ThS. Dương Thu Phương

Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật, Đại học Thái Nguyên

Tóm tắt

Chiêm Hoá là huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Tuyên Quang. Thời gian qua, cùng với việc đổi mới cơ chế quản lý thu, chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong cả nước, công tác quản lý ngân sách huyện, trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang nói chung và huyện Chiêm Hóa nói riêng đã có những chuyển biến tích cực, cơ bản huyện Chiêm Hóa thực hiện quản lý NSNN đúng dự toán được giao, đúng quy định của Luật NSNN, bước đầu mang lại hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội của Huyện. Bài viết khái quát thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Chiêm Hóa, từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm khắc phục một số hạn chế, tồn tại, nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN huyện Chiêm Hóa trong thời gian tới.

Từ khóa: quản lý, chi ngân sách nhà nước, tỉnh Tuyên Quang

Summary

Chiem Hoa is a mountainous district in the North of Tuyen Quang Province. In recent times, along with the innovation of the mechanism for managing state budget revenue and expenditure nationwide, the management of district budgets in Tuyen Quang Province in general, and Chiem Hoa District, in particular, has had positive changes. Chiem Hoa District has managed the state budget according to the assigned estimates and the provisions of the State Budget Law, initially bringing about socio-economic development efficiency for the district. However, the current situation of budget expenditure management in Chiem Hoa District still has some existing problems, requiring some solutions to overcome limitations in the coming time.

Keywords: management, state budget expenditure, Tuyen Quang Province

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NSNN TẠI HUYỆN CHIÊM HÓA, TỈNH TUYÊN QUANG

Những kết quả đạt được

Thứ nhất, về công tác lập và chấp hành NSNN Huyện. Trong những năm qua, công tác lập dự toán được xây dựng trên cơ sở kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Huyện, đã tuân thủ đúng chế độ, tiêu chuẩn và định mức NSNN hiện hành và đã góp phần phục vụ và thúc đẩy sản xuất trong Huyện ngày một phát triển hơn.

Thứ hai, công tác chấp hành dự toán. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn, song Huyện đã đảm bảo cho nhu cầu chi thường xuyên: đảm bảo an ninh quốc phòng, chi sự nghiệp giáo dục, chi đảm bảo xã hội, chi quản lý hành chính và bổ sung cân đối ngân sách xã, thị trấn; bên cạnh đó, Huyện đã tập trung vào nhiệm vụ chi đầu tư phát triển để nâng cấp hạ tầng kỹ thuật (Bảng). Điều này phù hợp với yêu cầu phát triển của Huyện trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

Bảng: Tỷ lệ chấp hành dự toán chi NSNN tại huyện Chiêm Hóa

Nguồn: Tổng hợp từ số liệu của Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Chiêm Hóa và UBND huyện Chiêm Hóa (2022-2024)

Qua đó có thể thấy, ngân sách huyện đã bố trí hợp lý cho các khoản chi thường xuyên, ưu tiên cho sự nghiệp giáo dục, sự nghiệp y tế, đảm bảo chi cho sự nghiệp kinh tế, thực hiện các chính sách xã hội, chủ động bố trí nguồn để cải cách tiền lương, bố trí kinh phí chi hành chính hợp lý, tiết kiệm từ đó nâng cao được hiệu lực, hiệu quả của quản lý ngân sách huyện.

Thứ ba, về công tác quyết toán ngân sách nhà nước. Nhìn chung, công tác quyết toán NSNN huyện Chiêm Hóa đã được thực hiện theo các chu trình về quyết toán ngân sách cấp huyện. Đối với công tác quyết toán chi ngân sách cấp huyện: tổ chức thực hiện xét duyệt, thẩm định quyết toán ngân sách hàng năm nhằm hướng dẫn, nhắc nhở, phối hợp với Thanh tra Huyện, thanh tra tài chính, thanh tra thường xuyên hoặc thanh tra đột xuất một số đơn vị, đảm bảo trước khi quyết toán thông qua UBND Huyện phải được xét duyệt, thẩm định hoặc thanh tra để đảm bảo tính chính xác và trung thực của quyết toán ngân sách địa phương.

Thứ tư, về công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán. Trong những năm qua kế hoạch công tác hoạt động thanh tra được xây dựng theo quy định của Luật Thanh tra năm 2010, Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2011; Định hướng hoạt động của Thanh tra tỉnh Tuyên Quang, nhất là việc chỉ đạo điều hành thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thanh tra luôn được sự quan tâm, chỉ đạo trực tiếp của lãnh đạo thường trực Huyện ủy, HĐND và UBND Huyện.

Cũng theo số liệu của Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Chiêm Hóa, từ năm 2021 đến năm 2023, các cơ quan thanh tra đã triển khai, hoàn thành 37 cuộc thanh tra hành chính, phát hiện sai phạm 2.182,21 triệu đồng trong đó kiến nghị thu hồi nộp NSNN 1.381,65 triệu đồng và kiến nghị xử lý khác 800,56 triệu đồng.

Một số hạn chế

Một là, công tác lập dự toán. Một số phòng, ban, ngành, UBND các xã thời gian lập dự toán còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ lập dự toán chung của Huyện. Do đó, Phòng Tài chính - Kế hoạch Huyện có lúc phải ước lượng dự toán chung của huyện, làm ảnh hưởng đến tính sát thực của dự toán. Việc xây dựng dự toán đã có căn cứ vào kế hoạch định hướng, phát triển kinh tế - xã hội của Huyện. Tuy nhiên, mức độ tham khảo của các cơ quan, đơn vị cấp huyện và cấp xã vẫn chỉ đạt ở mức trung bình thấp, cũng như chưa chi tiết đầy đủ các chỉ tiêu cụ thể theo đúng hướng dẫn hệ thống kế toán và mục lục ngân sách thể hiện chất lượng dự toán thấp, dự toán NSNN chưa gắn với yêu cầu cung cấp tài chính thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trung hạn.

Đối với khối các đơn vị sự nghiệp khác và kinh phí giao không tự chủ, không thường xuyên, việc phân bổ dự toán hiện nay chưa có định mức, còn mang tính chủ quan, phụ thuộc hoàn toàn vào tính tự giác của đơn vị khi xây dựng dự toán và năng lực, phẩm chất của người làm công tác quản lý khi xem xét phân bổ dự toán chi ngân sách. Việc bố trí ngân sách còn phụ thuộc vào khả năng nguồn lực có hạn của địa phương, vì thế khó có thể đáp ứng kinh phí theo yêu cầu của đơn vị để mang lại hiệu quả hoạt động cao nhất.

Hai là, công tác chấp hành dự toán. Chấp hành NSNN chưa thật sự nghiêm minh, còn áp dụng kế hoạch “ngân sách mềm”, dễ thay đổi, nhất là chi NSNN cho đầu tư phát triển, phân bổ NSNS dàn trải dẫn tới chênh lệch giữa dự toán và thực hiện.

Chênh lệch giữa dự toán và thực hiện còn khá lớn. Việc bố trí các khoản chi NSNN trên cơ sở nguồn lực hiện có không cho phép triển khai được ý đồ chiến lược với các dự án dài hạn đã được lựa chọn. Do không có tầm nhìn trung hạn nên không chỉ có cơ quan tài chính, UBND huyện bị động về nguồn thu, mà các cơ quan ban, ngành, địa phương và các đơn vị thụ hưởng cũng bị động về nguồn thu NSĐP. Các đơn vị chi tiêu không thể và cũng không có quyền chủ động bố trí ưu tiên chi tiêu theo trọng tâm, trọng điểm. Hiệu quả sử dụng các nguồn lực công, do vậy mà bị giảm đáng kể.

Việc quản lý, sử dụng NSNN tuy đã được siết chặt, gắn chặt với yêu cầu tiết kiệm, nhưng có lúc, có nơi còn để xảy ra lãng phí, như: việc mua sắm, sử dụng trang thiết bị, phương tiện của cơ quan, tổ chức còn quá nhiều không cần thiết, sử dụng nguồn dự phòng, nguồn tăng thu, nguồn cải cách tiền lương, nguồn bổ sung có mục tiêu để bổ sung chi sai quy định; chi không đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức.

Ba là, công tác quyết toán NSNN. Quyết toán NSNN của một số cơ quan, đơn vị còn nhiều nội dung thực hiện không đúng quy định của Nhà nước vẫn được chấp nhận quyết toán. Các biên bản thẩm tra quyết toán của cơ quan tài chính thường chỉ nêu vấn đề thực hiện quản lý NSNN không đúng quy định, chưa cương quyết loại bỏ, không chấp nhận quyết toán các nội dung chi sai quy định.

Việc quyết toán vốn đầu tư các công trình XDCB từ chi NSNN còn chậm so với quy định, vẫn còn tình trạng công trình sai về định mức, đơn giá hay thiếu khối lượng, sai chủng loại vật liệu... vẫn được quyết toán với NSNN.

Bốn là, công tác thanh tra, kiểm tra giám sát. Hàng năm, các cơ quan thanh tra, kiểm tra thường xuyên thanh tra, kiểm tra việc lập, chấp hành dự toán, quyết toán chi thường xuyên NSNN tại các đơn vị sử dụng ngân sách, nhưng kết quả thanh tra còn hạn chế, chủ yếu vận dụng cho đơn vị rút kinh nghiệm và xử lý một phần về kinh tế. Hơn nữa, chế tài xử lý sau thanh tra chưa được thực hiện triệt để, dẫn đến một số đơn vị chưa nghiêm túc thực hiện kết luận thanh tra.

Công tác kiểm tra, kiểm soát, thanh tra chưa phát hiện hết các sai phạm tại đơn vị được kiểm tra, đồng thời tình trạng vi phạm vẫn tiếp tục xảy ra ở những đơn vị khác. Trong phối hợp giữa các cơ quan thực hiện nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, kiểm soát còn xảy ra tình trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”, làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Quá trình quản lý và kiểm soát chi không đủ chặt chẽ nên vẫn còn tình trạng thất thoát làm lãng phí nguồn vốn ngân sách địa phương, nhất là các khoản chi tu sửa công trình hạ tầng. Tình trạng chi sai chế độ, chính sách vẫn chưa chấm dứt.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN tại huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang, theo chúng tôi, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, hoàn thiện công tác lập kế hoạch, xây dựng dự toán NSNN. Dự toán chi NSNN cần nắm chắc các chức năng, nhiệm vụ của đơn vị sử dụng ngân sách để phân bổ cho phù hợp, ngoài khoản chi theo định mức cần có khoản dự phòng chênh lệch trượt giá, chi bổ sung kinh phí cho những nhiệm vụ phát sinh đột xuất, cần thiết phục vụ chuyên môn mà chưa nằm trong các nhiệm vụ mà đơn vị sử dụng ngân sách xây dựng.

Đối với chi đầu tư phát triển phải xác định rõ những nội dung chi trọng điểm, thứ tự ưu tiên các khoản chi, bám sát quy hoạch phát triển kinh tế của Huyện. Các khoản chi cân đối cho xã, thị trấn tiến tới giảm bớt, để địa phương cấp dưới mở rộng quyền tự chủ tài chính trên cơ sở hoàn thiện hệ thống thông tin báo cáo trung thực, kịp thời và tăng cường thanh tra, kiểm tra.

Thứ hai, tăng cường chấp hành NSNN. Tạo nền tảng pháp lý mạnh mẽ: Đảm bảo rằng huyện tuân thủ đầy đủ các quy định, luật pháp và quy tắc liên quan đến ngân sách nhà nước. Điều này bao gồm việc thi hành các quy định về lập dự toán, quản lý tài chính và báo cáo tài chính.

Đảm bảo minh bạch và công khai: Huyện cần công bố thông tin về ngân sách và dự toán ngân sách một cách minh bạch và dễ hiểu cho công chúng. Sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội và cuộc họp công khai để thông tin về ngân sách đến với cộng đồng.

Tạo hệ thống quản lý tài chính chặt chẽ: Xây dựng và duy trì một hệ thống quản lý tài chính chặt chẽ để đảm bảo rằng các khoản thu và chi được ghi nhận đúng và không bị lãng phí.

Kiểm tra và thanh tra định kỳ: Thực hiện các hoạt động kiểm tra và thanh tra định kỳ để kiểm tra sự tuân thủ pháp luật và hiệu quả trong quản lý ngân sách. Xử lý kịp thời các vi phạm và sai phạm.

Thứ ba, hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính. Tăng cường công tác kiểm tra đối chiếu số liệu giữa các cơ quan trong nội bộ ngành tài chính để đảm bảo khớp đúng số liệu, phục vụ công tác kiểm tra, giám sát chi NSNN của Huyện khi hết năm ngân sách.

Các cơ quan có chức năng và các đoàn thể chính trị cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc công khai ngân sách ở các địa phương, đơn vị. Kịp thời đề xuất xử lý các đơn vị vi phạm chế độ công khai tài chính. Cuối cùng, nâng cao chất lượng công tác kiểm soát chi ngân sách của Kho bạc Nhà nước Huyện./.

Tài liệu tham khảo

1. Quốc hội (2015), Luật Ngân sách nhà nước, số 83/2015/QH13, ngày 25/6/2015.

2. Bộ Tài chính (2022), Thông tư số 78/2022/TT-BTC, ngày 26/12/2022 quy định về tổ chức thực hiện dự toán ngân sách nhà nước năm 2023.

3. Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Chiêm Hóa (2022-2024), Quyết toán thu - chi ngân sách huyện năm 2021, 2022, 2023.

4. UBND tỉnh Tuyên Quang (2021), Đề án phát triển nguồn thu và tăng cường quản lý ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2025.

5. UBND huyện Chiêm Hóa (2024), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2023 và phương hướng nhiệm vụ năm 2024.

6. UBND huyện Chiêm Hóa (2022-2024), Báo cáo hội nghị triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước và phát động phong trào thi đua năm 2021, 2022, 2023.

7. Sở Tài chính tỉnh Tuyên Quang (2024), Báo cáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác Tài chính - Ngân sách năm 2023, triển khai nhiệm vụ Tài chính - Ngân sách năm 2024