Bảo đảm không tạo khoảng trống pháp lý

Tại Phiên họp Chuyên đề pháp luật tháng 8/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), các đại biểu cho ý kiến vào dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản.

Trình bày tóm tắt báo cáo một số vấn đề lớn về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, quá trình xây dựng dự án Luật, Cơ quan chủ trì soạn thảo cùng Cơ quan chủ trì thẩm tra đã tiến hành rà soát 46 Luật có liên quan, trong đó có các Luật: Đầu tư, Doanh nghiệp, Thương mại, Quy hoạch… Kết quả rà soát cho thấy, không có sự chồng chéo về phạm vi quản lý và không ảnh hưởng đến việc quy hoạch, hoạch định chính sách phát triển ngành công nghiệp chế biến khoáng sản.

Dự thảo Luật điều chỉnh các loại khoáng sản, trừ dầu khí, các loại nước thiên nhiên khác không phải là nước khoáng, nước nóng thiên nhiên đã bao hàm đầy đủ các đối tượng, bảo đảm không tạo khoảng trống pháp lý. Việc quản lý nước khoáng, nước nóng thiên nhiên ở vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa có những khó khăn, thách thức nhất định. Tuy nhiên, cần thiết phải đưa vào đối tượng điều chỉnh để bảo đảm chủ quyền quốc gia đối với việc thăm dò, khai thác, bảo vệ tài nguyên khoáng sản ở khu vực này. Đề nghị Chính phủ căn cứ vào tình hình thực tiễn, để ban hành quy định hướng dẫn thực hiện các giải pháp quản lý phù hợp, khả thi.

Theo ông Lê Quang Huy, quá trình xây dựng dự án Luật, Cơ quan chủ trì soạn thảo cùng Cơ quan chủ trì thẩm tra đã tiến hành rà soát 46 luật có liên quan cho thấy, không có sự chồng chéo về phạm vi quản lý

Về phân nhóm khoáng sản (Điều 7), tiếp thu ý kiến Đại biểu Quốc hội, tại khoản 2 Điều 7 đã quy định giao Chính phủ quy định danh mục khoáng sản theo nhóm; quy định việc phân nhóm đối với khoáng sản có nhiều mục đích sử dụng. Theo dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều được dự thảo Luật giao, có kèm theo danh mục khoáng sản theo từng nhóm và sẽ rà soát, bổ sung đất hiếm thuộc khoáng sản nhóm I và các khoáng sản nhóm III sẽ được nêu cụ thể trong danh mục này. Do vậy, sẽ bảo đảm không có sự lẫn lộn giữa các nhóm khoáng sản, không có khoảng trống pháp lý.

Để giải quyết những hạn chế, vướng mắc, bất cập hiện nay liên quan đến tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, dự thảo Luật đã quy định theo hướng thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo năm và được quyết toán theo sản lượng khai thác thực tế. Với quy định này, tiền cấp quyền khai thác khoáng sản sẽ không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố liên quan tới trữ lượng địa chất, trữ lượng không được khai thác, hoặc trong quá trình khai thác không thể khai thác hết, hoặc trường hợp vì lý do khách quan chưa thể đưa mỏ vào khai thác. Theo đó, đã tháo gỡ bất cập của Luật Khoáng sản năm 2010, bảo đảm tính khả thi của chính sách về tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.

Đối với quy định về khu vực đấu giá, không đấu giá quyền khai thác khoáng sản (Điều 104), tiếp thu ý kiến của Đại biểu Quốc hội về thu hẹp phạm vi, đối tượng khu vực không đấu giá, theo đó, dự thảo Luật đã chỉnh lý tại khoản 2 Điều 104: các khu vực được xác định là khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản bao gồm: các loại khoáng sản bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh quốc phòng; khoáng sản được xác định phục vụ cho các nhà thầu thi công các dự án đầu tư theo quy định tại khoản 2 Điều 75 (để bảo đảm nguồn vật liệu thi công cho các dự án); các khu vực khoáng sản do các tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản (để bảo đảm quyền lợi cho các tổ chức, cá nhân đã cung cấp kinh phí cho các đề án điều tra) và các trường hợp thu hồi khoáng sản theo các dự án đầu tư xây dựng (là các trường hợp không phải vì mục đích khai thác khoáng sản).

Thực hiện đúng quy định của Đảng về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong xây dựng dự án Luật

Điều hành nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị các đại biểu tập trung cho ý kiến vào các nội dung: dự thảo luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã phù hợp với ý kiến của Đại biểu Quốc hội, đã thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng?; cho ý kiến về một số vấn đề lớn cơ quan chủ trì thẩm tra báo cáo xin ý kiến gồm 10 nội dung, trong đó có 2 nội dung có hai loại ý kiến và một nội dung cơ quan thẩm tra báo cáo về các quy định trong Luật Khoáng sản năm 2010; việc rà soát nhiệm vụ của Đảng đoàn Quốc hội (gồm 4 nội dung) để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc…

Cho ý kiến tại Phiên họp, về tính thống nhất với hệ thống pháp luật, một số ý kiến đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát các quy định của dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản với quy định tại Bộ Luật hình sự để tránh chồng chéo về công tác quản lý, bảo vệ khoáng sản tại khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia và quy định về phân nhóm khoáng sản. Cách tiếp cận quy định về phân nhóm khoáng sản dựa trên cả công dụng và mục đích quản lý là phù hợp, nhưng nhấn mạnh vai trò quan trọng trong phân loại theo mục đích quản lý, bởi tùy từng giai đoạn mục đích quản lý thay đổi. Vì vậy, đại biểu thống nhất giao Chính phủ quy định chi tiết để đáp ứng yêu cầu quản lý theo từng thời kỳ.

Phát biểu tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản là luật quan trọng, bởi thực tế có tình trạng khai thác khoáng sản không đúng quy định. Điều này cho thấy, việc cấp phép khai thác khoáng sản vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu san lấp trên diện tích quy hoạch rất quan trọng, do vậy cần phân biệt rõ quy hoạch, thăm dò, khai thác khoáng sản. Qua làm việc, các địa phương đã kiến nghị 5 nhóm vướng mắc trong thực tiễn triển khai luật, trong quá trình tiếp thu, giải trình 3 nhóm vướng mắc đã có giải pháp giải quyết trong dự thảo luật; còn một nhóm vướng mắc có hai phương án lựa chọn tại Điều 16 luật dự thảo Luật. Dù chọn phương án nào cũng cần làm rõ căn cứ để đại biểu Quốc hội cho ý kiến tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách và Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8.

Về quy định điều chỉnh quy hoạch tại Điều 16 của dự thảo luật, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đại diện các cơ quan quản lý nhà nước có ý kiến chuyên môn về khả năng có thể quy định riêng đối với lĩnh vực khoáng sản trong dự thảo luật Địa chất và khoáng sản hay sẽ sửa đổi, bổ sung vào Luật Quy hoạch

Đối với nội dung có hai phương án tại Điều 15 về trách nhiệm lập quy hoạch khoáng sản, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đánh giá kỹ tác động chính sách mới nếu thay đổi đầu mối quy hoạch khoáng sản theo quy định của luật hiện hành. Bởi, việc đánh giá tác động chính sách là yêu cầu bắt buộc theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

“Thực hiện Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, cần tiếp tục rà soát tránh lợi ích nhóm trong dựng dự thảo luật này hay không? UBTVQH cam kết với Bộ Chính trị thận trọng, kỹ lưỡng, nghiêm túc trong thực hiện các quy định của Đảng. Tôi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra cần cam kết chịu trách nhiệm trước Đảng, trước UBTVQH trong việc soạn thảo, thẩm tra dự án luật”, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu.

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu rõ, qua thảo luận, UBTVQH cơ bản thống nhất với định hướng giải trình, tiếp thu, chỉnh lý một số vấn đề lớn và nhất trí với nhiều nội dung trong dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Luật Địa chất và khoáng sản do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường chuẩn bị.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát để bảo đảm ý kiến của Đại biểu Quốc hội, ý kiến của UBTVQH tại Phiên họp Chuyên đề pháp luật, cũng như Thông báo kết luận 3592 của UBTVQH được tiếp thu, hoặc giải trình đầy đủ, thuyết phục; rà soát để bảo đảm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, nhất là Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị; thực hiện đúng quy định của Đảng về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong xây dựng dự án luật, đáp ứng các yêu cầu đặt ra khi sửa đổi luật, bảo đảm chất lượng dự án luật trình Quốc hội.

Về một số nội dung cụ thể, ông Phương đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện để bảo đảm thống nhất trong hệ thống pháp luật, nhưng không tạo ra khoảng trống pháp lý. Đặc biệt là phạm vi điều chỉnh của các luật, các nội dung liên quan đến Luật Quy hoạch liên quan đến chế biến, sử dụng khoáng sản, Bộ Luật hình sự; chú ý các nội dung dẫn chiếu các luật khác. Đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu trình sửa Luật Quy hoạch để điều chỉnh chung cho tất cả các lĩnh vực.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị bổ sung hoàn thiện quy định về Hội đồng đánh giá trữ lượng khoáng sản quốc gia. Quy định chặt chẽ hơn về chế tài quản lý sản lượng khai thác khoáng sản, không để xảy ra thất thu ngân sách khi quyết toán theo sản lượng khai thác thực tế. Tiếp tục nghiên cứu, rà soát quy định tối đa trong luật các vấn đề Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị tiếp tục nghiên cứu hoặc chỉ tiếp thu một phần; trường hợp không thể quy định, cần giải trình thuyết phục hơn. Rà soát, hoàn thiện Luật Địa chất khoáng sản để bảo đảm xử lý vướng mắc đối với các nội dung trong Luật Khoáng sản 2010 được rà soát theo nhiệm vụ của Đảng đoàn Quốc hội…

Đối với hai nội dung còn hai loại ý kiến khác nhau (Trách nhiệm lập quy hoạch khoáng sản; Về điều chỉnh quy hoạch khoáng sản), ông Phương đề nghị nêu rõ cơ sở chính trị, căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn, ưu nhược điểm của từng phương án để xin ý kiến Đại biểu Quốc hội chuyên trách và trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Phó Chủ tịch Quốc hội giao Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường chủ trì với Bộ Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan hữu quan tiếp thu ý kiến của UBTVQH để hoàn thiện dự thảo luật và các tài liệu liên quan, xin ý kiến tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách và thực hiện các bước theo quy định trình Quốc hội xem xét, quyết định tại Kỳ họp thứ 8…/.