ThS. Nguyễn Hữu Đạo

Sư đoàn 316 - Quân khu 2

Email: nguyenhuudaovphvhc96@gmail.com

Tóm tắt

Trước yêu cầu xây dựng Quân đội trong giai đoạn mới, nhu cầu ngân sách cho bảo đảm thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị trong Quân đội ngày càng cao. Tuy nhiên, trong bối cảnh khả năng bảo đảm của ngân sách có hạn, nên công tác quản lý tài chính cần được nâng cao ngay từ khâu lập và phân bổ dự toán ngân sách, từ đó, góp phần giúp các cơ quan, đơn vị nâng cao khả năng huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu, chất lượng tổng hợp, xây dựng Quân đội tiến lên hiện đại. Trên cơ sở phân tích thực trạng, chỉ rõ những hạn chế và nguyên nhân hạn chế, nghiên cứu đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách quốc phòng trong các đơn vị dự toán Quân đội, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Từ khóa: Dự toán ngân sách, ngân sách quốc phòng, lập và phân bổ dự toán ngân sách

Summary

In response to the requirements of building the Army in the new period, the demand for budgetary resources to support the operational tasks of military units is increasing, while the capacity of the state budget remains limited. This situation necessitates improvements in financial management, starting from the preparation and allocation of budget estimates. Enhancing these processes will help military units improve their training, combat readiness, and overall operational quality, thereby contributing to the modernization of the Army. Based on an analysis of the current situation, along with the identification of limitations and their underlying causes, the article proposes solutions to enhance the effectiveness of preparing and allocating defense budget estimates in military units, in order to meet mission requirements in the current context.

Keywords: Budget estimates, defense budget, preparation and allocation of budget estimates

ĐẶT VẤN ĐỀ

Để thực hiện tốt các mục tiêu lãnh đạo công tác tài chính quân đội đến năm 2030 theo Nghị quyết 1661-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân uỷ Trung ương, các đơn vị dự toán quân đội cần thực hiện đồng bộ, toàn diện nhiều giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng công tác tài chính. Trong đó, một nội dung hết sức quan trọng, là thực hiện thí điểm định mức lập và phân bổ dự toán ngân sách nhà nước chi thường xuyên trong Bộ Quốc phòng, tạo sự đột phá trong nâng cao chất lượng công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách chi thường xuyên cho quốc phòng.

Lập và phân bổ dự toán ngân sách là khâu đầu tiên trong chu trình ngân sách, là chế độ cơ bản, thường xuyên, nhằm bảo đảm kinh phí cho các nhiệm vụ của đơn vị. Dự toán ngân sách lập ra, được cấp có thẩm quyền phê duyệt và giao cho đơn vị, là căn cứ quan trọng để các ngành, các đơn vị tiến hành chi tiêu ngân sách; đồng thời cũng là một cơ sở quan trọng để thực hiện kiểm tra, giám sát tài chính. Bên cạnh đó, dự toán ngân sách giúp cho lãnh đạo, chỉ huy đơn vị chỉ đạo các mặt công tác trong phạm vi đơn vị mình. Trên cơ sở dự toán ngân sách được giao, đơn vị tiến hành chỉ đạo việc chi tiêu, thanh quyết toán ngân sách để bảo đảm cho thực hiện các nhiệm vụ của đơn vị. Việc lập dự toán ngân sách giúp cũng cơ quan tài chính cấp trên nắm được nhu cầu đơn vị cấp dưới, làm cơ sở lập dự toán ngân sách cấp mình.

THỰC TRẠNG LẬP VÀ PHÂN BỔ DỰ TOÁN NGÂN SÁCH TRONG CÁC ĐƠN VỊ DỰ TOÁN QUÂN ĐỘI

Trong những năm qua, công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách đã có những bước phát triển quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan, đơn vị trong Bộ Quốc phòng. Chất lượng công tác lập dự toán ngày càng được nâng lên, việc lập và phân bổ dự toán ngân sách luôn bám sát yêu cầu nhiệm vụ; tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán đơn vị lập với số quyết toán có chiều hướng giảm. Các đơn vị đã triển khai thực hiện cơ bản tốt nội dung công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách, góp phần quản lý sử dụng tài chính đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ của đơn vị. Hiện nay, công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách được thực hiện thông qua hướng dẫn công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách quy định tại Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 và Hướng dẫn số 4554/HD-BQP ngày 21/11/2023 của Bộ Quốc phòng về công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách nhà nước trong Bộ Quốc phòng.

Để không ngừng nâng cao chất lượng lập và phân bổ dự toán ngân sách, từ năm 2025, có 167 nội dung chi, 60 ngành nghiệp vụ thực hiện thí điểm định mức lập và phân bổ dự toán ngân sách. Đối với những nội dung chi không thực hiện định mức thí điểm, các cơ quan, đơn vị lập và phân bổ dự toán theo hướng dẫn hằng năm của Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng. Đối với những nội dung áp dụng định mức thí điểm, các cơ quan, đơn vị thực hiện theo Quyết định số 4475/QĐ-BQP ngày 1/10/2024 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và công văn số 7338/CTC-CĐQLHL ngày 17/10/2024 về việc hướng dẫn thực hiện định mức lập và phân bổ dự toán ngân sách nhà nước chi thường xuyên trong Bộ Quốc phòng thí điểm năm 2025. Khảo sát thực tế của tác giả cho thấy, các đơn vị đã tích cực nghiên cứu, triển khai và tổ chức thực hiện nghiêm việc lập và phân bổ dự toán ngân sách theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước và các Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính, Bộ Quốc phòng và các văn bản hướng dẫn của Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng.

Tuy nhiên bên cạnh kết quả đạt được, công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách trong Quân đội thời gian qua còn một số tồn tại, hạn chế, như chưa bám sát tình hình đơn vị, chưa bao quát hết nhiệm vụ, còn phải đề nghị điều chỉnh dự toán ngân sách nhiều lần trong năm. Việc phân bổ dự toán ngân sách của cấp trên cho cấp dưới chủ yếu còn dựa vào kinh nghiệm, dẫn đến có nội dung chi còn lãng phí, hiệu quả chưa cao.

Những hạn chế trên xuất phát từ một số nguyên nhân, như: Cấp ủy, chỉ huy ở một số đơn vị còn xem nhẹ công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách, dẫn đến việc lập và phân bổ dự toán ngân sách ở một số đơn vị chưa quan tâm đúng mức. Một số đơn vị thực hiện việc lập và phân bổ dự toán ngân sách chưa có bộ tiêu chí cụ thể, chưa có định mức kinh tế - kỹ thuật; cùng với đó, thời điểm lập nhu cầu ngân sách của năm sau còn sớm, vì vậy một số ngành, đơn vị chưa xác định được đầy đủ, toàn diện các nhiệm vụ quân sự - quốc phòng trong năm tiếp theo.

NHỮNG GIẢI PHÁP ĐƯỢC ĐỀ XUẤT TRONG TÌNH HÌNH MỚI

Hiện nay, Nghị quyết 1661-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác tài chính đến năm 2030 và Kế hoạch số 1228/KH-BQP của Bộ Quốc phòng thực hiện Nghị quyết của Quân ủy Trung ương về tổ chức Quân đội Nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo đã đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ cho công tác tài chính, trong đó việc lập và phân bổ dự toán ngân sách đóng vai trò rất quan trọng. Do vậy, để nâng cao hiệu quả công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách quốc phòng trong các đơn vị dự toán Quân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác tài chính trong đó có việc lập và phân bổ dự toán ngân sách.

Các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các Nghị quyết, Chỉ thị của cấp trên về công tác tài chính như: Nghị quyết số 1661-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác tài chính Quân đội đến năm 2030, Nghị quyết 915-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương, Quyết định số 3500/QĐ-BQP về đổi mới cơ chế quản lý tài chính Quân đội giai đoạn 2018-2025 và những năm tiếp theo. Trên cơ sở đó, chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo công tác tài chính của cấp ủy, chỉ huy, cơ quan tài chính các cấp đối với nhiệm vụ quan trọng này. Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, các cơ quan, đơn vị cần đẩy mạnh đổi mới cơ chế quản lý, điều hành, phương thức tổ chức; triển khai thực hiện nhiệm vụ công tác tài chính hằng năm. Cơ quan tài chính các cấp, trước hết là Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng, chủ động bám sát thực tiễn, tiếp tục làm tốt chức năng tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và chỉ đạo, hướng dẫn toàn quân thực hiện tốt công tác tài chính; trong đó có công tác lập và phân bổ dự toán ngân sách đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ mà Bộ Quốc phòng được Đảng, Nhà nước giao cho, lấy tiêu chí hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị là tiêu chí hàng đầu.

Hai là, tiếp tục làm tốt công tác quán triệt, phổ biến định hướng nhiệm vụ năm kế hoạch và khung ngân sách 5 năm làm cơ sở để lập nhu cầu ngân sách năm.

Căn cứ hướng dẫn số 4554/HD-BQP ngày 21/11/2023 về công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách nhà nước trong Bộ Quốc phòng trước ngày 31/3 hằng năm, các ngành nghiệp vụ toàn quân hướng dẫn các đơn vị trực thuộc về định hướng nhiệm vụ trọng tâm, dự kiến nhiệm vụ tăng, giảm, thứ tự ưu tiên bảo đảm cho năm kế hoạch đối với từng ngành để làm cơ sở cho các đơn vị lập nhu cầu ngân sách năm. Đây là cơ sở rất quan trọng để các đơn vị bao quát được nhiệm vụ của mình trong năm kế hoạch, từ đó căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ, tổ chức biên chế, quân số, các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi, giá cả vật tư, hàng hóa trên địa bàn đóng quân các đơn vị lập nhu cầu ngân sách năm kế hoạch. Làm tốt công tác quán triệt, phổ biến định hướng nhiệm vụ năm và khung ngân sách 5 năm, giúp các đơn vị nắm chắc được nhiệm vụ năm kế hoạch, từ đó lập nhu cầu ngân sách bao quát được các nhiệm vụ trong năm, giảm thiểu tối đa việc phải đề nghị điều chỉnh dự toán ngân sách.

Ba là, công tác lập và phân bổ dự toán phải bám sát vào nhiệm vụ chính trị của các cơ quan, đơn vị; lấy việc hoàn thành nhiệm vụ chính trị là tiêu chí hàng đầu trong đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ công tác tài chính hàng năm.

Trong đó, các cơ quan, đơn vị lập và phân bổ dự toán ngân sách cần bám sát vào yêu cầu nhiệm vụ, phấn đấu đến năm 2030 xây dựng Quân đội Nhân dân cách mạng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại theo tinh thần văn kiện Đại hội XIII của Đảng và yêu cầu điều chỉnh tổ chức biên chế của Quân đội theo Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị (khóa XIII). Trên cơ sở nhiệm vụ đặt ra và tình hình thực tiễn thực hiện nhiệm vụ của mình, các cơ quan, đơn vị trong Bộ Quốc phòng cần xây dựng mục tiêu và có lộ trình cụ thể để thực hiện mục tiêu, xác định nhiệm vụ cần thực hiện trong từng năm, nhất là năm kế hoạch, để làm cơ sở tổ chức, triển khai thực hiện. Đó cũng là cơ sở hết sức quan trọng để lập nhu cầu ngân sách, tạo nguồn cho các cơ quan, đơn vị hoành thành tốt nhiệm vụ năm kế hoạch.

Bốn là, chấp hành nghiêm Quyết định số 4475/QĐ-BQP về ban hành định mức lập và phân bổ dự toán ngân sách nhà nước chi thường xuyên trong BQP thực hiện thí điểm năm 2025.

Các cơ quan, đơn vị cần xây dựng bộ tiêu chí để lập và phân bổ dự toán ngân sách, bảo đảm tính công bằng, hợp lý trong phân bổ dự toán ngân sách. Đây cũng là tiền đề để các đơn vị tiến hành chi tiêu ngân sách một cách hiệu quả. Trên cơ sở phân bổ định mức mà Bộ Quốc phòng đã ban hành theo Quyết định số 4475/QĐ-BQP, các đơn vị cần phải xây dựng cách tính, công thức để xác định hệ số điều chỉnh (Hi’) đối với từng ngành, từng nội dung ngân sách. Trong đó phải tính đến các yếu tố như: quân số, nhiệm vụ trọng tâm của từng đơn vị, ảnh hưởng của yếu tố về giá trên từng địa bàn đóng quân,... Ngoài ra, đối với từng mục ngân sách lại có yêu cầu khác nhau, cụ thể: Mục sửa chữa phải tính đến số tài sản đơn vị đó quản lý và khấu hao của từng đơn vị, đơn vị nào tài sản đã khấu hao nhiều hơn thì cần được phân bổ ngân sách cho sửa chữa nhiều hơn; tương tự, đối với mục huấn luyện thì đơn vị nào có quân số huấn luyện cao hơn yêu cầu nhiệm vụ cao hơn thì phải được phân bổ ngân sách chi cho huấn luyện nhiều hơn.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Quốc phòng (2022), Kế hoạch số 1228/KH-BQP thực hiện Nghị quyết của Quân uỷ Trung ương về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo.

2. Bộ Quốc phòng (2024), Quyết định số 4475/QĐ-BQP ban hành định mức lập và phân bổ dự toán ngân sách nhà nước chi thường xuyên trong Bộ Quốc phòng thực hiện thí điểm năm 2025.

3. Bộ Quốc phòng (2024), Hướng dẫn số 7338/CTC-CĐQLHL hướng dẫn thực hiện định mức lập và phân bổ dự toán ngân sách nhà nước chi thường xuyên trong Bộ Quốc phòng thực hiện thí điểm năm 2025.

4. Quân uỷ Trung ương (2022), Nghị quyết số 1661-NQ/QUTW về lãnh đạo công tác tài chính quân đội đến năm 2030.

5. Quốc hội (2021), Nghị quyết số 01/2021/UBTVQH15 quy định về các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước năm 2022.