Đây là nhận định của GS, TS. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài tại hội thảo “Thách Thức của việc thay đổi chính sách đối với nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam", ngày 07/12/2017 do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức.

“Nảy sinh” nhiều khiếm khuyết

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Nội, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch Đầu tư) cho biết, năm 2017, thu hút vốn FDI đạt kết quả tốt. Tính chung trong 11 tháng năm 2017, tổng vốn đăng ký cấp mới, tăng thêm và góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài là 33,09 tỷ USD, tăng 82,8% so với cùng kỳ năm 2016. Đặc biệt, khu vực đầu tư nước ngoài cũng có những đóng góp tích cực đối với việc phát triển kinh tế - xã hội, chiếm 20% GDP và hơn 70% kim ngạch xuất khẩu.

Tuy nhiên, ông Nội cũng nhận định, các chính sách liên quan đến khối doanh nghiệp này cũng còn nhiều bất cập, làm cản trở việc thu hút đầu tư của Việt Nam.

Ông Nguyễn Nội phát biểu tại hội thảo

Đồng tình với quan điểm trên, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế, VCCI cho biết, trước khi quyết định đầu tư, sự ổn định và nhất quán là điều quan trọng nhất giúp nhà đầu tư yên tâm. Những thay đổi chính sách không nhất quán sẽ khiến các doanh nghiệp FDI tăng rủi ro.

Theo ông Tuấn, hàng năm, VCCI khảo sát khoảng 2.000 doanh nghiệp FDI và khi được hỏi về điểm yếu của môi trường kinh doanh tại Việt Nam, thì các doanh nghiệp trả lời rằng, đó là việc kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ, chất lượng nguồn nhân lực và dịch vụ công yếu kém và đặc biệt là tính bất ổn của pháp luật cũng được nhiều doanh nghiệp FDI phản ánh.

“Những điều này khiến khối doanh nghiệp FDI lo ngại khi đầu tư vào Việt Nam, họ sẽ bỏ vốn ít hoặc thậm chí không đầu tư”, ông Tuấn cho biết.

Đánh giá tác động của việc thay đổi chính sách trong thời gian gần đây, GS, TS. Nguyễn Mại cho biết, quá trình thay đổi chính sách và luật pháp trong 30 năm vừa qua đã nảy sinh nhiều khiếm khuyết, gây ra tâm lý bất ổn của nhà đầu tư do khó dự đoán khi quyết định phương hướng đầu tư và kinh doanh.

Điển hình là luật thuế thay đổi liên tục và quá nhanh, thông tư của Bộ Tài chính ban hành rồi sửa đổi làm cho doanh nghiệp không kịp trở tay; Hay thủ tục thông quan hải quan tuy đã được cải tiến, nhưng vẫn mất khá nhiều thời gian so với các nước ASEAN-4, việc thuê lao động nước ngoài có kỷ năng, nhất là quy định từ ngày 01/01/2018 lao động nước ngoài phải đóng bảo hiểm xã hội đến nay chưa có thông tư hướng dẫn…

Đại diện cho doanh nghiệp FDI, ông Adam sitkoff, Giám đốc điều hành Hiệp hội thương mại Hoa kỳ tại Việt Nam bày tỏ quan ngại đến những thay đổi trong chính sách gần đây. Ông Adam sitkoff cho biết, hiện nay nhiều quy định của Việt Nam không phù hợp với các thông lệ quốc tế. Những thay đổi này khiến cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài gặp nhiều rủi ro và trở ngại trong việc thực hiện đầu tư.

Ông Adam sitkoff cũng nêu ví dụ, Dự thảo Luật An ninh mạng thực sự rất đặc biệt, bởi vì ngoài các biện pháp bảo vệ an ninh mạng, nó cũng bao gồm việc kiểm soát thông tin trên Internet, mặc dù điều này đã được quy định bởi các luật khác. Ngoài ra, quy định trong Dự thảo Luật về việc các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài phải đặt máy chủ tại Việt Nam không những không giúp cải thiện tình hình an ninh mạng của Việt Nam mà còn tạo ra gánh nặng không cần thiết cho các doanh nghiệp nước ngoài.

Cần phải làm gì?

Trước sự thay đổi của chính sách gây ra nhiều lo lắng cho các nhà đầu tư nước ngoài, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, thời gian tới, Nhà nước cần tiếp tục sử dụng chuẩn mực toàn cầu và thực tiễn quốc tế tốt của kinh tế thị trường hiện đại trong thiết kế, giám sát và đo lường kết quả của cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh.

GS. Nguyễn Mại cũng đưa ra 3 kiến nghị, mà Nhà nước cần lưu ý, đó là: khi thay đổi chính sách, luật pháp cần bảo đảm tính hệ thống, công khai, minh bạch, ổn định, có độ trễ nhất định về thời gian thi hành để nhà đầu tư và doanh nghiệp FDI chủ động trong điều chỉnh chiến lược kinh doanh. Hệ thống văn bản pháp quy từ luật, nghị định của Chính phủ, thông tư của các bộ phải đồng bộ, nhất quán, được ban hành đồng thời một thời gian đủ dài thời gian đủ dài trước thời hạn có hiệu lực thi hành để doanh nghiệp tiếp cận đầy đủ thông tin, chuẩn bị điều kiện thi hành;

Bên cạnh đó, cũng cần thực hiện đồng bộ “Chính phủ điện tử” trong toàn bộ hệ thống cơ quan nhà nước để giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí cho nhà đầu tư và doanh nghiệp.

“Trên cơ sở các mô hình thí điểm đã tỏ ra có hiệu quả như Trung tâm hành chính công, Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch... cần áp dụng ở tất cả tỉnh, thành phố để tạo ra bước đột phá về cải cách thủ tục hành chính” GS. Mại kiến nghị.

Ngoài ra, GS. Mại cũng cho rằng, hai nút thắt chính cần cởi bỏ hiện nay để các chính sách mới về FDI có hiệu quả, đó là bộ máy nhà nước và đội ngũ công chức, viên chức.

“Bộ máy thì cồng kềnh, kém hiệu năng, công chức thì thừa nhưng thiếu năng lực và lương tâm nghề nghiệp; cả hai đang cản trở quá trình phát triển theo hướng cải cách và hội nhập”, GS. Mại giải thích.

Về phía nhà đầu tư nước ngoài, ông Adam Sitkoff mong rằng, luật và các quy định của Việt Nam cần được thiết kế để đảm bảo thi hành một cách công bằng và bình đẳng.

“Đây cũng là một vấn đề quan trọng khi xem xét các cách thu hút đầu tư có chất lượng cao và đẩy mạnh sự phát triển của khu vực tư nhân”, ông Adam Sitkoff nhấn mạnh./.