Theo thống kê của Cục Chế biến nông - lâm - thủy sản và nghề muối, cả nước hiện có 21 tỉnh, thành phố, gồm 41 huyện, 118 xã có nghề sản xuất muối. Tính đến ngày 20/5/2016, diện tích sản xuất muối cả nước ước đạt 14.839 ha. Trong đó, diện tích sản xuất muối thủ công đạt 10.446 ha; diện tích sản xuất muối công nghiệp đạt 4.313 ha.

Sản lượng muối 05 tháng đầu năm 2016 ước đạt 827.359 tấn, tăng 1,5% so với cùng kỳ 2015. Lượng muối tồn trong diêm dân và các doanh nghiệp sản xuất, chế biến ước đạt 828.892 tấn, tăng 66% so với cùng kỳ 2015.

Hiện nay, do giá muối thấp, lượng muối tồn nhiều, nên người dân đang rất khó khăn. Bạc Liêu được xem là "thủ phủ" của nghề sản xuất muối ở Đồng bằng sông Cửu Long, với tổng sản lượng muối thương phẩm cung ứng ra thị trường lên đến trên dưới 250.000 tấn. Các địa phương sản xuất nhiều nhất là Hòa Bình, Đông Hải (riêng huyện Đông Hải có diện tích sản xuất muối lớn nhất tỉnh Bạc Liêu, với khoảng 2.300ha). Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bạc Liêu, năm 2016 toàn Tỉnh có 2.455 ha muối, tập trung ở các xã Vĩnh Hậu, Vĩnh Thịnh (huyện Hòa Bình); Long Điền Đông, Điền Hải (huyện Đông Hải)...

Đến nay, diêm dân đã thu hoạch gần 15.000 tấn muối, nhưng chỉ bán được khoảng 5.000 tấn, hơn 10.000 tấn còn lại vẫn chưa bán được. Nếu thời tiết tiếp tục thuận lợi, sản lượng muối thu được tại Bạc Liêu sẽ lên đến hơn 150.000 tấn, khi đó nếu thương lái mua cầm chừng hoặc không thu mua thì sản lượng muối tồn đọng trong dân được dự báo sẽ rất lớn.

Tại xã Thạnh Phước, tỉnh Bến Tre có 364 ha muối với khoảng 400 hộ sản xuất, năm nay sản lượng khá cao ước đạt 22.500 tấn. Tuy nhiên, bà con chưa kịp mừng vì được mùa thì gặp ngay cảnh rớt giá (Minh Giang, 2016).

Nghề muối lại rơi vào điệp khúc được mùa mất giá

Theo nhiều diêm dân, để sản xuất muối trắng, người dân phải đầu tư khoảng 60 triệu đồng/1.000 m2 để lót bạt, chưa kể chi phí xăng dầu bơm nước mặn vào ruộng muối, thuê mướn công nhân làm bờ bao, san bằng mặt ruộng… và đến khi thu hoạch còn phải thuê công nhân cào, vác muối lên tu với giá 5.000 đồng/giạ (30 kg).

Tuy nhiên, với giá muối như hiện nay, muối trắng bán cho thương lái chỉ còn 500-600 đồng/kg (giảm 900 đồng/kg); muối đen từ 300-400 đồng/kg (giảm 400 đồng/kg), thì hầu hết người làm muối đều thua lỗ nặng, nhiều người phải ôm nợ do đã vay mượn của người thân, ngân hàng để đầu tư sản xuất. Ngoài ra, các hộ có ruộng muối cách xa tuyến kênh thủy lợi thì thương lái không mua dẫn đến nguy cơ tồn đọng muối trong dân.

Theo ông Nguyễn Trường Hận, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu, cho biết năm nay do sản lượng muối thu hoạch lớn, trong khi nhu cầu của các doanh nghiệp, công ty chuyên chế biến muối ở Bạc Liêu hạn chế đã làm giá muối sụt giảm. Do đó, để nâng cao giá trị hạt muối, địa phương và người dân nên hợp tác, quy hoạch lại diện tích sản xuất muối theo hướng chuyên canh. Song song đó, Tỉnh cần kêu gọi các nhà đầu tư chế biến muối xuất khẩu, đồng thời tìm kiếm thị trường để giúp tiêu thụ muối nhanh cho diêm dân (Trần Thanh Phong, 2016).

Theo nhiều chuyên gia, để ổn định cuộc sống của diêm dân không còn cách nào khác phải đầu tư hạ tầng, quy hoạch vùng sản xuất muối, tiến tới sản xuất muối sạch để cung ứng cho các nhà máy sản xuất phục vụ tiêu dùng. Đồng thời, Nhà nước có chính sách hỗ trợ để người dân an tâm sản xuất, hạn chế đến mức thấp nhất chuyện “được mùa, mất giá”.

Các địa phương có diện tích đồng muối cho rằng, do giá muối thấp, tiêu thụ không ổn định, nên nghề muối đang đứng trước những khó khăn, rất cần sự hỗ trợ của Nhà nước.

Trước tình hình này, ngày 16/06/2016, Văn phòng Chính phủ đã có công văn 4867/VPCP-KTTH gửi các Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương, Tài chính; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ về việc mua tạm trữ muối niên vụ 2016.

Trong đó, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc thực hiện nhiệm vụ mua tạm trữ muối niên vụ 2016 của diêm dân, bảo đảm việc mua tạm trữ có tính đến sản lượng muối của từng địa phương và ưu tiên mua tạm trữ tại địa phương có muối tồn đọng lớn.

Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc sử dụng nguồn vốn nhà nước tại Công ty mẹ (trong đó có số dư Quỹ dự phòng tài chính tại thời điểm 31/12/2013) để thực hiện nhiệm vụ mua tạm trữ muối niên vụ 2016. Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc có thể trực tiếp mua hoặc giao nhiệm vụ cho doanh nghiệp thành viên là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên có chức năng kinh doanh muối thực hiện nhiệm vụ tạm trữ muối từ nguồn vốn nhà nước nêu trên. Việc mua tạm trữ muối thực hiện theo cơ chế thị trường và đảm bảo mục tiêu bình ổn giá muối trên thị trường giúp cho người sản xuất tiêu thụ muối với giá có lợi. Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc tự chịu trách nhiệm về tiêu thụ, hiệu quả kinh doanh và có trách nhiệm hoàn trả lại nguồn vốn nhà nước dùng để sử dụng vào mục tiêu dự trữ lưu thông sau khi tiêu thụ xong lượng muối tạm trữ. Trong quá trình thực hiện nếu có khó khăn vướng mắc, kịp thời báo cáo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét, giải quyết; trường hợp vượt thẩm quyền, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có sản xuất muối kiểm tra, giám sát việc thực hiện mua muối tạm trữ; chỉ đạo các doanh nghiệp sản xuất hóa chất ưu tiên sử dụng muối sản xuất trong nước nếu đáp ứng được yêu cầu chất lượng cho sản xuất hóa chất và giá cả không quá cao so với muối nhập khẩu.

Động thái mua tạm trữ muối của Chính phủ sẽ giúp bà con diêm dân thoát khỏi tình trạng khó khăn như hiện nay, vì giá muối sẽ có cơ hội tăng lên./.

Tài liệu tham khảo:

Văn phòng Chính phủ (2016). Công văn số 4867/VPCP-KTTH, ngày 16/06/2016 về ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ về việc mua tạm trữ muối niên vụ 2016

Trần Thanh Phong (2016). Méo mặt vì trúng mùa, truy cập từ http://thanhnien.vn/kinh-doanh/meo-mat-vi-trung-mua-683645.html

Minh Giang (2016). Bến Tre muối rớt giá thảm, diêm dân mất Tế, truy cập từ http://dantri.com.vn/kinh-doanh/muoi-rot-gia-tham-diem-dan-mat-tet-20160104073552041.htm