Quảng Ninh, Long An, Hải Phòng, Bắc Giang và Đồng Tháp là 5 địa phương đứng đầu bảng xếp hạng PCI 2023. Có vị trí cao nhất trong Bảng xếp hạng PGI 2023 là tỉnh Quảng Ninh, TP. Đà Nẵng, tỉnh Đồng Nai, Hưng Yên và TP. Hồ Chí Minh.

Như vậy, theo kết quả xếp hạng tại Báo cáo PCI về nỗ lực của các tỉnh, thành phố trong việc tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, an toàn, bình đẳng cho cộng đồng doanh nghiệp, tỉnh Quảng Ninh tiếp tục giành vị trí quán quân năm thứ 7 liên tiếp, tỉnh Long An được đánh giá là đã có tiến bộ vượt bậc để xếp ở vị trí thứ 2. Các tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Bắc Giang và Đồng Tháp tiếp tục duy trì các hoạt động cải cách hiệu quả. Bên cạnh đó, các địa phương như: Bà Rịa – Vũng Tàu, Bến Tre, Thừa Thiên Huế, Hậu Giang và Phú Thọ đã có những nỗ lực đáng trân trọng để nằm trong nhóm 10 tỉnh, thành phố thuộc nhóm dẫn đầu.

Nguồn: Báo cáo PCI 2023, VCCI

Với sự hỗ trợ từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), báo cáo PCI-PGI 2023 được xây dựng từ thông tin phản hồi của 10.676 doanh nghiệp, trong đó có 9.127 doanh nghiệp tư nhân trong nước và 1.549 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FIE) đang hoạt động tại Việt Nam.

Báo cáo ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực của chính quyền các tỉnh, thành phố trong nỗ lực tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp. Khảo sát PCI–PGI năm 2023 cho thấy, có sự cải thiện rõ rệt trong việc triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, cắt giảm chi phí không chính thức và cải cách thủ tục hành chính. Đáng chú ý, việc ứng dụng công nghệ thông tin và các giải pháp số hóa đang mang lại hiệu quả thiết thực khi gần 77% doanh nghiệp cho biết, đã tiết giảm được thời gian và chi phí từ thực hiện các thủ tục hành chính trực tuyến thay vì theo hình thức truyền thống.

Bối cảnh kinh tế đầy thách thức cũng được phản ánh trong báo cáo năm nay, khi tỷ lệ doanh nghiệp có kế hoạch mở rộng hoạt động trong thời gian tới chỉ ở mức thấp. Doanh nghiệp cho biết, đang phải chật vật đương đầu với nhiều khó khăn về tiếp cận tín dụng, tìm kiếm khách hàng, biến động thị trường, thiếu hụt nguồn nhân lực lành nghề, cũng như các thủ tục hành chính. Các doanh nghiệp cũng đang phải đối mặt với tình hình thiên tai, biến đối khí hậu diễn biến phức tạp, gây hậu quả nghiêm trọng. Những yếu tố từ bên ngoài làm gia tăng khó khăn với hoạt động kinh doanh như: căng thẳng địa chính trị tiếp tục diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới, lạm phát vẫn ở mức cao ở nhiều quốc gia, thương mại, tiêu dùng và đầu tư toàn cầu suy giảm, hàng rào bảo hộ, phòng vệ thương mại gia tăng...

Nỗ lực vượt bậc của các địa phương trợ lực cho doanh nghiệp phục hồi

Phát biểu khai mạc lễ công bố, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh: “Để trợ lực cho các doanh nghiệp phục hồi và phát triển trong thời gian tới, chính quyền các địa phương cần triển khai thực chất hơn nữa các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp. Tình hình kinh tế khó khăn, nên rất cần sự hỗ trợ, tinh thần năng động, tiên phong của chính quyền các tỉnh, thành phố. Trong bối cảnh nhiều bất định và biến động của tình hình thế giới, hơn lúc nào hết, các doanh nghiệp cần sự ổn định, nhất quán và tin cậy trong xây dựng và thực thi chính sách, pháp luật.

Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công phát biểu tại Lễ công bố. Ảnh Internet

Ông Phạm Tấn Công cho biết, trong Lễ công bố báo cáo PCI năm ngoái, VCCI đã dự liệu năm 2023 là một năm đầy khó khăn với các doanh nghiệp. Khi đó, báo cáo PCI đã phản ánh những kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp về vai trò quan trọng của chính quyền các tỉnh, thành phố trong nỗ lực tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, coi đây là giải pháp hữu hiệu nhất nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các thách thức, phục hồi và phát triển ổn định. Thực tế trong năm 2023 cho thấy, các địa phương trên cả nước đã tích cực triển khai các kế hoạch hành động thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội của Quốc hội và Chính phủ và các nhiệm vụ được Chính phủ phân công về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nhận định về kết quả PCI năm 2023, Chủ tịch VCCI thông tin, kết quả khảo sát phản ánh trong Báo cáo PCI và PGI 2023 đã cho thấy cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đánh giá cao những nỗ lực tích cực của chính quyền các tỉnh, thành phố trong nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh so với trước đây. Đó là: (1) Chất lượng điều hành kinh tế cấp tỉnh tiếp tục xu hướng cải thiện theo thời gian, với điểm số chỉ số PCI tổng hợp tại tỉnh trung vị của cả nước đạt 66,66 điểm năm 2023, tăng gần 1,44 điểm so với năm 2022. Nhiều tỉnh tiếp tục duy trì và có sáng kiến mới trong cải thiện môi trường kinh doanh. Đáng chú ý, các tỉnh nhóm cuối đang vươn lên mạnh mẽ nhờ tận dụng tốt “lợi thế của người đi sau” khi tích cực học hỏi, áp dụng những bài học thành công từ nhóm tỉnh có chất lượng điều hành cao hơn;

(2) Công tác hỗ trợ doanh nghiệp có chuyển biến tích cực. Hầu hết các chỉ tiêu đánh giá về công tác triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp của năm 2023 đều có sự cải thiện so với năm 2022;

(3) Chi phí không chính thức tiếp tục chiều hướng giảm. Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết phải chi trả chi phí không chính thức năm 2023 là 33,3%, giảm mạnh từ mức 66% của các năm 2015-2016 và mức kỷ lục 70% vào năm 2006 khi chỉ tiêu này lần đầu tiên được đưa vào khảo sát;

(4) Thủ tục gia nhập thị trường thuận lợi hơn, ghi nhận những chuyển biến tích cực trong việc giải quyết thủ tục hành chính trong đăng ký doanh nghiệp;

(5) Cải cách thủ tục hành chính đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt khoảng 77% doanh nghiệp cho biết, việc thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến giúp tiết giảm nhiều thời gian và chi phí hơn cho doanh nghiệp so với các phương thức truyền thống. Điều này cho thấy những nỗ lực chuyển đổi số của các địa phương đã mang lại kết quả tích cực.

Bên cạnh đó, ông Phạm Tấn Công cũng cho biết, báo cáo PCI và PGI 2023 ghi nhận những chuyển động tích cực trong môi trường kinh doanh Việt Nam từ góc nhìn của khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Đó là: (1) Các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam đang trên đà phục hồi ổn định sau đại dịch Covid-19. Tỷ lệ doanh nghiệp FDI tuyển thêm lao động tăng từ 55,8% năm 2022 lên 59,9% năm 2023. Tình hình kinh doanh của doanh nghiệp FDI có sự cải thiện khá khả quan: Tỷ lệ doanh nghiệp FDI báo lãi trong năm 2023 tăng nhẹ lên mức 46,5%; tỷ lệ doanh nghiệp báo lỗ giảm xuống 42,3%;

(2) Gánh nặng thực thi quy định của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam đã giảm bớt theo thời gian, với tỷ lệ doanh nghiệp gặp phiền hà trong việc thực hiện thủ tục hành chính tiếp tục xu hướng giảm của các năm trước. Cụ thể, tỷ lệ doanh nghiệp FDI gặp khó khăn khi thực hiện thủ tục thuế giảm xuống 16% so với mức 27% năm 2022. Thủ tục về bảo hiểm xã hội đã giảm từ 15% năm 2022 xuống còn 8% năm 2023;

(3) Cơ cấu ngành sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp FDI có sự dịch chuyển tích cực sang các ngành công nghệ và dịch vụ chuyên sâu của kinh tế tri thức;

(4) Nhiều doanh nghiệp FDI hơn đã sử dụng hàng hóa, dịch vụ đầu vào từ doanh nghiệp trong nước. Tỷ lệ doanh nghiệp FDI sử dụng nhà cung cấp là các doanh nghiệp tư nhân trong nước đã tăng dần qua các năm, đáng chú ý là mức từ 63,3% năm 2022 lên 75% năm 2023. Xu hướng đáng khích lệ này một phần đến từ nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc tạo thuận lợi cho doanh nghiệp FDI kết nối với ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước, đồng thời là một chỉ báo quan trọng về khả năng hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu của doanh nghiệp trong nước đã có sự cải thiện.

Tuy nhiên, báo cáo PCI và PGI 2023 cho thấy, môi trường kinh doanh của Việt Nam cũng có một số điểm cần quan tâm. Từ phản ánh của doanh nghiệp, có thể thấy trở ngại trong tiếp cận đất đai có dấu hiệu gia tăng, môi trường kinh doanh chưa thực sự bình đẳng với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), tính năng động, tiên phong của cán bộ chính quyền địa phương có dấu hiệu chững lại. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng đang gặp phải nhiều khó khăn trong hoạt động. Những khó khăn chủ yếu bao gồm: tiếp cận tín dụng; tìm kiếm khách hàng; biến động thị trường; biến động chính sách, pháp luật; tác động tiêu cực của thiên tai, biến đổi khí hậu.

Cải thiện môi trường kinh doanh theo hướng “xanh” và bền vững

Theo Chủ tịch VCCI, hiện nay, môi trường đầu tư kinh doanh tốt không chỉ là sự thuận lợi, nhanh chóng, dễ dàng về thủ tục, mà còn phải thân thiện với môi trường, theo định hướng bền vững. Tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) tại Glasgow, Scotland (Vương quốc Anh) vào năm 2021, Thủ tướng Chính phủ đã có tuyên bố mạnh mẽ về mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 của Việt Nam. Điều này thể hiện cam kết chính trị và quyết tâm rất lớn của Đảng, Nhà nước Việt Nam trong việc đẩy mạnh chuyển đổi nền kinh tế, góp phần giải quyết những thách thức lớn toàn cầu về biến đổi khí hậu và vấn đề môi trường hiện nay. Việt Nam đã có nhiều chính sách và quy định pháp luật thúc đẩy nền kinh tế theo hướng bền vững hơn, xanh hơn, giảm phát thải hơn.

Lãnh đạo VCCI trao kỷ niệm chương cho Top 10 địa phương dẫn đầu Chỉ số PCI năm 2023. Ảnh: Internet

Tại sự kiện, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper cho biết: “Phái đoàn Ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam thông qua USAID đang phát huy nền tảng quan hệ đối tác gần 20 năm qua với VCCI, để giúp Việt Nam nâng cao hơn nữa năng lực cạnh tranh trên thị trường thế giới thông qua chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh. Bằng cách thúc đẩy những cải cách thể chế và đầu tư thân thiện với môi trường, Chỉ số Xanh cấp tỉnh sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, cũng như mục tiêu tham vọng của Việt Nam là đạt mức phát thải ròng bằng ‘0’ vào năm 2050”.

Sau khi thí điểm vào năm 2022, năm nay VCCI đã hoàn thiện và công bố PGI. Trong chuyến thăm Việt Nam năm 2021, Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris lần đầu tiên công bố hỗ trợ của USAID cho việc xây dựng Chỉ số Xanh nhằm thúc đẩy khu vực tư nhân hành động vì khí hậu. Đây là bộ chỉ số cung cấp thông tin đầu vào từ thực tiễn kinh doanh để hỗ trợ chính quyền các tỉnh, thành phố trong công tác quản trị môi trường, cân bằng giữa các mục tiêu tăng trưởng kinh tế và bền vững môi trường.

Phân tích của báo cáo PCI-PGI 2023 cho thấy, điểm số PGI cao tương ứng với chất lượng môi trường và khả năng ứng phó, chống chịu thiên tai, biến đổi khí hậu tốt hơn tại các địa phương. Tuy nhiên, chính quyền các tỉnh, thành phố đang gặp nhiều khó khăn trong tìm kiếm, triển khai các sáng kiến, giải pháp về môi trường tại địa phương, thiếu nguồn lực và năng lực chuyên môn, khả năng phối hợp trong xử lý các vấn đề vùng/liên vùng, hoặc doanh nghiệp chưa có đủ nhận thức và động lực thay đổi.

Với việc xây dựng và công bố PGI bên cạnh chỉ số PCI, VCCI mong muốn các địa phương tiếp tục cải cách môi trường kinh doanh mạnh mẽ, đồng thời quan tâm hơn tới phát triển kinh tế gắn với việc bảo vệ môi trường. Báo cáo PCI-PGI 2023 kỳ vọng sẽ mang lại nhiều thông tin cho cơ quan Nhà nước các cấp sử dụng trong soạn thảo chính sách, điều hành, quản lý nhà nước; cho các tổ chức có liên quan quan tâm đến chủ đề quan trọng này; là động lực để các địa phương thay đổi mạnh mẽ hơn theo hướng bền vững; là thông tin tham khảo quan trọng cho các nhà đầu tư trong quá trình ra quyết định đầu tư, định hướng có nhiều dự án xanh hơn, thân thiện với môi trường hơn./.