Tái cơ cấu ngành nông nghiệp "vẫn mạnh ai nấy làm"

Hiện ngành nông nghiệp mang lại sinh kế cho khoảng gần 9 triệu hộ nông dân với gần 70% dân số. Song, thời gian qua ngành nông nghiệp cũng còn bộc lộ không ít những khó khăn và những tồn tại hạn chế.

Theo đại biểu Tôn Thị Ngọc Hạnh (Đắk Nông), tốc độ phát triển về lĩnh vực này vẫn còn chậm, không đồng đều và tồn tại nhiều yếu kém điển hình.

Thị trường vận hành không đồng bộ, hoạt động sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp luôn mất cân đối, hiện tượng được mùa mất giá triền miên xảy ra, thiệt hại cuối cùng vẫn do người nông dân gánh chịu.

Đã vậy, môi trường đầu tư kinh doanh chưa được cải thiện, chưa thu hút được các ngành công nghiệp chế biến nông sản mặc dù đây là vùng cung cấp nguyên liệu nông sản lớn nhất nước về cà phê, tiêu và một số mặt hàng nông sản khác.

Ngành nông nghiệp cũng không có sự gắn kết trong liên kết chuỗi giá trị, mạnh ai người nấy làm.

“Nông nghiệp phát triển lớn mạnh hơn trước, nhưng còn mang nặng tính tự phát không bền vững, tỷ trọng giá trị thu nhập từ công nghiệp, dịch vụ vẫn còn thấp, tăng chậm”, đại biểu Hạnh chỉ rõ.

Hơn nữa, trong những năm gần đây vấn đề biến đổi khí hậu, hạn hán không đủ nước tưới tiêu đã làm ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, gây thiệt hại cho người dân.

Trước sự khó khăn của ngành nông nghiệp, đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (TP. Cần Thơ) đặt câu hỏi, việc triển khai tái cơ cấu ngành nông nghiệp đang đặt tới đâu?

“Tôi cho rằng cần đánh giá một cách thật sự, theo tôi là chưa có chuyển biến gì đáng kể, chỉ mới thực hiện được một số mô hình, một số địa phương”, đại biểu Tiếp chỉ rõ.

Hiện nay, nhiều địa phương chưa có đề án, việc tổ chức lại sản xuất, cũng như kinh phí đầu tư cho ngành nông nghiệp chưa có gì thay đổi mới. Sản phẩm thương hiệu hàng nông sản mới đang trong quá trình nghiên cứu.

Đã vậy, số doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp còn rất thấp. Theo VCCI nước ta có khoảng 3.500 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chiếm gần 2% tổng số doanh nghiệp hoạt động hiện nay. Tỷ lệ này có thể nói quá thấp, khi ngành nông nghiệp đang đóng góp khoảng 20% GDP, cả nước vào khoảng 30% giá trị xuất khẩu và chiếm tới gần 70% dân số.

Theo VCCI nước ta có khoảng 3.500 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chiếm gần 2% tổng số doanh nghiệp hoạt động

Làm thế nào để thúc đẩy phát triển ngành nông nghiệp?

Để giúp ngành nông nghiệp vươn lên, tái cơ cấu ngành nông nghiệp đạt hiệu quả như kỳ vọng, đại biểu Trần Văn Minh đề xuất, cần tập trung cao độ vào việc nghiên cứu sản xuất những sản phẩm nông sản có thị trường và có lợi thế của Việt Nam, như nông sản nhiệt đới có giá trị kinh tế cao, là nguyên liệu phục vụ cho nông nghiệp với nhu cầu lớn, máy móc, thiết bị cơ khí nông nghiệp.

Bên cạnh đó, để thu hút tốt hơn doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, hình thành mạnh hơn số doanh nghiệp nông nghiệp, theo đại biểu Minh, cần ưu tiên phát triển nhóm doanh nghiệp làm chế biến tinh, chế biến sâu, chế biến phụ phẩm áp dụng công nghệ cao đối với các ngành hàng có lợi thế tại các vùng nông thôn, chú trọng từng bước hình thành các tổ hợp nông, công nghiệp, dịch vụ công nghệ cao, gắn kết chặt chẽ với người nông dân theo mô hình sản xuất nông nghiệp đa chức năng và phát triển bền vững, cần có cơ chế hỗ trợ để hình thành các hiệp hội, nhóm ngành hàng để tạo sự liên kết trong tổ chức sản xuất nông nghiệp và hỗ trợ cung cấp thông tin về cơ hội đầu tư vào nông nghiệp, nghiên cứu dự báo và phát triển thị trường nông nghiệp.

Đặc biệt, cần có chính sách ưu đãi hơn về hạn điền và thời gian thuê đất, hỗ trợ tích tụ đất đai để tạo điều kiện cho nông dân có quyền sử dụng đất vào doanh nghiệp, như mua cổ phiếu để họ yên tâm giao đất, góp phần hình thành doanh nghiệp nông thôn.

Cùng với đó, theo đại biểu Minh, phải đẩy mạnh nguồn cung cấp tín dụng và cải thiện các điều kiện cung cấp tín dụng nhằm tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn cho các doanh nghiệp và hộ nông dân, đáp ứng cả trung và dài hạn, trong đó ưu tiên hỗ trợ tín dụng cho các doanh nghiệp tư nhân lớn có liên kết áp dụng khoa học, công nghệ mới, sản xuất vật tư, thiết bị phục vụ sản xuất và chế biến nông sản.

Nhìn sâu xa hơn nguồn gốc các hạn chế của ngành nông nghiệp, đại biểu Huỳnh Ngọc Đáng (Bình Dương) cho rằng, nguyên nhân của tình hình có thể là do chúng ta đã duy trì lâu và quá nhấn mạnh vai trò hộ gia đình nông dân như một chủ thể của sản xuất nông nghiệp.

Người sản xuất nông nghiệp ngày nay còn phải có hiểu biết về thị trường có năng lực để áp dụng các thành tựu công nghệ kỹ thuật cao, nông sản phải đạt tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp toàn cầu để đứng vững trên thị trường thế giới, quan trọng nhất là phải biết chọn lựa khâu sản xuất kinh doanh nào có lợi nhất trong toàn bộ các chuỗi giá trị sản xuất và kinh doanh nông nghiệp toàn cầu.

Thế nhưng, “hộ gia đình nông dân của ta có quy mô nhỏ bé hiện nay chưa thể vươn lên đạt được trình độ đó, xu thế tất yếu của kinh tế nông nghiệp Việt Nam đòi hỏi cần có thêm những hình thức tổ chức sản xuất mới”, vị đại biểu này nhấn mạnh.

“Ở những vùng nông nghiệp trọng điểm cần nhanh chóng mở ra nhiều cơ hội để kinh tế hộ tự sàng lọc và phát triển. Hộ nào yếu kém sẽ tự đào thải, còn lại là những đơn vị sản xuất có bản lĩnh cạnh tranh cao. Những hộ kinh tế nông nghiệp mới đó cùng các hợp tác xã kiểu mới và các công ty nông nghiệp kỹ thuật cao sẽ là những thành phần chính trong cơ cấu nền nông nghiệp phi tiểu nông Việt Nam tương lai”, vị đại biểu của tỉnh Bình Dương nhấn mạnh

Khẳng định rằng pháp luật Việt Nam hiện nay đủ sức để vĩnh viễn xóa bỏ phương thức phát canh thu tô và địa tô, vì thế, theo đại biểu Đáng, cho dù có tích tụ đất đai vẫn không làm giai cấp địa chủ đội mồ sống lại.

Thế nhưng, hiện nay, để tham gia canh tác và kinh doanh nông nghiệp một doanh nhân sẽ bỏ tiền mua đất đai và quyền sử dụng đất. Nhưng nếu số lượng vượt quá hạn điền thì phải tiếp tục bỏ tiền ra thuê lại diện tích chính mình đã mua. Tình trạng này làm ngao ngán và nản lòng những ai muốn canh tác và kinh doanh nông nghiệp theo hướng sản xuất lớn.

Vì thế, đại biểu Đáng đề xuất, cần có đột phá trong chính sách đất đai, nhất là vấn đề hạn điền.

Nhấn mạnh trách nhiệm vì sao công tác tái cơ cấu nông nghiệp chưa đạt được yêu cầu, đại biểu Trương Văn Vở yêu cầu, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn báo cáo làm rõ trách nhiệm và giải pháp khắc phục về chậm xử lý tồn tại, hạn chế về triển khai đề án liên kết hợp tác trong nông nghiệp.

Đại biểu này cũng đề xuất, Chính phủ tiếp tục rà soát, bổ sung chính sách thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao giá trị gia tăng, sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam, như Nghị quyết 77/2014 của Quốc hội.

Đại biểu Trần Văn Minh (Quảng Ninh) cho rằng, cần triển khai chương trình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao theo hướng xây dựng mở mỗi viện, mỗi trường đều có khu nông nghiệp công nghệ cao. Mỗi tỉnh sản xuất nông nghiệp cần có một vùng sản xuất công nghệ cao chuyên canh đối với sản phẩm chủ lực.

“Có như vậy mới tránh được tình trạng một số sản phẩm đã có thương hiệu, nhưng không duy trì được chất lượng sản phẩm, số lượng sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu của thị trường như thời gian vừa qua”, đại biểu Minh chỉ rõ./.