Climate Bonds và HSBC vừa công bố báo cáo mới chỉ ra xu hướng chính cần nắm bắt nhằm củng cố tài chính bền vững ở khối ASEAN, đồng thời đề cập đến những trái phiếu chưa được xếp loại từ các nhà phát hành có chiến lược phù hợp với vấn đề khí hậu.

Tổng giá trị phát hành GSS của Việt Nam đạt 1,5 tỷ USD trong năm 2021, gần gấp năm lần mức 0,3 tỷ USD trong năm 2020

GSS là viết tắt của cụm từ green, social, and sustainability (xanh, xã hội và bền vững). Trái phiếu loại này cộng thêm trái phiếu liên kết bền vững (sustainability-linked bonds - SLBs) và khoản vay liên kết bền vững (sustainability-linked loans - SLLs) và trái phiếu chuyển đổi, tất cả được gọi là nợ GSS+.

Thị trường vốn nợ bền vững tại 6 nền kinh tế lớn nhất khối ASEAN tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng trong năm 2021 với lượng phát hành cao kỷ lục ở mảng nợ GSS đạt 24 tỷ USD, tăng 76,5% so với mức 13,6 tỷ USD của năm 2020, và nợ liên kết bền vững (sustainability-linked) đạt 27,5 tỷ USD, tăng 220% so với mức 8,6 tỷ USD của năm 2020.

Tốc độ tăng trưởng này phản ánh tinh thần tích cực của khu vực ASEAN trong việc phân bổ nguồn vốn cho mục đích ứng phó với đại dịch COVID-19 bên cạnh hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững với biến đổi khí hậu và phát thải các-bon thấp trong dài hạn.

Thị trường nợ vốn bền vững ASEAN năm 2021

Các khoản nợ được phân loại nhãn xanh (Green-labelled), bao gồm trái phiếu xanh và khoản vay xanh, tiếp tục là công cụ tài chính bền vững phổ biến nhất trên thị trường nợ GSS trong năm 2021. 63,9% các giao dịch GSS bắt nguồn từ ASEAN trong năm 2021 là giao dịch xanh, sau đó là tới giao dịch bền vững (35,5%), trong đó mảng bền vững cũng tăng lên so với năm 2020 (26%). Tỷ trọng phát hành nợ xã hội trong khu vực còn khá thấp (0,6%) trong năm 2021.

Mảng nợ xanh vẫn duy trì vị trí chủ đạo

Tòa nhà và Năng lượng tiếp tục là mục đích sử dụng nhiều nhất nguồn vốn huy động từ các khoản nợ dán nhãn xanh ở ASEAN. Hai ngành này nhận được hai phần ba nguồn vốn trong năm 2019 và tăng lên 79% trong năm 2020. Bức tranh toàn khu vực không thay đổi trong năm 2021. Tòa nhà và Năng lượng chiếm 79,5% tổng nguồn vốn huy động từ nợ xanh phát hành tại khu vực ASEAN trong giai đoạn 2016-2021.

Tòa nhà là lĩnh vực nhận nguồn vốn huy động nhiều nhất từ các nhà phát hành ASEAN

Trái phiếu do doanh nghiệp phi tài chính phát hành chiếm phần lớn (79%) khối lượng giao dịch xanh của ASEAN trong năm 2021, trái phiếu chính phủ tiếp tục thống lĩnh thị trường xã hội và bền vững, chiếm 51% lượng phát hành.

Doanh nghiệp phi tài chính thống lĩnh thị trường phát hành nợ xanh ở ASEAN năm 2021

Nợ liên kết bền vững chứng kiến mức tăng trưởng theo cấp số nhân, ghi nhận thêm 27,5 tỷ USD trái phiếu liên kết bền vững (sustainability-linked bonds - SLB) và khoản vay liên kết bền vững (sustainability-linked loans - SLL) trong năm 2021 và nhờ vậy vượt qua khối lượng nợ GSS truyền thống. Tổng giá trị thị trường SLL và SLB vào cuối năm 2021 cũng tương đương với giá trị thị trường nợ xanh, đạt khoảng 39 tỷ USD.

Trái phiếu liên kết bền vững tăng trưởng theo cấp số nhân ở ASEAN

Thị trường trái phiếu chuyển đổi vẫn còn sơ khai. ASEAN ghi nhận trái phiếu chuyển đổi đầu tiên trong năm 2021 khi Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc ở Singapore phát hành 2 tỷ USD trái phiếu nhằm hỗ trợ các ngành phát thải các-bon nhiều ở Trung Quốc như khí đốt và các hoạt động sản xuất điện khác, sản xuất và thép.

Tăng trưởng của thị trường nợ bền vững ASEAN vẫn được khuyến khích bởi những bước tiến về chính sách hỗ trợ trong năm 2021. Các bên liên quan đã và đang nỗ lực thiết lập hệ thống phân loại xanh quy chuẩn nhằm mang đến một định nghĩa chung rõ ràng về các hoạt động bền vững. Ở cấp độ khu vực, ASEAN Taxonomy Board đã công bố bản dự thảo Hệ thống phân loại của ASEAN vào tháng 11/2021 trong khi nhiều nước thành viên như Malaysia, Singapore, Thái Lan và Việt Nam cũng đang đạt được tiến độ nhất định trong việc phát triển hệ thống phân loại quy chuẩn của từng nước. Nhiều nước vẫn duy trì chương trình của Chính phủ tài trợ chi phí phát hành trái phiếu GSS, ví dụ như Singapore và Malaysia. Yêu cầu về báo cáo bền vững đối với các doanh nghiệp cũng được tăng cường tại Singapore, Indonesia và Thái Lan.

Yêu cầu đối với nhà đầu tư cũng đang gia tăng từ nhiều phía. Trong đó bao gồm nhà đầu tư phải hiểu rõ hơn về rủi ro khí hậu cũng như tích cực phân bổ các khoản đầu tư bền vững phù hợp với Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc và các mục tiêu chống biến đổi khí hậu theo Hiệp định Paris.

Kelvin Tan, Giám đốc Điều hành, Giám đốc Đầu tư & Tài chính Bền vững, khu vực ASEAN, HSBC chia sẻ, HSBC được khích lệ bởi tăng trưởng đáng kể trong phát hành vốn nợ bền vững trên toàn khu vực ASEAN trong năm 2021. Trong khi sự tăng trưởng này phần nhiều được thúc đẩy bởi chính sách hỗ trợ tăng cường, có một xu hướng đang ngày càng phổ biến là các công ty đang lồng ghép rủi ro khí hậu khi xây dựng chiến lược kinh doanh. Đặc biệt, xu hướng này giúp gia tăng mức độ quan tâm của các doanh nghiệp đối với các khoản vay liên kết bền vững, công cụ vừa mang đến sự linh hoạt trong mục đích sử dụng nguồn vốn vừa giúp doanh nghiệp đạt được các mục đích và mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, nhu cầu triển khai vốn tài trợ nhằm giảm thiểu và thích nghi với biến đổi khí hậu vẫn còn rất cao. Việc huy động tài chính này sẽ hỗ trợ quá trình chuyển dịch sang nền kinh tế phát thải các-bon thấp vốn rất cần thiết để đạt được các mục tiêu theo Hiệp định Paris cũng như giảm thiểu những tác động nặng nề do biến đổi khí hậu gây ra cho khu vực ASEAN.

Sean Kidney, Tổng Giám đốc, Climate Bond Initiative cho rằng, một số chính sách trong khu vực góp phần thúc đẩy tăng trưởng nhanh chóng của tài chính bền vững ở ASEAN và có thể thấy rõ nhận thức về rủi ro khí hậu đã được nâng cao cả từ phía các nhà làm chính sách lẫn nhóm nhà đầu tư. “Mặc dù chúng tôi có thể thấy sự quan tâm lớn trên thị trường, vẫn còn đó một khoảng trống cần được sớm lấp đầy. Các ngành phát thải nhiều và khó thay đổi phải nhanh chóng chuyển dịch từ “nâu” sang “xanh”. Đó là những hoạt động, tài sản và dự án liên quan đến năng lượng, công nghiệp sản xuất nặng và nông nghiệp. Những sáng kiến ở phạm vi quốc gia như Green Financial Industry Taskforce (GFIT) của Singapore là một khởi đầu tốt nhưng chúng ta cần hành động nhanh hơn để những khu vực dễ bị tổn thương như ASEAN bớt bị ảnh hưởng trước hậu quả của biến đổi khí hậu”, ông nói.

Điểm nhấn ở các nước

Báo cáo cũng công bố những cập nhật ở phạm vi quốc gia tập trung chủ yếu vào những giao dịch, chính sách và sáng kiến đáng chú ý.

Singapore, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam đều ghi nhận giá trị phát hành nợ GSS tăng lên so với năm 2020, còn Indonesia và Philippines lại giảm do lượng phát hành lớn trong năm 2020.

Phát hành GSS của các nước ASEAN-6 qua các năm

Singapore

Singapore duy trì vị thế dẫn đầu khu vực với giá trị phát hành vốn nợ GSS đạt 13,6 tỷ USD trong năm 2021 so với 4,9 tỷ USD trong năm 2020. Sự tăng trưởng này phần lớn đến từ các giao dịch xanh và phản ánh sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ Singapore dành cho tài chính xanh. Trong khối ASEAN, Singapore là nguồn phát hành nợ xanh lớn nhất với tổng giá trị đạt 12 tỷ USD. Cùng với Indonesia, Singapore có cơ cấu đa dạng nhất về quy mô giao dịch, từ dưới 100 triệu USD tới trên 1 tỷ USD. Singapore cũng là nguồn phát hành khoản vay và trái phiếu liên kết bền vững lớn nhất ASEAN tính tới cuối 2021, chiếm 94 trong tổng số 129 giao dịch với tổng giá trị đạt 33,6 tỷ USD, tương đương 84,5% của thị trường.

Thái Lan

Thái Lan là nguồn phát hành nợ bền vững lớn nhất khu vực với tổng giá trị đạt 5,8 tỷ USD tính tới cuối năm 2021, tương đương 38% của thị trường xã hội và bền vững ASEAN. Phần lớn trái phiếu xanh phát hành trong năm 2021 đến từ ngành vận tải và năng lượng.

Thái Lan vươn lên dẫn đầu khu vực về phát hành xã hội và bền vững trong năm 2021. Trái phiếu bền vững chính phủ phát hành trong năm 2020 để tài trợ vốn cho những dự án vận tải và có tác động xã hội nhằm hỗ trợ phục hồi sau COVID-19 đã được mở lại bẩy lần, tổng giá trị lên đến 3,04 tỷ USD trong năm 2021. Nhờ vậy, khối lượng phát hành trái phiếu xã hội và bền vững của Thái Lan trong năm 2021 đã tăng lên đáng kể, đạt 3,6 tỷ USD.

Indonesia

Trong số các nước ASEAN-6, cùng với Singapore, Indonesia có cơ cấu đa dạng nhất về quy mô giao dịch, từ dưới 100 triệu USD tới trên 1 tỷ USD. Tháng 9/2021, Indonesia là nước đầu tiên ở Đông Nam Á phát hành trái phiếu chính phủ gắn với các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG), huy động được 584 triệu USD nhằm cung cấp vốn cho các dự án xã hội và môi trường, hỗ trợ thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG). Tính tới cuối năm 2021, thị trường GSS+ của Indonesia chủ yếu là các giao dịch xanh nhưng thị phần của các công cụ tài chính bền vững và liên kết bền vững cũng tăng lên. Nợ xanh thống lĩnh thị trường Indonesia với 65% giá trị, theo sau là trái phiếu bền vững và các công cụ tài chính liên kết bền vững cùng đạt 15%. Trái phiếu xã hội chiếm 5% thị phần.

Malaysia

Thị trường GSS+ của Malaysia ghi nhận tăng trưởng ba năm liên tiếp. Nhóm bền vững vẫn là công cụ tài chính phổ biến nhất, chiếm khoảng một nửa (51%) tổng thị phần. Nợ xanh (trái phiếu và các khoản vay) chiếm 29% thị trường, theo sau là các công cụ liên kết bền vững chiếm 20%. Tháng 4/2021, Chính phủ Malaysia phát hành trái phiếu Hồi giáo sukuk bền vững mệnh giá bằng USD đầu tiên trên thế giới, giao dịch có kỳ hạn 10 năm với giá trị đạt 800 triệu USD. Nguồn vốn huy động được sẽ sử dụng cho những dự án xanh và xã hội phù hợp với các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc.

Việt Nam

Tổng giá trị phát hành GSS của Việt Nam đạt 1,5 tỷ USD trong năm 2021, gần gấp năm lần mức 0,3 tỷ USD trong năm 2020 và duy trì tăng trưởng ổn định xuyên suốt ba năm liền. Phần lớn trái phiếu và khoản vay xanh ở Việt Nam trong năm 2021 đến từ ngành vận tải và năng lượng. Việt Nam là nguồn phát hành nợ xanh lớn thứ hai trong ASEAN, đạt 1 tỷ USD.

Philippines

Thị trường Philippines đã chậm lại trong năm 2021 với tổng nợ GSS đạt 0,9 tỷ USD so với mức 2,3 tỷ USD trong năm 2020. Nước này ghi nhận hai đợt phát hành trái phiếu xanh trong năm 2021 từ ngành năng lượng. Nợ xanh từ Philippines chủ yếu có quy mô tầm trung (100-500 triệu USD) nhưng cũng có giao dịch quy mô nhỏ hơn (lên tới 100 triệu USD) và lớn hơn (500 triệu – 1 tỷ USD). Nhóm nợ yêu cầu mục đích sử dụng nguồn vốn chiếm 93% tổng giá trị GSS+ ở thị trường Philippines, trong đó nợ xanh chiếm 52% và nợ bền vững chiếm 41%. Các công cụ tài chính liên kết bền vững chiếm 7% tổng giá trị phát hành tính đến cuối năm 2021.

Climate Bonds Initiative (Climate Bonds) là một tổ chức quốc tế hướng tới mục tiêu huy động vốn trên toàn cầu phục vụ cho các giải pháp biến đổi khí hậu. Climate Bonds thúc đẩy đầu tư vào các dự án và tài sản cần thiết cho sự chuyển đổi nhanh chóng sang nền kinh tế công bằng, bền vững với biến đổi khí hậu và phát thải các-bon thấp. Trọng tâm của nhiệm vụ là giúp cắt giảm chi phí về vốn cho các dự án cơ sở hạ tầng và khí hậu quy mô lớn, và hỗ trợ chính phủ các nước tìm kiếm đầu tư từ thị trường vốn gia tăng để đáp ứng các mục tiêu khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính (GHG).

Báo cáo đầy đủ có thể tải tại website của Climate Bonds và website của Trung tâm Tài chính Bền vững HSBC.