Sáng ngày 15/5/2013, tại Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã diễn ra Hội thảo Tổng kết thực tiễn thi hành và đánh giá Luật kế toán 2003. Sau 10 năm đi vào hoạt động, Luật Kế toán hiện nay đã có nhiều điểm không còn phù hợp, cần có sự đổi mới.

Phóng viên Tạp chí Kinh tế và Dự báo đã có buổi trao đổi với với PGS.TS Đặng Văn Thanh - Chủ tịch Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam xung quanh vấn đề này.PV: Xin ông cho biết sự cần thiết và yêu cầu của việc rà soát, sửa đổi Luật Kế toán 2003?

PGS,TS. Đặng Văn Thanh: Kế toán là công cụ tổ chức hệ thống thông tin cho nền kinh tế, trong đó có thông tin về tài chính nhà nước, thông tin tài chính và các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Nhận thức được điều đó, năm 2003, Quốc Hội Việt Nam đã thông qua và công bố Luật Kế toán, thay thế cho Pháp lệnh kế toán thống kê ban hành năm 1988. Từ đó đến nay, Luật Kế toán đã đi vào cuộc sống và góp phần tích cực điều chỉnh cũng như chế tài các hành vi liên quan đến tổ chức thông tin nói chung, thông tin trong doanh nghiệp nói riêng. Đến nay, sau 10 năm thực hiện, Luật Kế toán xuất hiện nhiều bất cập, cần sớm sửa đổi, bổi sung:

Một là, Luật Kế toán ban hành năm 2013 trong bối cảnh nhà nước Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật kinh tế, trong đó có các luật cơ bản như như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư. Đến nay, các luật này đều cần được sửa đổi. Nhiều nội dung được quy định trong Luật Kế toán 2003 đã không còn phù hợp:

- Về mặt các quy định về nội dung kế toán đã không còn phù hợp trong nền kinh tế thị trường, hội nhập sâu, rộng với kinh tế thế giới.

- Quy định về tổ chức bộ máy kế toán, quy định con người làm kế toán, cần có quy định mới thích hợp hơn, đặc biệt khi chúng ta thừa nhận kế toán không chỉ thuần túy là công cụ quản lý kinh tế mà còn là nghề nghiệp, là lĩnh vực dịch vụ mà nhà nước đã chấp nhận và cho phép các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp được thuê người làm kế toán, thậm chí là thuê kế toán trưởng, giám đốc.

- Vấn đề liên quan đến tổ chức nghề nghiệp kế toán, chúng ta đang tích cực xây dựng xã hội dân sự, nhà nước Việt Nam đang từng bước chuyển giao dần các chức năng thuộc quản lý nhà nước cho các tổ chức nghề nghiệp và tổ chức xã hội. Do đó, vai trò, vị trí của hội nghề nghiệp nói chung, trong đó có Hội kế toán kiểm toán nói riêng phải được quy định rõ. Đồng thời trong Luật cần xác định rõ quyền và nghĩa vụ của Hội kế toán kiểm toán trong việc quản lý hành nghề, đạo đức nghề nghiệp, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng kế toán, kiểm toán, điều này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế.

Ngoài ra, cần phải quy định chế tài cho nghề nghiệp kế toán phù hợp, thích ứng, hội nhập hơn với thông lệ quốc tế. Chúng ta phải thực hiện các cam kết quốc tế, trong đó có các quy định về nghề nghiệp kế toán, dịch vụ kế toán, kiểm toán, thừa nhận về chứng chỉ hành nghề, nghề nghiệp giữa các thành viên trong khu vực.

Hai là, nền kinh tế Việt Nam đã có nhiều biến đổi, số lượng doanh nghiệp ngày càng nhiều hơn. Vì thế đã đến lúc chúng ta phải sửa đổi bổ sung để điều chỉnh các chế tài, các điều khoản về kế toán nói chung, trách nhiệm nghĩa vụ của những người liên quan với thông tin kế toán.

PV: Xin ông cho biết những bất cập Luật Kế toán 2003 gây khó khăn như thế nào đối với hoạt động của doanh nghiệp?

PS,.TS. Đặng Văn Thanh: Thứ nhất, hiện nay có rất nhiều vấn đề mới nảy sinh mà Luật Kế toán 2003 chưa có quy định điều chỉnh, hoặc quy định chưa đầy đủ. Có thể lấy ví dụ, như: dịch vụ kế toán, tổ chức bộ máy kế toán, có rất nhiều doanh nghiệp tổ chức công tác kế toán trong điều kiện không có bộ máy kế toán. Những quy định liên quan đến hành nghề kế toán, cung cấp dịch vụ kế toán, liên quan đến ràng buộc pháp lý của người tổ chức và cung cấp thông tin. Phải nói thẳng thẳn rằng, chất lượng thông tin, độ tin cậy thông tin kế toán chưa được cao

Thứ hai, sau 10 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam có rất nhiều biến đổi, ngày càng đi sâu vào kinh tế thị trường. Bên cạnh đó, chúng ta đang trong lộ trình thực hiện cam kết với thế giới. Điều khoản quy định lâu nay về bộ máy kế toán cần sửa đổi bổ sung, ví dụ: về chứng từ, sổ kế toán, tài khoản kế toán. Ngoài ra, trong chừng mực nào đó, sự can thiệp của nhà nước, cũng như chế tài của nhà nước sẽ ở mức độ nào, đối với những đối tượng nào cũng cần phải làm rõ.

Những điều khoản lâu nay liên quan đến bộ máy kế toán, con người kế toán phải tính toán sao cho hợp lý hơn. Luật cũng cần quy định chặt chẽ hơn, có tính ràng buộc hơn về trách nhiệm pháp lý của người tổ chức và cung cấp thông tin để đảm bảo rằng thông tin từ kế toán đủ tin cậy để người sử dụng thông tin có cơ sở đưa ra quyết định hợp lý, đúng đắn.

PV: Luật Kế toán 2003 có nhiều điểm chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, vậy theo ông dự thảo mới cần có những bước đột phá nào?

PGS,TS. Đặng Văn Thanh: Khi chúng ta ban hành Luật Kế toán 2003, Việt Nam chưa gia nhập WTO. Theo tiến trình của hội nhập, chúng ta mới dừng lại ở bước đầu được thể hiện ở một số điểm quy định trong Luật Kế toán. Tuy nhiên, khi Việt Nam cam kết gia nhập WTO, có nghĩa là chúng ta đã chấp nhận các điều khoản, cam kết và quyết tâm thực hiện. Luật Kế toán 2003 đã bước đầu hình dung, đưa vào các chế tài, điều kiện phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, Luật chưa bao quát, chưa sâu, chưa toàn diện, chưa hình dung hết các việc phải thực hiện theo cam kết quốc tế. Chính vì vậy, chúng ta cần phải xem xét lại. Đó là các nội dung: minh bạch thông tin, chấp nhận và thừa nhận các chuẩn mực kế toán quốc tế, chấp nhận và thừa nhận các nguyên tắc kế toán quốc tế, thừa nhận các chứng chỉ hành nghề kế toán của các nước trong khu vực và muốn thừa nhận chúng ta phải có lộ trình thực hiện. Đặc biệt, Hội Kế toán có trách nhiệm quản lý đạo đức hành nghề, kiểm soát đạo đức ngành nghề, thường xuyên và thông tin cho Hiệp hội kế toán các nước trong khu vực và trên thế giới. Hiện nay, chúng ta cũng đã có chương trình đạo tạo, tuy nhiên còn có sự chênh lệch giữa các nước trong khu vực. Ví dụ, như yêu cầu về trình độ ngoại ngữ của các cán bộ kế toán, kiểm toán Việt Nam. Ngoài ra do trình độ kế toán, cũng như do thể chế kinh tế chúng ta chưa hoàn toàn thừa nhận toàn bộ các nguyên tắc và thông lệ kế toán. Tuy nhiên, mục tiêu cuối cùng, chúng ta phải xây dựng một hệ thống kế toán đầy đủ, trung thực, công khai và minh bạch.

PV: Xin ông cho biết lộ trình xây dựng Luật kế toán sửa đổi trong thời gian tới?

PGS,TS. Đặng Văn Thanh: Quốc hội đã đưa chương trình sửa đổi Luật kế toán vào chương trình chính thức trong giai đoạn 2011-2016. Đồng thời, sửa đổi Luật Kế toán cũng đã được đưa vào chương trình dự bị của năm 2014 của Quốc hội. Trên cơ sở đó, Chính phủ đã giao cho Bộ Tài chính soạn thảo Luật Kế toán sửa đổi, đồng thời tiến hành rà soát, đánh giá yêu cầu các cơ quan ban ngành tổng kết thực hiện Luật Kế toán 2003. Trên có sở đó, Dự thảo Luật Kế toán sửa đổi sẽ được hình thành dựa trên sự đóng góp của các chuyên gia, các nhà quản lý và được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân trước khi trình Quốc hội trong thời gian tới.

PV: Xin cảm ơn ông đã trả lời phỏng vấn.

Nguyễn Hoan