các ngân hàng phát triển cũng ủng hộ điều này.

Các đối tác phát triển đánh giá cao dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi)

Tại hội thảo, đại diện các đối tác phát triển đánh giá cao nhóm chính sách liên quan đến các dự án sử dụng vốn viện trợ chính thức (ODA), coi đây là những bước cải thiện chính sách rất có ý nghĩa.

Ông Daniel Plankermann, Giám đốc Ngân hàng tái thiết Đức tại Việt Nam cho rằng, tác động của các thay đổi trong chính sách là tích cực, giúp khai mở tiềm năng trong quá trình triển khai các dự án ODA, quan trọng là các thông tư hướng dẫn và cũng cần phải thay đổi các văn bản pháp luật khác để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.

"Trong quá trình chuyển tiếp, sẽ có những rủi ro do thay đổi chính sách. Làm sao để quá trình chuyển tiếp được đơn giản hóa, các dự án đang chuẩn bị cũng được hưởng lợi là vấn đề cần quan tâm," ông Daniel lưu ý.

Bà Susan Lim, đại diện Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhận định, có 3 thay đổi lớn nhất trong dự thảo luật là đơn giản hóa thủ tục; trao quyền nhiều hơn cho chính quyền địa phương trong phê duyệt và thực hiện các dự án; tách bồi thường, giải phóng mặt bằng... thành dự án độc lập.

Với dự án khẩn cấp, bà Susan Lim, đề xuất cần có quy định cụ thể để có thể sử dụng hiệu quả hơn, ví dụ các dự án với thiên tai, bão lũ, biến đổi khí hậu...

Cũng ghi nhận những sửa đổi của dự thảo luật, bà Kathleen Whimp, đại diện Ngân hàng Thế giới (World Bank) chỉ rõ, đầu tư công khối lượng ngày càng lớn khi Việt Nam ngày càng phát triển, quy mô GDP cao, với siêu dự án, cần kéo dài 3 kế hoạch trung hạn.

Việc chuẩn bị mất rất nhiều chi phí, do vậy cần có điều khoản phê duyệt dự án để chuẩn bị cho dự án lớn. "Chẳng hạn như nghiên cứu, phân tích, không chờ dự án ấy làm tổng thể, mà có thể tách phần chuẩn bị thành môt dự án riêng", đại diện WB gợi ý và đề xuất cho phép đấu thầu khả thi và tiền khả thi trong cùng một lần để thúc đẩy quá trình phê duyệt dự án.

Ông Herve Conan, Giám đốc Quốc gia Việt Nam, Cơ quan phát triển Pháp (AFD) đồng tình với các sửa đổi về đơn giản hóa thủ tục, có chương riêng về ODA, tiếp tục phân cấp phân quyền cho các địa phương, bao gồm thẩm quyền của HĐND, UBND...

Với những dự án quan trọng quốc gia, ông cho rằng cũng cần được thực hiện nhanh chóng thông qua việc linh hoạt hóa, đơn giản hóa đề xuất dự án.

Đại diện EU nhấn mạnh rằng, Luật Đầu tư công đã được sửa đổi với định hướng hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, vị đại diện này cũng cho rằng, cần rà soát các quy định liên quan điều khoản chuyển tiếp. Xem xét các nội dung chi tiết liên quan các văn bản dưới luật, nghị định, thông tư vì các văn bản này quyết định sự triển khai trong thực tế. Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ quá trình xây dựng văn bản dưới luật này.

Sau khi lắng nghe sự góp ý của các đối tác quốc tế, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho hay, sẽ rà soát các nội dung liên quan chuyển tiếp và sẵn sàng văn bản dưới luật khi luật được thông qua.

"Chúng tôi sẽ cố gắng có 1 dự luật ổn định, lâu dài, sẵn sàng tiếp thu các góp ý. Ngày mai sẽ bảo vệ luật trước phiên họp chính phủ. Mục tiêu là khơi thông nguồn lực cho nền kinh tế để đạt được các mục tiêu đề ra", Thứ trưởng nói và tin tưởng luật sẽ được thông qua, tạo thuận lợi cho quản lý dự án đầu tư công nói chung, bao gồm cả ODA.