Khó xây dựng khuôn khổ quản trị rõ ràng cho doanh nghiệp Nhà nước

"Hhiện nay, hiệu quả sản xuất, kinh doanh và đóng góp của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN), doanh nghiệp có vốn nhà nước còn thấp, chưa tương xứng với nguồn lực nhà nước đầu tư. Một số dự án của DNNN còn thua lỗ, thất thoát vốn lớn (12 dự án của ngành Công Thương); doanh nghiệp chưa chủ động và đa dạng hóa được thị trường, chủ yếu sử dụng thị trường truyền thống. Do đó, không gia tăng được sản phẩm, giá trị gia tăng, doanh thu, lợi nhuận, việc làm…", PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Đại học Luật Hà Nội nhìn nhận, tại Hội thảo Tình hình thực hiện quy định pháp luật về quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp: Thực trạng và giải pháp, do Viện Nghiên cứu lập pháp tổ chức sáng nay (ngày 14/4).

Theo PGS,TS. Nguyễn Quang Tuyến, hiệu quả sản xuất, kinh doanh của các DNNN còn thấp

Cũng theo ông Tuyến, việc quản lý vốn đầu tư Nhà nước vào doanh nghiệp còn bộc lộ nhiều tồn tại. Việc tách bạch giữa vai trò sở hữu Nhà nước và chức năng quản lý Nhà nước chưa đầy đủ. Chính sách phát triển ngành còn đan xen với chính sách chủ sở hữu của Nhà nước. Đầu tư Nhà nước cho phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ các thành phần kinh tế còn đan xen với đầu tư vốn chủ sở hữu Nhà nước cho DNNN và đầu tư của DNNN. Hệ quả là khó xây dựng khuôn khổ quản trị rõ ràng cho DNNN, doanh nghiệp có vốn Nhà nước như khu vực tư nhân, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ phát sinh đối xử bất bình đẳng và hạn chế cạnh tranh.

Hệ thống quy định của pháp luật chưa quy định đầy đủ về việc giám sát cơ quan chủ sở hữu. Hiệu quả quản lý của cơ quan đại diện chủ sở hữu và trách nhiệm nâng cao giá trị vốn Nhà nước là những vấn đề chưa được thường xuyên xem xét, đánh giá và công bố công khai. Do thiếu cơ chế giám sát, đánh giá thường xuyên đối với cơ quan đại diện chủ sở hữu, nên không tạo được áp lực cho các cơ quan đại diện chủ sở hữu (các bộ, UBND cấp tỉnh...) phải quản lý vốn nhà nước tốt hơn, hiệu quả hơn. Trách nhiệm giám sát DNNN còn phân tán cho nhiều cơ quan, thiếu sự thống nhất. Không cơ quan nào có đủ thẩm quyền và khả năng theo dõi, đánh giá DNNN một cách đầy đủ, hiệu quả và toàn diện.

Ông Tuyến đề xuất, Ban soạn thảo sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp cần sửa đổi theo hướng điều chỉnh cơ cấu đầu tư vốn Nhà nước theo hướng tiếp tục tăng tỷ trọng đầu tư cho kết cấu hạ tầng phục vụ sự phát triển của mọi thành phần kinh tế và phát triển kinh tế - xã hội, giảm tỷ trọng đầu tư trực tiếp của Nhà nước cho các DNNN trong lĩnh vực kinh doanh cạnh tranh.

Cần quy định rõ hơn quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu nhà nước

Theo ông Tuyến, cần tách bạch, phân định rõ chức năng chủ sở hữu tài sản, vốn của nhà nước với chức năng quản lý nhà nước đối với mọi loại hình doanh nghiệp, chức năng quản trị kinh doanh của DNNN. Chủ sở hữu nhà nước thực hiện trách nhiệm đối với DNNN, cổ phần, vốn góp của nhà nước theo cách thức chuyên nghiệp, chuyên trách, có hiệu lực và hiệu quả; đóng vai trò là nhà đầu tư, chủ sở hữu, bình đẳng về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm với các nhà đầu tư khác trong doanh nghiệp. Cũng cần quy định rõ cơ quan đại diện chủ sở hữu chịu trách nhiệm toàn diện về việc giám sát DNNN, về quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Theo ông Phạm Đức Trung, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp trên nguyên tắc đảm bảo quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp

Ông Phạm Đức Trung, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đề nghị, cơ quan soạn thảo sửa đổi Luật tiếp tục quy định rõ hơn các quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu nhà nước, bao gồm: Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, cơ quan đại diện chủ sở hữu, thành viên hội đồng thành viên công ty TNHH một thành viên do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, người đại diện phần vốn nhà nước tại công ty cổ phần, công ty TNHH hai thành viên trở lên.

Đối với cơ quan đại diện chủ sở hữu, theo ông Trung cần sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 42 và Điều 43 Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp trên nguyên tắc đảm bảo quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp. Cơ quan đại diện chủ sở hữu không quyết định những vấn đề thuộc lĩnh vực điều hành và quản trị kinh doanh của doanh nghiệp, trong đó: nghiên cứu, sửa đổi quy định về quyền của cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với DNNN là công ty TNHH một thành viên tương tự như quyền của đại hội đồng cổ đông đối với công ty cổ phần nhằm hạn chế việc cơ quan đại diện chủ sở hữu phải thực hiện trách nhiệm ban hành các quyết định thuộc lĩnh vực điều hành kinh doanh của doanh nghiệp.

Cũng cần nghiên cứu, bổ sung các các quy định hướng dẫn trình tự, thủ tục thực hiện các quyền, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ theo hướng phân cấp mạnh mẽ quyền tự chủ và nâng cao trách nhiệm của hội đồng thành viên, chủ tịch công ty, nhất là đối với lĩnh vực đầu tư, tài chính doanh nghiệp.

"Ban soạn thảo cần sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống quy định pháp luật để xác định rõ cơ quan chủ trì và các cơ quan phối hợp thực hiện đối với từng nội dung quản lý nhà nước về đầu tư, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Quy định hướng cụ thể Điều 8 Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp và các quy định có liên quan của Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp)…", ông Trung đề xuất.

Dự kiến, dự án sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6, nếu đủ điều kiện thì có thể thông qua tại Kỳ họp thứ 7./.