ThS. Nguyễn Hoài Nam

Khoa Quản lý công nghiệp và năng lượng - Trường Đại học Điện lực

Email: namnh@epu.edu.vn

Tóm tắt

Thông qua khảo sát trực tiếp 198 người tiêu dùng tại Việt Nam, nghiên cứu phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu mua xe ô tô điện. Dữ liệu được thu thập bằng bảng hỏi gồm 15 tiêu chí đo lường nhận thức và hành vi người tiêu dùng đối với xe điện, kết hợp với các thông tin nhân khẩu học như độ tuổi, giới tính và thu nhập. Kết quả nghiên cứu cho thấy, các yếu tố tác động đến quyết định mua xe điện của người tiêu dùng gồm: Kinh tế; Hạ tầng - tiện ích; Công nghệ - tính năng; Sẵn sàng chuyển đổi; Nhận thức xã hội - môi trường và chính sách - thương hiệu. Các yếu tố này là cơ sở thực tiễn quan trọng cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý tham khảo, góp phần thúc đẩy thị trường xe điện phát triển bền vững tại Việt Nam.

Từ khóa: Chuyển đổi xanh, hành vi tiêu dùng, công nghệ giao thông, xe điện

Summary

Based on a direct survey of 198 consumers in Vietnam, this study aims to identify and analyze the factors influencing the demand for electric cars. Data were collected through a questionnaire comprising 15 items measuring consumer perceptions and behaviors toward electric vehicles (EVs), along with demographic information such as age, gender, and income. The analysis reveals factors affecting purchase decisions: Economic factors; Infrastructure and convenience; Technology and features; Readiness for transition; Social and environmental awareness, and policy and brand image. Among these, inadequate charging infrastructure and high initial costs are identified as the most significant barriers, while appealing design and environmental concerns serve as key motivators for behavioral change. These findings offer valuable practical insights for enterprises and policymakers in designing effective support policies to promote the sustainable growth of the electric vehicle market in Vietnam.

Keywords: Electric vehicles, consumer behavior, green transition, transportation technology

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu ngày càng nghiêm trọng và cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net-zero) vào năm 2050 mà Việt Nam đã đưa ra tại Hội nghị COP26, việc chuyển đổi sang các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, đặc biệt là xe điện đang trở thành xu hướng tất yếu trong tiến trình phát triển đô thị bền vững. Kể từ năm 2021, khi VinFast ra mắt mẫu xe điện đầu tiên mang tên VFe34, thị trường xe điện trong nước đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, cả về sản lượng tiêu thụ lẫn mức độ quan tâm từ phía người tiêu dùng.

Theo một nghiên cứu thị trường của Công ty nghiên cứu thị trường Mordorintelligence, quy mô thị trường xe điện Việt Nam ước tính đạt 2,93 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến ​​sẽ đạt khoảng 6,69 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng “kép” hàng năm (CAGR) là 18% trong giai đoạn dự báo (2025-2030). Việt Nam đang dần bước vào cuộc cách mạng di chuyển xanh, với sự hỗ trợ từ các chính sách nhà nước và vai trò dẫn dắt của các doanh nghiệp trong nước như VinFast. Tuy nhiên, quyết định mua xe điện của người tiêu dùng Việt Nam vẫn chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như kinh tế, hạ tầng, nhận thức và yếu tố xã hội...

PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ DỮ LIỆU

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát thông qua một bảng câu hỏi định lượng, nhằm tìm hiểu mức độ quan tâm của người dân về các yếu tố ảnh hưởng tới nhu cầu sử dụng xe ô tô điện theo thang đo Likert 5 điểm cho 15 tiêu chí (Q1- Q15). Dữ liệu được thu thập từ 198 người tiêu dùng bao gồm cả nam và nữ với độ tuổi từ 20 đến 60. Ngoài ra, thông tin nhân khẩu học về độ tuổi, giới tính và thu nhập cũng được thu thập để phân tích tương quan.

Bảng 1: Bảng tổng hợp phân bố độ tuổi và thu nhập

Nam

Nữ

Số lượng

Tỷ lệ

Số lượng

Tỷ lệ

Độ tuổi

20-30

50

56,2%

39

43,8%

31-35

29

59,2%

20

40,8%

36-40

14

73,7%

5

26,3%

41-45

15

93,8%

1

6,3%

46-50

15

93,8%

1

6,3%

51-60

8

88,9%

1

11,1%

Thu nhập

10-20

32

65,3%

17

34,7%

21-30

37

64,9%

20

35,1%

31-40

26

60,5%

17

39,5%

41-50

24

77,4%

7

22,6%

>50

12

66,7%

6

33,3%

Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát

Độ tuổi:

Nhóm 20-30 tuổi là lực lượng quan tâm chính, đánh giá cao yếu tố công nghệ và khả năng thích ứng (Q7, Q8, Q9). Nhóm 31-35 tuổi chú trọng đến chi phí vận hành (Q2) nhờ thu nhập ổn định. Nhóm trên 36 tuổi ít tiếp cận xe điện do thói quen tiêu dùng truyền thống và lo ngại công nghệ mới.

Giới tính:

Nam giới đánh giá cao các yếu tố về hiệu suất và công nghệ (Q4, Q8) và ít lo ngại hạ tầng (Q3, Q5). Nữ giới thận trọng hơn, đặc biệt lo ngại về hạ tầng sạc và chuyển đổi (Q5, Q9).

Thu nhập:

Nhóm thu nhập từ 10 - 20 triệu đồng/tháng nhạy cảm với chi phí đầu tư ban đầu (Q1). Nhóm thu nhập từ 21 - 30 triệu đồng/tháng đồng tình với lợi ích dài hạn như chi phí vận hành (Q2) và môi trường (Q10). Thu nhập trên 30 triệu/tháng đánh

PHÂN TÍCH KẾT QUẢ KHẢO SÁT

Mỗi câu hỏi khảo sát được trình bày kèm theo biểu đồ minh họa mức độ đồng ý (1-5) từ người tham gia. Điều này giúp hình dung rõ ràng xu hướng đánh giá và sự phân hóa theo từng yếu tố. Dưới đây là bảng câu hỏi kèm theo các thông tin sau khi xử lý số liệu từ 198 phiếu khảo sát.

Bảng 2: Kết quả khảo sát người tiêu dùng

Mã câu hỏi

Câu hỏi

Giá trị trung bình

Độ lệch chuẩn

Skewness

Kurtosis

Q1

Tôi cho rằng giá xe điện hiện tại là hợp lý.

2,788

0,716

0,003

1,932

Q2

Chi phí vận hành xe điện rẻ hơn xe xăng/dầu.

3,657

0,814

0,082

-0,635

Q3

Hệ thống trạm sạc ở Việt Nam đủ thuận tiện cho người dùng.

1,904

1,006

0,769

-0,361

Q4

Tôi tin rằng pin xe điện có tuổi thọ và độ bền cao.

4,010

1,018

-1,101

0,864

Q5

Tôi lo ngại về việc khó tìm được chỗ sạc khi đi xa.

2,061

0,921

0,901

0,866

Q6

Tôi cảm thấy xe điện an toàn không kém gì xe chạy xăng/dầu.

3,551

0,875

0,142

-0,077

Q7

Tôi thấy xe điện phù hợp với nhu cầu di chuyển hàng ngày của tôi.

3,217

0,872

0,166

0,994

Q8

Tôi hiểu rõ về công nghệ và cách vận hành xe điện.

3,636

1,066

-0,272

-0,665

Q9

Tôi sẵn sàng chuyển sang sử dụng xe điện trong tương lai gần.

3,419

1,356

-0,512

-0,844

Q10

Tôi tin rằng sử dụng xe điện giúp bảo vệ môi trường.

3,758

0,850

-0,314

0,267

Q11

Bạn bè và người thân của tôi có ảnh hưởng đến quyết định mua xe điện.

4,020

0,843

-0,604

0,329

Q12

Tôi tin tưởng vào chất lượng và thương hiệu xe điện do Việt Nam sản xuất.

3,040

0,753

-0,211

0,760

Q13

Chính phủ đang có chính sách hỗ trợ người mua xe điện rõ ràng và hiệu quả.

2,970

0,976

-0,005

-0,174

Q14

Nếu có nhiều ưu đãi hơn, tôi sẽ cân nhắc mua xe điện.

3,641

1,093

-0,590

-0,439

Q15

Thiết kế và mẫu mã của xe điện hiện nay đủ hấp dẫn với tôi.

3,995

0,910

-0,849

0,474

Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát

Hình 1: Phân bổ độ tuổi người tham gia khảo sát

Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu sử dụng ô tô điện tại Việt Nam

Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát

Yếu tố về kinh tế (Q1, Q2)

Người tiêu dùng thể hiện sự không đồng tình đáng kể với việc giá xe điện hiện tại là hợp lý (Q1 - M = 2,79), phản ánh sự nhạy cảm về chi phí đầu tư ban đầu. Tuy nhiên, họ ghi nhận lợi thế dài hạn thông qua mức đồng thuận cao về chi phí vận hành thấp hơn so với xe xăng/dầu (Q2 - M = 3,66). Điều này cho thấy trong khi người tiêu dùng nhận thức được lợi ích tài chính dài hạn, họ vẫn bị cản trở bởi rào cản chi phí ban đầu.

H1: Yếu tố về kinh tế có tác động (+) đến nhu cầu sử dụng xe điện

Yếu tố về cơ sở hạ tầng và tiện ích (Q3, Q5)

Các yếu tố liên quan đến hạ tầng, đặc biệt là hệ thống trạm sạc (Q3 - M = 1.90) và nỗi lo về việc sạc xe khi đi xa (Q5 - M = 2,06), đều có mức trung bình thấp và chỉ số skewness cao dương (> 0,7). Điều này chứng tỏ mối lo ngại hạ tầng là mối quan tâm hàng đầu và phổ biến, phản ánh sự thiếu hụt nghiêm trọng trong mạng lưới sạc, đặc biệt ngoài khu vực đô thị lớn.

H2: Yếu tố về cơ sở hạ tầng và tiện ích tác động (+) đến nhu cầu sử dụng xe điện

Yếu tố về mặt công nghệ và tính năng (Q4, Q6, Q7, Q8)

Người tiêu dùng tin tưởng vào độ bền và tuổi thọ của pin xe điện (Q4 - M = 4,01), và cảm thấy an toàn khi sử dụng (Q6 - M = 3,55). Đồng thời, mức hiểu biết về công nghệ và cách vận hành xe điện tương đối cao (Q8 - M = 3,64) cho thấy một bộ phận người tiêu dùng đang dần trở nên quen thuộc và tin tưởng vào công nghệ xe điện. Tuy nhiên, việc đánh giá mức độ phù hợp với nhu cầu di chuyển hằng ngày vẫn ở mức trung bình (Q7 - M = 3,22), phản ánh sự thiếu trải nghiệm thực tế hoặc hoài nghi về tính linh hoạt của xe điện trong bối cảnh giao thông Việt Nam.

H3: Yếu tố về mặt công nghệ và tính năng tác động (+) đến nhu cầu sử dụng xe điện

Yếu tố về mặt chuyển đổi và điều kiện thúc đẩy (Q9, Q14)

Mức trung bình của ý định chuyển đổi sang xe điện (Q9 - M = 3,42) cho thấy, một sự phân hóa rõ rệt trong nhận thức, phản ánh trạng thái "lưỡng lự" trong hành vi tiêu dùng. Tuy nhiên, khi có sự hỗ trợ rõ ràng từ phía chính sách hoặc ưu đãi (Q14 - M = 3,64), mức độ sẵn sàng tăng cao. Điều này chỉ ra rằng hành vi chuyển đổi có thể bị tác động mạnh mẽ bởi các yếu tố tài chính và chính sách khuyến khích cụ thể.

H4: Yếu tố về mặt chuyển đổi và điều kiện thúc đẩy tác động (+) đến nhu cầu sử dụng xe điện

Yếu tố về nhận thức xã hội và môi trường (Q10, Q11)

Yếu tố môi trường (Q10 - M = 3,76) và ảnh hưởng từ cộng đồng, bạn bè, người thân (Q11 - M = 4,02) đều có mức trung bình rất cao. Đây là hai yếu tố mang tính thúc đẩy tích cực, có thể tận dụng để phát triển các chiến lược tiếp thị lan tỏa (viral marketing) và truyền thông xã hội. Việc tăng cường các chiến dịch truyền thông nhấn mạnh vào lợi ích môi trường và hành vi theo nhóm sẽ có hiệu quả cao.

H5: Yếu tố về nhận thức xã hội và môi trường tác động (+) đến nhu cầu sử dụng xe điện

Yếu tố về chính sách và hình ảnh thương hiệu (Q12, Q13, Q15)

Người tiêu dùng vẫn còn hoài nghi về chất lượng và thương hiệu xe điện nội địa (Q12 - M = 3,04), và cho rằng chính sách hỗ trợ hiện tại còn hạn chế (Q13 - M = 2.97). Tuy nhiên, thiết kế và mẫu mã (Q15 - M = 3,99) được đánh giá rất cao, chứng tỏ thị trường xe điện có thể tiếp cận thông qua yếu tố thẩm mỹ, vốn rất quan trọng với người tiêu dùng Việt Nam. Đây là điểm mạnh có thể khai thác để tạo lợi thế cạnh tranh, đặc biệt với nhóm khách hàng trẻ tại các đô thị. Việc nâng cao chất lượng thương hiệu, trải nghiệm dịch vụ và chính sách hậu mãi sẽ đóng vai trò then chốt trong việc chuyển đổi nhận thức tiêu dùng.

H6: Yếu tố về chính sách và hình ảnh thương hiệu tác động (+) đến nhu cầu sử dụng xe điện

Từ kết quả khảo sát, tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu lý thuyết được trình bày trong Hình 2.

Hình 2: Mô hình nghiên cứu đề xuất

Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu sử dụng ô tô điện tại Việt Nam

Nguồn: Tác giả đề xuất

MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ

Dựa trên kết quả khảo sát và phân tích từ 15 tiêu chí đánh giá hành vi và thái độ của người tiêu dùng đối với xe điện, nghiên cứu đề xuất một số khuyến nghị cụ thể như sau:

Thứ nhất, cần có các chính sách như trợ giá, miễn lệ phí trước bạ, hỗ trợ vay ngân hàng hoặc bảo hiểm dài hạn để giảm gánh nặng chi phí ban đầu, đặc biệt cho nhóm thu nhập trung bình – thấp, đây là nhóm thường có đánh giá tiêu cực về chi phí mua xe ban đầu.

Thứ hai, mở rộng mạng lưới trạm sạc, đặc biệt ở khu dân cư ngoài đô thị và các tuyến liên tỉnh. Cải thiện khả năng tìm kiếm trạm sạc và ưu tiên sạc công cộng nhằm xóa bỏ lo ngại nhược điểm của xe điện về quãng đường di chuyển phụ thuộc vào pin.

Thứ ba, tập trung vào thiết kế thẩm mỹ, công khai thông tin kỹ thuật, chính sách bảo hành rõ ràng và dịch vụ hậu mãi chuyên nghiệp để xây dựng niềm tin người dùng trong nước nói riêng và thị trường quốc tế nói chung.

Thứ tư, nâng cao hiểu biết về công nghệ và vận hàng xe điện thông qua các chiến dịch giúp thúc đẩy hành vi chuyển đổi sang sử dụng xe điện như các chương trình lái thử và hội thảo công cộng nhằm tăng niềm tin xã hội về các lợi ích mà xe điện mang lại.

Thứ năm, triển khai các chính sách như đổi xe cũ lấy xe điện, miễn phí sạc hoặc đỗ xe, ưu tiên biển số xanh. Đồng thời, nghiên cứu cơ chế tín chỉ carbon cho doanh nghiệp dùng xe điện, phù hợp với mục tiêu net-zero năm 2050.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Egbue, O., & Long, S (2012). Barriers to widespread adoption of electric vehicles: An analysis of consumer attitudes and perceptions. Energy Policy. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.06.009.

2.Sovacool, B. K., Axsen, J., & Kempton, W (2017). The future promise of electric vehicles: A critical review of barriers and benefits. Energy Policy. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2017.10.045.

3. Tran, M. K., & Le, V. H. (2022). Adoption of electric vehicles in Vietnam: Current challenges and policy implications. Journal of Cleaner Transportation.

4. Vietnam Ministry of Industry and Trade (2022). National Program on Electric Vehicle Development until 2030. Hanoi: MOIT Press.

5. VinFast. (2024). Electric Vehicle Market Report Vietnam 2023-2024. Internal report. Retrieved from https://vinfastauto.com.

6. Vũ, L. (2025). Bức tranh thị trường xe điện Việt Nam 2025, truy cập tại https://vneconomy.vn/automotive/buc-tranh-thi-truong-xe-dien-viet-nam-2025.htm.

Ngày nhận bài: 20/6/2025; Ngày hoàn thiện biên tập: 23/6/2025; Ngày duyệt đăng: 30/6/2025