Nguyễn Thanh Huyền

Trường Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên

Email: thanhhuyen31281@gmail.com

Lương Huy Thuận

Huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang

Tóm tắt

Vấn đề đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài có ý nghĩa quan trọng trong giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động; đồng thời, góp phần cải thiện đời sống kinh tế - xã hội của địa phương. Với ý nghĩa đó, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang cũng rất quan tâm đến công tác đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Tuy nhiên, thực tế những năm qua cho thấy, số lượng người lao động đi làm việc ở nước ngoài của Huyện chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế. Vì vậy, cần có giải pháp nhằm cải thiện công tác này trong thời gian tới.

Từ khóa: Xuất khẩu lao động, việc làm ở nước ngoài, người lao động, làm việc ở nước ngoài, huyện Na Hang

Summary

Sending laborers to work abroad plays a crucial role in addressing employment issues and increasing workers' income; at the same time, it contributes to improving the socio-economic conditions of local communities. With this significance, Na Hang District in Tuyen Quang Province has paid great attention to sending laborers to work overseas. However, the actual situation in recent years shows that the number of workers going abroad from the district has not matched its potential and advantages, requiring solutions to improve this effort in the coming period.

Keywords: Labor export, overseas employment, workers, working abroad, Na Hang District

ĐẶT VẤN ĐỀ

Na Hang là huyện miền núi thuộc tỉnh Tuyên Quang; có lực lượng lao động trẻ, dồi dào và đang đứng trước nhu cầu cấp thiết về giải quyết việc làm, giảm nghèo bền vững và nâng cao chất lượng sống cho người dân. Trong những năm gần đây, huyện Na Hang đã có nhiều nỗ lực trong triển khai việc đưa người lao động (NLĐ) đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, số lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài còn khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của Huyện.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do công tác quản lý nhà nước (QLNN) đối với hoạt động này còn tồn tại những hạn chế. Xuất phát từ thực tiễn đó, bài viết nghiên cứu thực trạng công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài tại huyện Na Hang dưới góc độ QLNN. Qua đó, đề xuất một số khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác QLNN đối với hoạt động này trong thời gian tới.

CƠ SỞ LÝ THUYẾT

Bài viết dựa trên lý thuyết về phát triển nguồn nhân lực và tăng trưởng kinh tế địa phương, nhấn mạnh vai trò của đào tạo, nâng cao kỹ năng và chuyển giao công nghệ qua việc đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Lý thuyết về QLNN giúp phân tích vai trò của các cơ quan quản lý, chính sách hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho NLĐ đi làm việc ở nước ngoài. Căn cứ vào Luật NLĐ ở Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, dưới góc độ QLNN, bài viết xác định khung phân tích gồm: Xây dựng chính sách và tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; Xây dựng kế hoạch cho công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; Tổ chức đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; Chỉ đạo thực hiện đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; Kiểm tra, giám sát công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài. Qua đó đưa ra một số khuyến nghị nhằm cải thiện hiệu quả của công tác này tại huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nhóm tác giả sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu nhằm xác định khung lý thuyết, khung phân tích. Đồng thời, sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phương pháp phỏng vấn nhằm thu thập thông tin từ các đối tượng trên địa bàn Huyện để đánh giá về hiệu quả QLNN đối với công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

Kết quả đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài ở huyện Na Hang

Theo số liệu của UBND huyện Na Hang, tính đến ngày 31/12/2024, tổng dân số trên địa bàn Huyện là 48.529 nhân khẩu, trong đó dân số trong độ tuổi lao động từ từ 18 đến 60 tuổi là 28.768 người. Theo Báo cáo kết quả công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên địa bàn huyện Na Hang, giai đoạn 2021-2024 có 591 NĐL đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (Bảng).

Bảng: Số người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng giai đoạn 2021-2024

Nguồn: UBND huyện Na Hang

Với kết quả trên, rất khó đạt được mục tiêu của Huyện là “phấn đấu đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, mỗi năm toàn Huyện đưa trên 1.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng”. Bên cạnh đó, đa số NLĐ trong độ tuổi ở huyện Na Hang là người dân tộc thiểu số (chiếm tỷ lệ trên 90%), đối tượng này còn nhiều hạn chế trong ngoại ngữ, giao tiếp và trình độ không cao. Đại bộ phận lao động của Huyện là lao động đơn giản, chưa qua đào tạo về kỹ năng nghề.

Với nguồn lao động vẫn còn yếu về ngoại ngữ, tay nghề chưa phù hợp yêu cầu của thị trường, chưa quen tác phong làm việc công nghiệp, nên thu nhập lao động không cao, làm việc trong môi trường vất vả. Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận NLĐ chưa cao, nên vẫn còn tình trạng lao động bất hợp pháp, trốn ở lại nước sở tại… Đây là những vấn đề mà trong hoạt động QLNN cần có những biện pháp khắc phục, để nâng cao hiệu quả đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài trên địa bàn Huyện.

Quản lý nhà nước đối với công tác đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài tại huyện Na Hang

Tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài

Những năm qua, nhờ có chính sách hỗ trợ học nghề mà số lượng NLĐ tham gia học nghề ngày càng tăng và trình độ chuyên môn, kỹ năng tay nghề của NLĐ trên địa bàn Huyện không ngừng được nâng lên. Điều này về cơ bản cũng đã đáp ứng được các yêu cầu công việc của các thị trường nhập khẩu lao động.

Tuy nhiên, chính sách hỗ trợ học nghề, hỗ trợ tài chính thủ tục vay vốn hiện tại còn khá rườm rà; các doanh nghiệp chưa phối hợp trong việc cung cấp hồ sơ, chứng từ liên quan theo quy định để hỗ trợ NLĐ. Còn NLĐ chưa chủ động trong việc thu thập chứng từ liên quan để cung cấp cho cơ quan chính quyền địa phương để nhận hỗ trợ...

Trên thực tế vẫn còn tình trạng một số NLĐ qua tự tìm hiểu, giới thiệu của người quen nên tiềm ẩn nhiều rủi ro; có hiện tượng đưa tin thiếu chính xác hoặc không khách quan về các vụ việc tiêu cực trong hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài, nên một phần nào đó cũng gây ra tâm lý hoang mang trong cộng đồng.

Xây dựng kế hoạch đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài

Việc xây dựng kế hoạch đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài được huyện Na Hang triển khai thực hiện hàng năm, theo từng giai đoạn, kế hoạch. Tuy nhiên, các mục tiêu về các chương trình đào tạo nghề cho NLĐ, xúc tiến mở rộng thị trường; hỗ trợ các đối tượng chính sách đi làm việc ở nước ngoài; bảo vệ NLĐ làm việc ở nước ngoài trong kế hoạch còn chung chung, chưa có giải pháp cụ thể, rõ ràng.

Bộ máy QLNN về đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài của Huyện hoạt động khá hiệu quả. Tại huyện Na Hang đã thành lập Ban Chỉ đạo đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài với 37 thành viên đại diện của 12 xã, thị trấn trên địa bàn, với đủ các thành phần tham gia và đều có trình độ phù hợp, đảm bảo thực hiện được các chức năng, nhiệm vụ QLNN đối với công tác này. Ban Chỉ đạo đã thể hiện rõ vai trò của mình trong chỉ đạo triển khai, tuyên truyền, vận động nhân dân, NLĐ tham gia đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Đồng thời, chú trọng bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ phụ trách truyền thông, tư vấn, tuyên truyền chính sách về vấn đề này. Công tác kiểm tra, giám sát về công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài được triển khai trên diện rộng, có sự chỉ đạo từ huyện đến 12 xã, thị trấn với đủ các thành phần tham gia.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, công tác tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá những tác động tích cực của việc đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài trên địa bàn Huyện còn chưa phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Việc cấp phép và các thủ tục hành chính về đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài hiện nay vẫn còn chưa phù hợp. Việc tổ chức hệ thống các DN dịch vụ trên địa bàn Huyện còn chưa hiệu quả. Việc quản lý, theo dõi hoạt động của các DN dịch vụ trên địa bàn Huyện chưa thực sự chặt chẽ. Việc phối hợp với DN dịch vụ trong công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài ở một số xã, thị trấn chưa chặt chẽ...

Nguyên nhân của hạn chế và đề xuất, khuyến nghị

Nguyên nhân của hạn chế

Thứ nhất, xu hướng và chính sách tiếp nhận lao động của các nước, vùng lãnh thổ có sự thay đổi nhanh chóng, trong khi hoạt động nghiệp vụ của các DN dịch vụ cũng như các chính sách không theo kịp thực tiễn.

Thứ hai, hoạt động đưa NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài chịu tác động từ rất nhiều yếu tố phi thị trường khác như chính trị, văn hóa, xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo...

Thứ ba, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng với doanh nghiệp không thống nhất dẫn tới việc chậm chễ trong giải quyết các tranh chấp nảy sinh trong quan hệ lao động và dân sự ở trong nước cũng như ở nước ngoài.

Thứ tư, do lực lượng lao động ở huyện Na Hang chủ yếu là người dân tộc thiểu số, nên còn nhiều hạn chế trong việc học ngoại ngữ, giao tiếp và trình độ không cao.

Thứ năm, các doanh nghiệp được phép hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài ở Huyện chưa đủ lực kể cả con người và vốn để khai thác các thị trường mới.

Một số khuyến nghị

Đối với Chính phủ và các bộ, ngành

- Tiếp tục hoàn thiện các chế độ chính sách nhằm mở rộng thị trường lao động ngoài nước.

- Khuyến khích mọi thành phần kinh tế tập trung nguồn lực tham gia đào tạo nghề và đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

- Khuyến khích các doanh nghiệp nhỏ và vừa nhỏ thực hiện các chính sách, biện pháp khuyến khích, hỗ trợ cho NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

- Tăng cường xúc tiến, mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu cho hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài trên phạm vi toàn quốc.

Đối với tỉnh Tuyên Quang

Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tố chức đảng, chính quyền huyện đến cơ sở, phát huy vai trò của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc triển khai công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

Đối với huyện Na Hang

- Tăng cường tuyên truyền, đa dạng hóa về hình thức và nội dung về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

- Thực hiện tốt việc hỗ trợ chính sách của Nhà nước cho NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

- Rà soát, lựa chọn doanh nghiệp đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài uy tín, đủ điều kiện, đủ tư cách pháp nhân hoạt động giới thiệu việc làm địa bàn Huyện.

Đối với các DN dịch vụ

- Đẩy mạnh triển khai mô hình liên kết doanh nghiệp dịch vụ và địa phương để có nguồn lao động chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường.

- Cải tiến quy trình tuyển chọn lao động nhằm tiết kiệm kinh phí cho tuyển chọn, đồng thời chọn được người đúng việc, đúng thời gian.

- Đẩy mạnh công tác đào tạo nghề, dạy ngoại ngữ và giáo dục định hướng đối với NLĐ, vì đây là khâu then chốt quyết định đến chất lượng lao động.

Đối với người lao động

- Chủ động nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật, tay nghề và ngoại ngữ khi tham gia đi làm việc ở nước ngoài.

- Chủ động tìm hiểu các quy định về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài, nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết, góp phần hạn chế tối đa tình trạng lừa đảo trong hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.

- Nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật, an toàn lao động và tuân thủ các quy định pháp luật trong quá trình sống và làm việc tại nước ngoài.

KẾT LUẬN

Huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang là huyện có nhiều tiềm năng trong đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài. Trên cơ sở xác định khung lý thuyết, khung phân tích, bài viết đã tìm hiểu thực trạng về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài của Huyện dưới góc độ QLNN, từ đó đánh giá kết quả đạt được, hạn chế còn tồn tại, phân tích nguyên nhân và đề xuất một số khuyến nghị với các chủ thể có liên quan nhằm nâng cao hiệu quả QLNN đối với công tác này trên địa bàn Huyện. Đồng thời, bài viết cũng mở ra hướng nghiên cứu mới về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả QLNN đối với công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài ở các địa phương.

Tài liệu tham khảo:

1. Everett S. Lee (1966). A Theory of Migration, Demography, Vol. 3, No. 1 (1966), pp. 47-57.

2. Học viện Hành chính Quốc gia (2015). Giáo trình quản lý công, Nxb Bách khoa, Hà Nội.

3. Quốc hội (2020). Luật Người lao động ở Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, ngày 13/11/2020.

4. UBND huyện Na Hang (2024). Báo cáo số 844/BC-UBND ngày 14/12/2024 về kết quả triển khai công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trên địa bàn huyện Na Hang giai đoạn 2021-2024.

5. UBND huyện Na Hang (2024). Kế hoạch số 331/KH-UBND ngày 30/12/2024​​​​​​​ về thực hiện Nghị quyết số 144-NQ/HU ngày 28/8/2024 của Huyện ủy Na Hang về đẩy mạnh công tác đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng giai đoạn 2024-2025, định hướng đến năm 2030.